Kodeks Nitryjski

Z testwiki
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Szablon:Wyróżnienie Szablon:Manuskrypt infobox Codex Nitriensis – palimpsest pisany na pergaminie, zawierający w sumie cztery dzieła literackie: trzy greckie oraz jedno syryjskie; wszystkie pochodzą z wieków VI–IX. Zachowało się 226 kart rękopisu. Górny tekst naniesiony został w wieku VIII lub IX i zawiera syryjski traktat Sewera Antiocheńskiego, przeciwko Janowi Gramatykowi. Ten sam kodeks w dolnym tekście zawiera greckie teksty Iliady Homera, Ewangelii według św. Łukasza oraz Elementów EuklidesaSzablon:Odn. Dolny tekst palimpsestu jest miejscami nieczytelny.

Rękopis przechowywany był w klasztorze św. Marii Deipara na Pustyni Nitryjskiej, około 110 km na północny zachód od Kairu. W 1838 roku znaleziony został przez Anglika Henry'ego Tattam (1788-1868) i wraz z ponad 500 innymi rękopisami przewieziony został do LondynuSzablon:Odn. Obecnie przechowywany jest w Londynie (Brit. Libr., Add. 17211)Szablon:OdnSzablon:Odn.

Jest jednym z najsłynniejszych palimpsestówSzablon:Odn. Poszczególne partie palimpsestu były wydawane osobno: tekst Iliady już w 1851 roku, tekst Ewangelii w 1857 roku, tekst Elementów w 1885 roku, a traktat syryjski dopiero w 1929 roku. Najczęściej badaną partią palimpsestu jest Iliada.

Iliada

Fragmenty tekstu Iliady zostały wydane w 1851 roku przez Williama Curetona (1808–1864)Szablon:Odn. W wydaniu zawarł sześć stron faksymileSzablon:Odn. Fragment datowany jest na VI wiek. Zachowało się 60 kart rękopisu – z tekstem Iliady XII.273-XXIV.483 (liczne luki). Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, po 33 linijki w kolumnie. Zawiera w sumie 3895 linijek tekstu. Według Apthorpa czytelnych jest 3870 linijek tekstu, 23 linijki są całkowicie nieczytelneSzablon:Odn. Litery mają kształty podobne do stosowanych w Kodeksie Aleksandryjskim (np. П z wydłużoną górną poziomą kreską) i są charakterystyczne dla środowiska aleksandryjskiego. Litera ipsilon sięga poniżej poziomu innych liter (podobnie jak rho), a eliptyczne phi nie sięga powyżej. Sugerowano więc, że rękopis mógł powstać w Aleksandrii (Cureton)Szablon:OdnSzablon:Odn.

Skryba popełnił kilka opuszczeń w tekście – ze względu na podobne zakończenie (błąd homoioteleuton) – w następujących miejscach: Il. XII,374; XIV,157-158; XX,44-46; XXIII,273; XIII,283-284; XXIII,746; XXIV,290. W stosunku do blisko 4000 linijek zachowanego tekstu liczba tych opuszczeń jest, jak ocenił Michael J. Apthorp, „bardzo niewielka”Szablon:Odn.

Zanim odkryto ten rękopis, najcenniejszym przechowywanym w Wielkiej Brytanii rękopisem Iliady był Townley Homer, datowany wówczas na XIII wiekSzablon:Odn (teraz na XI wiek)[1].

Rękopis badali: Michael J. ApthorpSzablon:Odn, Guglielmo Cavallo i Francesca Schironi (w 2010 roku)Szablon:Odn.

Rękopis zawiera
XII. 273-471
XIII. 133-265,333-398,465-530,663-728,797-837
XIV. 1-20,156-419
XV. 158-223,356-421,491-557
XVI. 199-264,331-397,664-731,798-862
XVIII 93-358,426-492
XIX. 136-268,335-424
XX. 1-172,306-503
XXI. 1-397,465
XXII. 1-113,181-378
XXIII. 57-323,457589,656-788,856-897
XXIV. 1-20.285-483Szablon:Odn.

Ewangelia Łukasza

Folio 20 recto z tekstem Łk 9,22-33

Manuskrypt zawiera Ewangelię według Łukasza z licznymi lukami. Składa się na nią 48 kart (29,5 na 23,5 cm). Tekst kodeksu zawarty jest w dwóch kolumnach na stronę, 25 linijek na stronę, pisany jest majuskułąSzablon:OdnSzablon:Odn, wielką uncjałąSzablon:Odn. Litery są wielkie i piękne. Nie stosuje przydechów ani akcentów. Kształty liter są zbliżone do kodeksów 022, 024 i 081Szablon:Odn, z tą tylko różnicą, że w Kodeksie Nitryjskim są mniej regularneSzablon:Odn. Niektóre z kart są zabrudzone, niektóre podarte, zwłaszcza 2, 11 oraz 14, a także 548–549. Nomina sacra pisane są skrótamiSzablon:Odn.

Łk 5,26 w wydaniu facsimile Scrivenera

Partia rękopisu z tekstem Ewangelii oznaczana jest przy pomocy symbolu R albo 027. Siglum R zostało nadane przez Tischendorfa, natomiast 027 nadane zostało przez Gregory'go w 1908 rokuSzablon:Odn. Hermann von Soden nadał mu symbol ε 22Szablon:Odn. Przyjęły się symbole zaproponowane przez Tischendorfa i Gregory'ego (określane jako system numeracji Gregory-Aland). Tekst Ewangelii Łukasza datowany jest paleograficznie przez INTF na VI wiekSzablon:Odn.

Ewangelia według Łukasza 1,1-13; 1,69-2,4; 2,16-27; 4,38-5,5; 5,25-6,8; 6,18-36; 6,39; 6,49-7,22; 7,44; 7,46; 7,47; 7,50; 8,1-3; 8,5-15; 8,25-9,1; 9,12-43; 10,3-16; 11,5-27; 12,4-15; 12,40-52; 13,26-14,1; 14,12-15,1; 15,13-16,16; 17,21-18,10; 18,22-20,20; 20,33-47; 21,12-22,6; 22,8-15; 22,42-56; 22,71-23,11; 23,38-51Szablon:OdnSzablon:Odn.

Są to jednak przybliżone dane. Dokładne ustalenie, jakie wiersze Łk są zawarte na kartach kodeksu nie zawsze jest możliwe. Skryba pominął tekst Łk 15,19-21 i został on dodany przez drugą rękęSzablon:Odn.

Ewangelia według Łukasza poprzedzona jest listą κεφαλαια (spis treści), na kartach 1r-3v. Tekst dzielony jest według Sekcji Ammoniusza, których numery podane są na marginesie, brak jednak odniesień do Kanonów Euzebiusza. Podział według Sekcji Ammoniusza odbiega od powszechnie stosowanego i bywa określany jako Sekcje Pseudo-AmmoniuszaSzablon:Odn.

Łk 1,1-7 z wydania Tischendorfa (1857)

Zdaniem Tregellesa tekst kodeksu jest charakterystyczny dla starych rękopisów i potwierdza dotychczasowe osiągnięcia krytyki tekstuSzablon:Odn. Hort uznał, że przekazuje tekst mieszany z wielką liczbą przed-bizantyjskich lekcjiSzablon:Odn. Podobnie oceniał KenyonSzablon:Odn. Hermann von Soden uznał, że reprezentuje tekst zachodniSzablon:Odn. Dzisiaj uważa się, że tekst ten reprezentuje bizantyjską tradycję tekstualną. Aland dał mu następujący profil tekstualny: 111 41/2 02 5s, co znaczy, że 11 razy wspiera tekst bizantyjski przeciwko „oryginalnemu”, 4 razy zgodny jest z tekstem bizantyjskim oraz oryginalnym, nigdy nie wspiera tekstu oryginalnego przeciwko bizantyjskiemu, posiada 5 sobie właściwych wariantów tekstowych (Sonderlesarten)Szablon:Odn. Aland zaklasyfikował go do V kategoriiSzablon:Odn. Jednak ocena Alanda bazuje na porównaniu tylko 20 miejsc rękopisuSzablon:Odn. Według tzw. Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, przekazuje standardowy tekst bizantyjski według rodziny Kx w Łk 1 i Łk 10. W Łk 20 przekazuje tekst mieszanySzablon:Odn.

20-25% tekstu nie jest zgodne z bizantyjską tradycją tekstualną. W rozdziałach 13-16 element nie-bizantyjski nawet przeważaSzablon:Odn.

W Łk 6,2 przekazuje wariant οὐκ ἔξεστιν (nie wolno), a nie οὐκ ἔξεστιν ποιεῖν (nie wolno czynić), jak ma większość rękopisów. Wariant kodeksu jest wspierany przez 𝔓4, B, (D), 700, lat, copsa, copbo, arm, geoSzablon:Odn.

Rękopis nie posiada wierszy Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa), podobnie jak kodeksy 𝔓69, 𝔓75, A, B, N, T, W, 579, 1071Szablon:Odn.

Rękopis był cytowany w krytycznych wydaniach Nowego Testamentu do wydań NA26, UBS3Szablon:Odn. Wydania NA27 oraz UBS4 nie cytują już kodeksuSzablon:OdnSzablon:Odn.

Tekst został odczytany przez Tregellesa (1854) i Tischendorfa (1855) niezależnie od siebie. Tischendorf porównał oba odczyty i jeszcze raz sprawdził teksty sporne (np. Łk 8,5; 18,1.10), po czym wydał jego tekst w 1857 rokuSzablon:Odn. Tregelles w 1863 roku wskazał Tischendorfowi kilka dalszych błędów; Tischendorf uwzględnił te uwagi w swoim Editio Octava maior (1865)Szablon:Odn.

Elementy

Zachowało się tylko pięć kart Elementów Euklidesa (folios 49-53 palimpsestu)Szablon:Odn, z tekstem X.15-16, 31-32, 80-81, 112-113; XIII.14. Nieznane jest miejsce powstania tego rękopisu; sugerowana jest Syria oraz Mezopotamia. Tekst pisany jest w dwóch kolumnach na stronę, 25 linijkach w kolumnie, pochyloną uncjałą. Litery są małe i regularneSzablon:Odn. Kształt liter wskazuje na VI–VII wiek[2] lub na VII–VIII wiek (Heiberg)[3].

Tekst fragmentu początkowo uchodził za niemal niemożliwy do odczytaniaSzablon:Odn. Odczytał go i opublikował Johan Ludvig Heiberg (1854–1928) w 1885 rokuSzablon:Odn. Heiberg zwrócił uwagę na rozbieżności tekstualne względem najważniejszego rękopisu Elementów, kodeksu Vaticanus Gr. 190 (oznaczany symbolem P), oraz na bliską zgodność z kodeksem Bodleianus (oznaczany symbolem B)Szablon:Odn.

Rękopis był badany przez paleografa Guglielmo Cavallo. Cavallo wydał jedną kartę kodeksu metodą facsimileSzablon:Odn.

Tekst syryjski

Folio 20 recto z tekstem syryjskim palimpsestu

Syryjski rękopis składa się z 226 kart, o rozmiarach 23,5 cm na 15 cm (oryginalne karty zostały zgięte w połowie, czasem zostały też obcięte)Szablon:Odn. Część z nich jest podarta i zachowana we fragmentach. Liczba foliałów wynosi 23, większa część pierwszego zaginęła. Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 19-25 linijek w kolumnie. Nie stosuje paginacjiSzablon:Odn. Litery są regularne i pisane przez profesjonalnego skrybęSzablon:Odn. Tekst syryjski zawiera traktat Sewera Antiocheńskiego, patriarchy z Antiochii (512–518), przeciwko Janowi Gramatykowi z CezareiSzablon:Odn.

Według noty na folio 53 recto tekst syryjski został sporządzony przez Symeona z Kartamin, dla Daniela, biskupa Edessy. Według noty sporządzonej przez inną rękę, na folio 49, rękopis należał do Daniela, biskupa EdessySzablon:OdnSzablon:Odn.

Symeon dokonał tego dzieła prawdopodobnie około roku 800. Symeon wykorzystał do tego celu greckie rękopisy Iliady, Ewangelii Łukasza oraz Elementów, ale użył tylko części ich kartSzablon:Odn. Rozdziały I-VIII traktatu Severusa pisane są na kartach pochodzących z Ewangelii Łukasza, rozdziały VIII-XX na rękopisie Iliady, a rozdziały XX-XXI na rękopisie ElementówSzablon:Odn.

Rękopis badał William Wright i sporządził pierwszy jego opisSzablon:Odn. J. Lebon wydał tekst rękopisu w 1929 rokuSzablon:Odn.

Nic pewnego nie da się powiedzieć o historii rękopisu. William Cureton sądził, że należał do 250 rękopisów dostarczonych przez Mojżesza z Nisibis w roku 932 do klasztoru św. Marii DeiparaSzablon:Odn.

Zobacz też

Przypisy

Szablon:Przypisy

Bibliografia

Wydania tekstu
Krytyczne wydania NT
Listy i katalogi rękopisów
Introdukcje do krytyki tekstu NT
Inne opracowania

Linki zewnętrzne

Szablon:Kodeksy majuskułowe

  1. ↑ Catalogue of Illuminated Manuscripts – British Library.
  2. ↑ Catalogue of Syriac manuscripts in the British Museum 2 687 B II – LDAB
  3. ↑ Euclidis Elementa, ed. J.L. Heiberg, Lipsiae 1883, s. VII.
Źródło: „https://pl.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Kodeks_Nitryjski&oldid=4956”