Sympleks (matematyka)

Z testwiki
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Przykład 3-sympleksu

Sympleks – uogólnienie odcinka, trójkąta i czworościanu na dowolne wymiary. Intuicyjnie, k-wymiarowym sympleksem nazywamy k-wymiarowy wielościan, który jest wypukłą otoczką swoich k+1 wierzchołków[1].

Definicja w przestrzeni liniowej

Niech kn.

Niech x0,x1,x2,,xk będą wektorami n-wymiarowej rzeczywistej przestrzeni liniowej i niech każde n różnych wektorów spośród nich tworzą liniowo niezależny układ.

Sympleksem k-wymiarowym S o k+1 wierzchołkach x0,x1,x2,,xk jest zbiór wektorów:

S={r0x0+r1x1+r2x2++rkxk  :  r0,r1,r2,,rk0    r0+r1+r2++rk=1}.

Równoważnie:

Niech kn.

Niech x,x1,x2,,xk będą wektorami n-wymiarowej rzeczywistej przestrzeni liniowej i niech wektory x1,,xk tworzą liniowo niezależny układ.

Sympleksem k-wymiarowym S jest zbiór wektorów:

S={x+r1x1+r2x2++rkxk  :  r1,r2,,rk0    r1+r2++rk1}.

Układ k+1 wektorów x,x+x1,x+x2,,x+xk tworzy wierzchołki sympleksu S.

Definicja w przestrzeni afinicznej

Niech kn.

Niech p,p0,,pk będą punktami rzeczywistej przestrzeni afinicznej n-wymiarowej i niech każde n różnych wektorów spośród pp0,pp1,,ppk tworzą liniowo niezależny układ.

Sympleksem k-wymiarowym S o k+1 wierzchołkach p0,,pk jest zbiór punktów:

S={p+r0pp0+r1pp1++rkppk  :  r0,r1, ,rk0    r0+r1++rk=1}.

Zdefiniowany zbiór S nie zależy od wyboru punktu p.

Każdy punkt tak zdefiniowanego sympleksu jest średnią ważoną z wierzchołków p0,,pk o wagach odpowiednio r0,r1, ,rk (tzw. kombinacja wypukła).

Sympleks jest najmniejszym wypukłym zbiorem zawierającym punkty p0,,pk.

Równoważnie:

Niech kn.

Niech p0,,pk będą punktami rzeczywistej przestrzeni afinicznej n-wymiarowej i niech wektory p0p1,p0p2,,p0pk tworzą liniowo niezależny układ.

Sympleksem k-wymiarowym S o k+1 wierzchołkach p0,p1,,pk jest zbiór punktów:

S={p0+r1p0p1+r2p0p2++rkp0pk  :  r1,r2, ,rk0    r1+r2++rk1}.

Tak zdefiniowany zbiór S nie zależy od sposobu ponumerowania układu punktów p0,p1,,pk.

Przestrzeń euklidesowa

W przestrzeni euklidesowej:

i ogólnie:

  • sympleks n-wymiarowy to wielokomórka, której ścianami jest n+1 sympleksów n1-wymiarowych.

Lista sympleksów

Poniżej znajduje się lista n-wymiarowych sympleksów (do n=10 włącznie).

Δn Grafika
(skośny rzut ortogonalny z ang.:
skew orthogonal projection)
Nazwa
symbol Schläfliego
diagram Coxetera-Dynkina
Wierzchołków
0-wym.
Krawędzi
1-wym.
Ścian
2-wym.
Komórek
3-wym.
4-wym. 5-wym. 6-wym. 7-wym. 8-wym. 9-wym. 10-wym.
Δ0 0-sympleks (punkt) 1
Δ1 1-sympleks (odcinek)
{}
Plik:CDW ring.png
2 1
Δ2 Plik:Complete graph K3.svg 2-sympleks (trójkąt)
{3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury:
3 3 1
Δ3 Plik:Complete graph K4.svg 3-sympleks (czworościan)
{3,3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury:
4 6 4 1
Δ4 Plik:Complete graph K5.svg 4-sympleks (pentachoron)
{3,3,3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury:
5 10 10 5 1
Δ5 Błąd przy generowaniu miniatury: 5-sympleks
{3,3,3,3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury:
6 15 20 15 6 1
Δ6 Plik:Complete graph K7.svg 6-sympleks
{3,3,3,3,3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury:
7 21 35 35 21 7 1
Δ7 7-sympleks
{3,3,3,3,3,3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Plik:CDW 3b.png Plik:CDW 3b.png Plik:CDW 3b.png Plik:CDW 3b.png Plik:CDW 3b.png
8 28 56 70 56 28 8 1
Δ8 8-sympleks
{3,3,3,3,3,3,3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury:
9 36 84 126 126 84 36 9 1
Δ9 Błąd przy generowaniu miniatury: 9-sympleks
{3,3,3,3,3,3,3,3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury:
10 45 120 210 252 210 120 45 10 1
Δ10 10-sympleks
{3,3,3,3,3,3,3,3,3}
Plik:CDW ring.png Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury: Plik:CDW 3b.png Błąd przy generowaniu miniatury:
11 55 165 330 462 462 330 165 55 11 1

Wielkości opisujące sympleks

Liczba k-wymiarowych sympleksów w sympleksie n-wymiarowym

Dana jest dwuargumentowa funkcja N(n,k) określająca liczbę sympleksów k-wymiarowych w sympleksie n-wymiarowym, przy czym nk. Oczywiste jest wówczas, że dowolny sympleks n-wymiarowy składa się z:

N(n,k)=n+1;k=0,
  • dokładnie jednego sympleksu n-wymiarowego, czyli z samego siebie:
N(n,k)=1;k=n.

Aby, mając dany n-wymiarowy sympleks, utworzyć na jego podstawie sympleks (n+1)-wymiarowy, należy dodać 1 nowy wierzchołek. Wynika stąd, iż (n+1)-wymiarowy sympleks będzie miał o 1 wierzchołek więcej, niż sympleks n-wymiarowy. Nowe krawędzie (sympleksy jednowymiarowe) dodajemy, łącząc wszystkie wierzchołki pierwotnego sympleksu z nowo utworzonym wierzchołkiem. Tak więc liczba krawędzi w obecnym sympleksie zwiększy się o liczbę wierzchołków w sympleksie pierwotnym. Nowe ściany (sympleksy dwuwymiarowe) tworzymy natomiast, łącząc wszystkie wierzchołki starego sympleksu z nowym wierzchołkiem. Stąd też liczba ścian nowego sympleksu powiększy się o liczbę krawędzi w starym sympleksie itd. Uogólniając powyższe spostrzeżenie na dowolny wymiar: każdy n-wymiarowy sympleks posiada pewną liczbę sympleksów k-wymiarowych, która jest równa liczbie tych sympleksów dla (n1)-wymiarowego sympleksu, powiększoną o liczbę sympleksów (k1)-wymiarowych dla tegoż sympleksu. To wszystko zachodzi oczywiście dla 0<k<n:

N(n,k)=N(n1,k1)+N(n1,k);0<k<n.

Z powyższych rozważań utworzyć można rekurencyjny wzór na liczbę k-wymiarowych sympleksów w dowolnym sympleksie n-wymiarowym:

N(n,k)={n+1;k=01;k=nN(n1,k1)+N(n1,k);0<k<n.

Zauważmy, że gdyby N(n,k)=n;k=1 wówczas powyższy wzór opisywałby symbol Newtona, czyli N(n,k)=(nk) Jednak ponieważ N(n,k)=n+1;k=0 jedynym racjonalnym wzorem, spełniającym wszystkie 3 powyższe warunki wzoru rekurencyjnego, jest N(n,k)=(n+1k+1) Dlatego też ostatecznie wzór jawny na liczbę k-wymiarowych sympleksów w dowolnym sympleksie n-wymiarowym wyraża się wzorem:

N(n,k)=(n+1k+1).

Środek masy sympleksu

  • Definicja jawna

Jest to punkt będący średnią arytmetyczną odpowiednich współrzędnych wszystkich n+1 wierzchołków n-wymiarowego sympleksu:

Sn=1n+1k=1n+1Pk.
  • Definicja rekurencyjna

Dla sympleksu jednowymiarowego (odcinka) – średnia arytmetyczna odpowiednich współrzędnych obu wierzchołków.

Dla sympleksu n-wymiarowego, gdzie n2 – punkt przecięcia się wszystkich środkowych sympleksu, przy czym środkowa sympleksu jest to odcinek łączący dowolny wierzchołek ze środkiem masy sympleksu (n1)-wymiarowego przeciwległego do tego wierzchołka.

Środek masy sympleksu foremnego

Dowolny n-wymiarowy sympleks foremny można zorientować w n-wymiarowym kartezjańskim układzie współrzędnych w taki sposób, aby wartości n-tej współrzędnej dla n wierzchołków były równe 0, zaś wartość tej współrzędnej dla (n+1)-tego wierzchołka była różna od 0. Wówczas owe n wierzchołków tworzy pewien (n1)-wymiarowy sympleks foremny, będący podstawą naszego sympleksu n-wymiarowego, zaś wartość n-tej współrzędnej określa jego wysokość. Ponieważ wartości tej współrzędnej wszystkich wierzchołków podstawy wynosi 0, jej wartość dla ich średniej arytmetycznej również wynosi 0. Wynika stąd, iż n-ta współrzędna dla środka masy podstawy także ma wartość 0. Jedynie współrzędna ta dla (n+1)-tego wierzchołka ma wartość różną od 0. W takim razie wartość n-tej współrzędnej dla wszystkich n+1 wierzchołków jest sumą n zer i jednej wartości różnej od zera, podzieloną przez n+1. Tak więc wartość tejże współrzędnej dla środka masy naszego n-wymiarowego sympleksu jest ilorazem jego wysokości podzieloną przez n+1. Ostatecznie, środek danego sympleksu n-wymiarowego Sn położony jest w odległości równej 1n+1 jego wysokości od środka masy jego podstawy Sn1 i w odległości wynoszącej nn+1 jego wysokości od wierzchołka przeciwległego do tej podstawy Pn+1:

|SnSn1|=hn1n+1,
|SnPn+1|=hnnn+1.

Wysokość sympleksu foremnego

Biorąc pod uwagę definicję sympleksu foremnego, jego podstawy, jak również i wysokości, udowodnić można prawdziwość poniższej rekurencyjnej zależności pomiędzy wysokością n-wymiarowego sympleksu foremnego hn a wysokością jego podstawy hn1:

hn=hn12hn12n2

Powyższą zależność odpowiednio przekształcamy:

hn12hn12n2=hn111n2=hn1n21n=hn1(n1)(n+1)n=hn.

Jako warunek brzegowy tej rekurencyjnej zależności, zakładamy, że wysokość 1-wymiarowego sympleksu foremnego, czyli odcinka, jest równy długości tegoż odcinka, czyli długości krawędzi naszego sympleksu:

h1=x.

Następnie, chcąc policzyć wysokość dowolnego n-wymiarowego sympleksu foremnego, podstawiamy do powyższej rekurencyjnej zależności odpowiednio kolejne wartości dla k równego od 1 do n. W wyniku tego otrzymujemy następujący iloczyn:

hn=x132243(n2)nn1(n1)(n+1)n.

Upraszczamy możliwie najbardziej powyższe wyrażenie:

hn=x(13)(24)(n2)n(n1)(n+1)n!=x12((n1)!2)2n(n+1)n!=x(n1)!2n(n+1)2n!=x2n(n+1)2n=xn+12n.

Ostatecznie, wysokość n-wymiarowego sympleksu foremnego o krawędzi długości x wyraża się wzorem:

hn=xn+12n

Natomiast rekurencyjna zależność na tę wysokość:

hn={x;n=1hn1(n1)(n+1)n;n>1.

Nietrudno policzyć, że wysokość sympleksu foremnego o nieskończonej liczbie wymiarów dąży do:

limnhn=limnxn+12n=x22

Miara główna sympleksu foremnego

Pod pojęciem miary głównej n-wymiarowego sympleksu foremnego rozumieć należy wielkość będącą uogólnieniem długości odcinka, pola powierzchni trójkąta równobocznego oraz objętości czworościanu foremnego, na n-ty wymiar. Dowolny n-wymiarowy sympleks foremny można podzielić na podstawę, składającą się z n wierzchołków, oraz (n+1)-tego przeciwległego do tej podstawy wierzchołka. Pomiędzy podstawą a przeciwległym do niej wierzchołkiem istnieje pewna wielkość zwana wysokością sympleksu, która jest równa odległości tego wierzchołka od (n1)-wymiarowej hiperpłaszczyzny, w której zawarta jest podstawa. Wysokość sympleksu jest liniowo wprost proporcjonalna do odległości podstawy od przeciwległego do niej wierzchołka. Gdyby połączyć każdy wierzchołek podstawy z wierzchołkiem do niej przeciwległym, wówczas można zauważyć, że nasz n-wymiarowy sympleks jest odzwierciedleniem tejże podstawy, znajdującej się w pewnej odległości od jej przeciwległego wierzchołka, w pewnej skali. Ponieważ wszystkie odcinki, uzyskane z połączenia wierzchołków należących do podstawy z przeciwległym do niej wierzchołkiem, są liniami prostymi, skala długości krawędzi podstawy jest liniowo wprost proporcjonalna do jej odległości od jej przeciwległego wierzchołka. Natomiast stosunek skal (n1)-wymiarowych miar głównych dwóch podstaw jest równy (n1)-szej potędze stosunku długości odpowiednich krawędzi tych podstaw. Wynika więc stąd, iż stosunek skal (n1)-wymiarowych miar głównych dwóch podstaw X(n1)1 i X(n1)2 jest równy (n1)-szej potędze stosunku odpowiednich wysokości hn1 i hn2 łączących te podstawy z przeciwległym do nich wierzchołkiem:

X(n1)1X(n1)2=(hn1hn2)n1|X(n1)2.

Mnożąc obie strony powyższego równania przez X(n1)2 otrzymujemy:

X(n1)1=X(n1)2(hn1hn2)n1.

Zakładamy, że pierwsza podstawa jest skalą podstawy naszego n-wymiarowego sympleksu foremnego w zależności od zmiennej z przedziału od 0 do hn, zaś druga podstawa jest podstawą tegoż sympleksu oraz pierwsza wysokość jest zmienną w przedziale od 0 do hn zaś druga wysokość jest wysokością tego sympleksu:

X(n1)2=Xn1,
hn1=x,
hn2=hn.

Wówczas miara główna naszego n-wymiarowego sympleksu foremnego jest całką od 0 do hn ze skali tego sympleksu w zależności od zmiennej z przedziału od 0 do hn:

Xn=0hnXn1(hhn)n1dh=Xn1hnn10hnhn1dh=Xn1hnn1[hnn]0hn=Xn1hnn1hnnn=1nXn1hn.

Tak więc z powyższego wyrażenia wynika, iż miara główna n-wymiarowego sympleksu foremnego jest równa iloczynowi współczynnika 1n miary głównej podstawy tegoż sympleksu oraz jego wysokości, co ma charakter rekurencyjny:

Xn=1nXn1hn.

Ze wzoru na wysokość sympleksu foremnego łatwo zauważyć, że wysokość 1-wymiarowego sympleksu foremnego, a więc dla n=1, jest równa długości jego krawędzi:

h1=x.

Następnie, chcąc policzyć miarę główną naszego sympleksu, podstawiamy do powyższej rekurencyjnej zależności odpowiednio kolejne wartości dla k równego od 1 do n. W wyniku tego otrzymujemy następujący iloczyn:

Xn=12131n11nh1h2hn1hn.

Upraszczamy możliwie najbardziej powyższe wyrażenie:

Xn=1n!xx32xn2(n1)xn+12n=1n!xn221322n2(n1)n+12n=xnn!(n+1)!2nn!=xnn!n+12n.

Ostatecznie, miara główna n-wymiarowego sympleksu foremnego o krawędzi długości x wyraża się wzorem:

Xn=xnn!n+12n.

Natomiast rekurencyjna zależność na miarę główną naszego sympleksu:

Xn={xn;n11nXn1hn;n>1.

Nietrudno policzyć, że miara główna sympleksu foremnego o nieskończonej liczbie wymiarów dąży do:

limnXn=limnxnn!n+12n=0.

Całkowita miara k-wymiarowa sympleksu foremnego n-wymiarowego

Pod pojęciem k-wymiarowej miary całkowitej n-wymiarowego sympleksu foremnego rozumieć należy wielkość będącą uogólnieniem obwodu (całkowitej miary 1-wymiarowej) trójkąta równobocznego (sympleksu foremnego 2-wymiarowego), czworościanu foremnego (sympleksu foremnego 3-wymiarowego) oraz jego pola powierzchni całkowitej (całkowitej miary 2-wymiarowej), odpowiednio na k-ty i n-ty wymiar. Nietrudno zauważyć, że dowolny n-wymiarowy sympleks foremny o krawędzi długości x składa się z N(n,k) jednakowych k-wymiarowych sympleksów foremnych, z których długości poszczególnych krawędzi również są równe x. Tak więc k-wymiarowa miara całkowita n-wymiarowego sympleksu foremnego o krawędzi długości x jest równa iloczynowi miary głównej pojedynczego k-wymiarowego sympleksu foremnego o długości krawędzi, która także wynosi x, czyli Xk oraz liczby wszystkich takich k-wymiarowych sympleksów foremnych w danym n-wymiarowym sympleksie foremnym N(n,k):

Xkn=N(n,k)Xk=(n+1k+1)xkk!k+12k.

Nietrudno policzyć, że dowolna k-wymiarowa miara całkowita sympleksu foremnego o nieskończonej liczbie wymiarów dąży do:

limnXkn=limn(n+1k+1)xkk!k+12k.

Zobacz też

Przypisy

Szablon:Przypisy

Bibliografia

Szablon:Kontrola autorytatywna