Staurogram
Staurogram (⳨), również krzyż monogramatyczny lub tau-rho – ligatura greckich liter tau (Τ) i rho (Ρ) – _I_193_2.jpg){kind=small}
. Stosowany był wewnątrz greckiego wyrazu stauros (krzyż lub pal) w rękopisach Nowego Testamentu od około 175–250 roku do IV wieku[1]. W późniejszych wiekach zaczął być używany jako chrystogram.
Historia
Tau-rho (znak ⳨), podobnie jak i chi rho (znak ⳩), ma przedchrześcijańskie pochodzenie. Można go znaleźć m.in. na monecie Heroda Wielkiego datowanej na 37 rok p.n.e.[2] Znak ten w grece pełnił rolę skrótu „tr.”[1]. Wiąże się to z powszechnym stosowaniem ligatur w świecie rzymskim.
Staurogram stosują następujące rękopisy greckiego Nowego Testamentu: Papirus Bodmer XIV-XV (Łk 23,21 [dwukrotnie]; 23,23; 24,20)[3], Papirus Bodmer II, Chester Beatty I (datowane na lata 175–250)Szablon:Odn oraz w Dz 2,36Szablon:Odn. W IV wieku wyszedł z użycia, a słowo stauros zaczęto zapisywać w rękopisach poprzez zaliczany do nomina sacra skrót ΣΤΣ (STS).
Staurogram stosowany był również w koptyjskich rękopisach (np. P. Palau Rib. 182 z V wieku)Szablon:Odn. Stosuje go kodeks 059, pochodzi on jednak z około 400 roku i ze względu na późne pochodzenie nie odgrywa większej roli w dyskusji nad kształtem krzyża Chrystusa.
Według części uczonych, znak ⳨ stosowany w rękopisach biblinych przez chrześcijan z II–III wieku, mógł być symbolicznym wyobrażeniem Chrystusa na krzyżu[1]. Według innych poglądów, mógł on dopiero wpłynąć na późniejsze wyobrażenia krzyża lub nie miał z nim związku, będąc tylko skrótem dwóch liter.
W późnym antyku i średniowieczu staurogramu zaczęto używać jako jednego z chrystogramów, czyli symboli Chrystusa.
Odkrycie staurogramu podało w wątpliwość zgłoszoną w 1877 roku hipotezę (Ethelbert W. Bullinger[4][5]), akceptowaną też przez niektórych uczonych w XX wieku (William Edwy Vine[6], Erich Dinkler)[uwaga 1], twierdzącą, że symbol „krzyża” pojawił się dopiero w czasach Konstantyna WielkiegoSzablon:Odn.
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Biblical Archaeology Society, Staff 03/26/2013.
- ↑ Simcha Jacobovici King Herod a Messiah?, 9 lipca 2013, Simcha Jacobovici TV.
- ↑ Larry W. Hurtado, The Staurogram in Early Christian Manuscripts: The Earliest Visual Reference to the Crucified Jesus?, [w:] New Testament Manuscripts: Their Texts and Their World, ed. Thomas J. Kraus and Tobias Nicklas, Leiden: Brill 2006, s. 213.
- ↑ Szablon:Cytuj książkę
- ↑ Szablon:Cytuj książkę s. 194.
- ↑ Szablon:Cytuj książkę
Błąd rozszerzenia cite: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>