Gwiazda Przybylskiego

Z testwiki
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Szablon:Współrzędne astronomiczne Szablon:Gwiazda infobox Gwiazda Przybylskiego[1] (HD 101065, V816 Centauri) – gwiazda w gwiazdozbiorze Centaura, odległa od Słońca o 356 lat świetlnych, ma unikalne widmo wzbogacone w metale ziem rzadkich, a zubożone w bardziej powszechne pierwiastki, takie jak żelazo, przez co zaliczana do Szablon:Link-interwiki. Została nazwana na cześć astronoma Antoniego Przybylskiego, który odkrył osobliwy charakter jej widma. Gwiazda ta pokazuje także pulsacje typu roAp.

Widmo

W 1961 roku polsko-australijski astronom Antoni Przybylski odkrył, że gwiazda ta ma nietypowe widmo, które nie pasuje do istniejącej klasyfikacji widmowej gwiazd[2][3]. Obserwacje te wykazały niezwykle małą ilość żelaza i niklu w widmie gwiazdy, ale większe ilości nietypowych pierwiastków, takich jak stront, holm, niob, skand, itr, cez, neodym, prazeodym, tor, iterb i uran. Wątpliwość budziło to, czy żelazo w ogóle występuje w tej gwieździe[4]. Współczesne prace pokazują, że żelazo i nikiel są obecne, ale ich zawartość jest o rząd wielkości mniejsza niż w Słońcu; równocześnie zawartość lantanowców i innych rzadko spotykanych pierwiastków jest wyższa o czynnik 103–104[5].

Wśród linii widmowych wykryto także takie, które odpowiadają pierwiastkom promieniotwórczym, nie mającym stabilnych izotopów. Należą do nich technet i promet. O ile technet ma izotopy o czasie życia rzędu milionów lat i jego obecność w niektórych gwiazdach nie budzi wątpliwości, to najtrwalszy izotop prometu (Szablon:Chem) ma czas połowicznego rozpadu równy 17,7 roku a jego obecność wymagałaby stałego uzupełniania przez nieznane procesy[6]. W widmie HD 101065 wykryte zostały także linie spektralne pierwiastków cięższych niż ołów, w tym aktynowców, z których część nie występuje naturalnie na Ziemi. Obserwowane linie przypisano pierwiastkom takim jak aktyn (Z=89), protaktyn (91), neptun (93), pluton (94), ameryk (95), kiur (96), berkel (97), kaliforn (98) i einstein (99)[7][8][9]. Ze względu na złożoność atmosfery Gwiazdy Przybylskiego, w której występuje silna aktywność magnetyczna i stratyfikacja, interpretacja widma jest bardzo trudna, a dowody na występowanie tam krótkożyciowych aktynowców nie są uznawane za jednoznaczne[10]. Wiele linii w widmie wciąż nie ma identyfikacji[11].

Charakterystyka

Gwiazda Przybylskiego ma wielkość obserwowaną ok. 8Szablon:Magnitudo, przez co nie jest widoczna nieuzbrojonym okiem[12]. Jest to gwiazda osobliwa chemicznie i jednoznaczne przypisanie jej typu widmowego jest trudne ze względu na nietypowe spektrum. Historycznie oceny temperatury i typu widmowego były bardzo różne i wywoływały kontrowersje wśród astronomów: Katalog Henry’ego Drapera błędnie przypisywał jej typ B5; Przybylski stwierdził, że na podstawie widma ciągłego można jej przypisać typ K0, zaś linie wodoru sugerują typ F8-G0[13][14]. Katalog gwiazd osobliwych chemicznie podaje typ F3 Ho, co podkreśla obecność silnych linii holmu[15]. Gwiazda ma promień równy 1,9 promienia Słońca i masę 1,5 Szablon:Masa Słońca[11][16]. Obecnie jej temperatura efektywna oceniana jest na 6620 K[11], choć przez wiele lat wyniki pomiarów zawierały się w szerokim przedziale 5900–7500 K[17].

Jest to gwiazda zmienna. Była to pierwsza znana magnetycznie aktywna gwiazda osobliwa chemicznie, która przy tym wykazuje szybkie pulsacje (typ roAp), z głównym okresem ok. 12 minut[18][19][13]. Prędkość obrotu vsin⁡i została wyznaczona na podstawie szerokości linii widmowych na 3,50 km/s[5][20][21]. Gwiazda ma silne pole magnetyczne[22]; przyjmując jego dipolowy charakter, na podstawie długookresowych zmian wartości wzdłużnej składowej indukcji pola stwierdzono, że obrót gwiazdy wokół osi musi być nadzwyczaj powolny[21]. Trwa on co najmniej 43 lata, a prawdopodobny rzeczywisty okres obrotu to aż 188 lat[21]. Nie wiadomo, jaki proces odpowiada za wyhamowanie jej rotacji, najczęściej uznaje się, że wynika to z hamowania magnetycznego w początkach istnienia gwiazdy, przed jej wejściem na ciąg główny[21].

HD 101065 porusza się względem sąsiednich gwiazd z dużą prędkością, równą 23,8 ± 1,9 km/s[23]. Nie ma znanych towarzyszek; w jej sąsiedztwie na niebie zaobserwowano inną gwiazdę o wielkości 14Szablon:Magnitudo[24], ale rozbieżne wartości paralaksy zmierzone przez sondę Gaia dowodzą, że jest to niezwiązany obiekt tła[25][26].

Hipotezy

Dla wyjaśnienia niezwykłych cech tej gwiazdy przedstawiono szereg hipotez. Jedną z nich była obecność bliskiej, niewykrytej gwiazdy neutronowej, która mogłaby bombardować atmosferę Gwiazdy Przybylskiego promieniowaniem gamma, powodując reakcje fotojądrowe lub reakcje z udziałem prędkich neutronów (proces r)[27]. Takiego towarzysza nie wykryto w pomiarach prędkości radialnej[11].

Przybylski w 1975 roku postulował, że niezwykłe widmo gwiazdy może wiązać się z rozpadem obecnych w niej pierwiastków cięższych od uranu[28]. Jeżeli faktycznie występują tam krótkożyciowe aktynowce[9], to mogą one być produktami rozpadu jeszcze cięższych, hipotetycznie długożyciowych nuklidów z wyspy stabilności. Należą do nich izotopy Szablon:Chem, Szablon:Chem i Szablon:Chem. Takie jądra atomowe mogłyby powstać w eksplozji supernowej[29].

Unikatowe cechy gwiazdy sprawiły, że jest ona także potencjalnym obiektem zainteresowania poszukiwaczy inteligencji pozaziemskiej[30]. Wiąże się to ze spekulacjami, że cywilizacja technologiczna może pozbywać się odpadów promieniotwórczych, wyrzucając je na gwiazdę[31], bądź też celowo wpływać na widmo gwiazdy, aby zwrócić na siebie uwagę innych[32][33].

Zobacz też

Uwagi

Szablon:Uwagi

Przypisy

  1. ↑ Szablon:Cytuj
  2. ↑ Szablon:Cytuj
  3. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  4. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  5. ↑ 5,0 5,1 Szablon:Cytuj pismo
  6. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  7. ↑ Szablon:Cytuj
  8. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  9. ↑ 9,0 9,1 Szablon:Cytuj pismo
  10. ↑ Szablon:Cytuj stronę
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Szablon:Cytuj pismo
  12. ↑ Szablon:Simbad
  13. ↑ 13,0 13,1 Szablon:Cytuj
  14. ↑ Szablon:Cytuj
  15. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  16. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  17. ↑ Szablon:Cytuj
  18. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  19. ↑ Szablon:Cytuj
  20. ↑ Szablon:Cytuj
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Szablon:Cytuj
  22. ↑ Szablon:Cytuj
  23. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  24. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  25. ↑ Szablon:Cytuj [wpis w katalogu].
  26. ↑ Szablon:Cytuj [wpis w katalogu].
  27. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  28. ↑ Szablon:Cytuj
  29. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  30. ↑ Szablon:Cytuj książkę
  31. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  32. ↑ Szablon:Cytuj książkę
  33. ↑ Szablon:Cytuj książkę

Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „xhip”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Gwiazda_Przybylskiego&oldid=8398”