Zębiełek czarnonogi

Z testwiki
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Szablon:Zwierzę infobox Zębiełek czarnonogi[1] (Crocidura nigripes) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny zębiełków (Crocidurinae) w obrębie rodziny ryjówkowatych (Soricidae). Słabo poznany ssak owadożerny występujący endemicznie w Indonezji; według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów nie jest zagrożony wyginięciem.

Budowa

Długość ciała (bez ogona) 64–85 mm, długość ogona 42–71 mm, długość ucha 7–15 mm, długość tylnej stopy 13–18 mm; masa ciała 7,9–16 gSzablon:Odn[2]Szablon:Odn. Zębiełek czarnonogi jest średniej wielkości zębiełkiem o futrze od koloru ciemnobrązowego do czarnego, ale u osobników liniejących futro ma brązową barwę, szczególnie na gardle i w górnej części strony brzusznej, która może mieć kolor kasztanowySzablon:OdnSzablon:OdnSzablon:Odn. Pysk, uszy, stopy i ogon również są koloru czarniawegoSzablon:Odn. Ogon ma kształt cylindryczny, jest stosunkowo krótki (stanowi od 60 do 80% długości głowy wraz tułowiem) i zasadniczo pozbawiony owłosienia; tylko u nasady występuje kilka długich włoskówSzablon:Odn. Czaszka jest smukła, z wąską częścią pyska, z kanciastą puszką mózgową i zazwyczaj równoległymi rzędami zębówSzablon:OdnSzablon:Odn. Wymiary czaszki poddane przez Esselstyna i współpracowników (2021) (w mm): długość od kłykcia potylicznego do siekaczy 20,91–24,32; szerokość puszki mózgowej 9,32–10,78; szerokość międzyoczodołowa 4,3–5,08; długość rostralna 8,45–10,09; szerokość podniebienna 3,7–4,38; szerokość rostralna 2,62–3,58; długość podniebienna 8,9–10,54; kłykieć do wydrążenia stawowego 7,78–8,9; długość górnego rzędu zębów 9,24–11,02; długość P4 do M3 5,17–6,24; szerokość wargowa od M2 do M2 6,37–7,52; szerokość podniebienia 2,45–3,19Szablon:Odn. Wzór zębowy: I 32 C 10 P 11 M 33 (x2) = 28Szablon:Odn.

Zębiełek czarnonogi ma liczbę diploidalną 38 i liczbę fundamentalną 56, z submetacentrycznymi chromosomami X i subtelocentrycznymi chromosomami YSzablon:Odn.

Systematyka

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisała w 1921 roku para amerykańskich zoologów Gerrit Smith Miller i Ned Hollister w artykule poświęconym dwudziestu nowym ssakom zebranych przez Ravena na Celebes opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Biological Society of Washington; autorzy umieścili nowy takson w rodzaju Crocidura, nadając mu epitet gatunkowy nigripesSzablon:Odn. Miejsce typowe to na południowy zachód od jeziora Tondano, Temboan (Szablon:Współrzędne), północno-wschodni Celebes, Indonezja[3][4]Szablon:Odn[5]Szablon:Odn[6]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura USNM:MAMM:217545) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie[4][7]. Autorzy opisu gatunku opisali w tym samym artykule również podgatunek Crocidura nigripes, nadając mu epitet podgatunkowy liparaSzablon:Odn. Miejsce typowe to Gimpu, Celebes Środkowy, Celebes, Indonezja[4]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura USNM:MAMM:219444) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie[4][8]. Holotypy C. nigripes i C. nigripes lipara zostały zebrane przez amerykańskiego podróżnika Henry’ego Cushiera Ravena odpowiednio 4 sierpnia 1916 roku[7] i 2 września 1917 roku[8].

Pomimo że C. nigripes występuje endemicznie na Celebesie, filogenetycznie jest bliżej spokrewniony z gatunkami z szelfu Sunda, co sugeruje stosunkowo niedawną (być może w późnym pliocenie) kolonizację w Cieśninie Makasarskiej[5]Szablon:Odn. Jego kariotyp (2n = 38) jest taki sam jak większość innych gatunków z szelfu Sunda, w odróżnieniu od kariotypu celebeskich Crocidura (2n od 30 do 34)[5]. Gatunkiem siostrzanym dla C. nigripes w zależności od badań jest C. palawanensisSzablon:Odn lub C. foetida[9]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[5], jednak według autorów analizy z 2021 roku pomiędzy podgatunkami nie ma żadnej geograficznie podzielonej różnorodności morfologicznej lub genetycznej – dlatego nie ma podstaw na ich wyróżnianieSzablon:Odn.

Etymologia

  • Crocidura: Szablon:Gr. krokis lub κροκός krokos ‘kosmyk wełny, przędza’; ουρα oura ‘ogon’[10].
  • nigripes: Szablon:Łac. ‘czarny’; pes, pedis ‘stopa’, od gr. πους pous, ποδος podos ‘stopa’[11].
  • lipara: łac. liparus ‘lśniący’[12].

Rozmieszczenie geograficzne

Zębiełek czarnonogi występuje endemicznie w Indonezji, zamieszkując w zależności od podgatunkuSzablon:Odn[5]:

  • C. nigripes nigripes – północno-wschodnia półwyspową część Celebesu i wyspa Lembeh.
  • C. nigripes lipara – środkowy Celebes.

Brak zębiełka czarnonogiego w południowej półwyspowej części Celebes wymaga przeprowadzenia odpowiednich badań[5].

Ekologia i biologia

Zębiełek czarnonogi zamieszkuje lasy deszczowe – od nizinnych wiecznie zielonych lasów po górskie na wysokości 30–2200 m n.p.m.Szablon:OdnSzablon:Odn[13]. Podgatunek nominatywny preferuje najwyraźniej wyłącznie nizinne lasy deszczowe, natomiast podgatunek lipara spotykany jest na znacznie szerszym zakres siedlisk, do 2200 m n.p.m., najliczniej przebywając na umiarkowanych wysokościach (zakres 800–900 m)Szablon:Odn. Obserwowano go też w lesie wtórnym, ale nie jest pewne, czy jest w stanie przystosować się do siedlisk wtórnych występujących poza lasem[13]. Zębiełek czarnonogi prowadzi głównie nocny lub zmierzchowy tryb życiaSzablon:Odn. Jest zwierzęciem głównie lądowym, gdzie można go znaleźć wśród ściółki złożonej z liści na dnie lasu, w pobliżu kłód lub martwych drzewSzablon:Odn.

Zębiełek czarnonogi może być sympatryczny ze wszystkimi innymi gatunkami zębiełków występującymi na Celebesie, ale nie są dostępne żadne dokładne dane na temat jego organizacji społecznej, areału osobniczego czy migracjiSzablon:Odn[13].

Głównym składnikiem pokarmu zębiełka czarnonogiego są bezkręgowce, ale brak jest dokładnych danych na ten tematSzablon:Odn[13].

Bardzo niewiele wiadomo na temat rozmnażania, zachowań rozrodczych czy wychowu młodych zębiełka czarnonogiego; w sierpniu u kilku ciężarnych samic będących blisko terminu porodu stwierdzono 1-2 zarodkiSzablon:Odn.

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (Szablon:Ang. „najmniejszej troski”)[13]. Choć populacja zębiełka czarnonogiego nie jest znana, występuje powszechnie na terenie Celebes (o czym świadczą osobniki złapane w pułapki)[13]Szablon:Odn. Nie są znane żadne poważne zagrożenia dla tego gatunku, chociaż do powszechnych zagrożeń na nizinach Celebesu zalicza się wycinkę lasów, w celu przekształcanie ich w tereny rolnicze oraz pożary wywołane działalnością człowieka[13]. Czynniki te mogą spowodować spadek populacji zębiełka czarnonogiego, jeśli nie będzie on w stanie przystosować się do siedlisk antropogenicznych[13]. Występuje na obszarach chronionych takich jak Park Narodowy Lore Lindu i Park Narodowy Bogani Nani WartaboneSzablon:Odn.

Przypisy

  1. ↑ Nazwy zwyczajowe za: Szablon:Cytuj książkę
  2. ↑ Szablon:Cytuj książkę
  3. ↑ Szablon:Cytuj stronę
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Szablon:Cytuj pismo
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Szablon:Cytuj książkę
  6. ↑ Szablon:Cytuj stronę
  7. ↑ 7,0 7,1 Szablon:Cytuj stronę
  8. ↑ 8,0 8,1 Szablon:Cytuj stronę
  9. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  10. ↑ Szablon:Cytuj pismo
  11. ↑ Szablon:The Key to Scientific Names
  12. ↑ Szablon:Cytuj książkę
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 Szablon:IUCN

Bibliografia

Szablon:Kontrola autorytatywna

Źródło: „https://pl.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Zębiełek_czarnonogi&oldid=8307”