Łasica
Szablon:Zwierzę infobox Łasica[1] (Mustela) – rodzaj drapieżnych ssaków z podrodziny łasic (Mustelinae) w obrębie rodziny łasicowatych (Mustelidae), obejmujący najmniejsze ssaki w rzędzie drapieżnych (Carnivora).
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej, Eurazji i północnej Afryce[2][3][4].
Charakterystyka
Długość ciała 11,4–56,2 cm, długość ogona 4,2–26 cm; masa ciała 25–2005 g; samce są większe i cięższe od samic[3][5]. Gatunki z rodzaju Mustela mają smukłe długie ciało o krótkich łapach, w kolorze sierści od białego do ciemnobrązowego. Głowa jest płaska i wąska, o małych uszach i dużych oczach oraz jest osadzona na długiej szyi. Ogon długi, zwykle puszysty[3]. Wzór zębowy: I C P M = 34[3].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w pierwszej części dziesiątego wydania Systema Naturae[6]. Linneusz wymienił dziewięć gatunków – Mustela lutris Szablon:Small, Mustela lutra Szablon:Small, Mustela gulo Szablon:Small, Mustela barbara Szablon:Small, Mustela martes Szablon:Small, Mustela putorius Szablon:Small, Mustela furo Szablon:Small, Mustela zibellina Szablon:Small i Mustela erminea Szablon:Small – z których gatunkiem typowym jest Mustela erminea Szablon:Small (gronostaj europejski).
Etymologia
- Mustela (Mustella): Szablon:Łac. ‘łasica’, od zdrobnienia mus, muris ‘mysz’Szablon:Odn.
- Putorius: łac. putor ‘smród, fetor’; w aluzji do charakterystycznego zapachuSzablon:Odn. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Mustela putorius Szablon:Small.
- Arctogale: Szablon:Gr. ‘niedźwiedź’; γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’Szablon:Odn. Gatunek typowy: Kaup wymienił dwa gatunki – Mustela erminea Szablon:Small i Mustela bocamela Szablon:Small (= Mustela nivalis Szablon:Small) – z których gatunkiem typowym jest Mustela erminea Szablon:Small.
- Ictis: gr. ικτις iktis, ικτιδις iktidis ‘łasica’Szablon:Odn. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mustela vulgaris Szablon:Small (= Mustela erminea Szablon:Small).
- Foetorius: łac. fetor ‘smród, odór’Szablon:Odn. Gatunek typowy: autorzy wymienili kilka gatunków – Mustela sarmatica Szablon:Small (= Mustela peregusna Szablon:Small), Mustela erminea Szablon:Small, Mustela furo Szablon:Small, Viverra lutreola Szablon:Small, Mustela boccamela[uwaga 1] Szablon:Small, Mustela vulgarisSzablon:U Szablon:Small i Mustela putorius Szablon:Small – z których gatunkiem typowym jest Mustela putorius Szablon:Small.
- Gale: gr. γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’Szablon:Odn. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Mustela vulgarisSzablon:U Szablon:Small.
- Lutreola: Szablon:Łac. ‘wydra’; łac. przyrostek zdrabniający -olaSzablon:Odn. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Viverra lutreola Szablon:Small.
- Vison: Szablon:W języku ‘rodzaj łasicy lub kuny’, od duń. i szw. vissen ‘zeschnięty’Szablon:OdnSzablon:Odn. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Viverra lutreola Szablon:Small.
- Gymnopus: gr. γυμνος gumnos ‘goły, nagi’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’Szablon:Odn. Gatunek typowy: Gray wymienił cztery gatunki – Mustela (Putorius) kathiah Szablon:Small, Mustela africana Szablon:Small, Gymnopus leucocephalus[uwaga 2] Szablon:Small i Mustela strigidorsa Szablon:Small (= Mustela strigidorsa Szablon:Small) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Mustela leucocephalusSzablon:U Szablon:Small[7].
- Hydromustela: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny-’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; rodzaj Mustela Szablon:SmallSzablon:Odn. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Viverra lutreola Szablon:Small.
- Mustelina: łac. mustelinus ‘jak łasica, łasicowaty’, od mustela ‘łasica’Szablon:Odn. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Viverra lutreola Szablon:Small.
- Cynomyonax: rodzaj Cynomys Szablon:Small (nieświszczuk); αναξ anax, ανακτος anaktos ‘władca’Szablon:Odn. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Putorius nigripes Szablon:Small.
- Eumustela: gr. ευ eu ‘dobry, typowy’Szablon:Odn; rodzaj Mustela Szablon:Small. Gatunek typowy: Acloque wymienił dwa gatunki – Mustela vulgarisSzablon:U Szablon:Small i Mustela erminea Szablon:Small – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Mustela erminea Szablon:SmallSzablon:Odn.
- Mammustelaus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)Szablon:Odn.
- Kolonokus (Kolonocus): Szablon:W języku kolonók ‘łasica syberyjska’[8]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Mustela sibirica Szablon:Small.
- Plesiogale: gr. πλησιος plēsios ‘w pobliżu, niedaleko’, od πελας pelas ‘blisko’, od πελαζω pelazō ‘zbliżyć się’Szablon:Odn; γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’Szablon:Odn.
- Pocockictis: Reginald Innes Pocock (1863–1947), brytyjski zoolog (arachnolog i teriolog); ικτις iktis, ικτιδις iktidis ‘łasica’Szablon:Odn[9].
- Cryptomustela: gr. κρυπτος kruptos ‘ukryty’; rodzaj Mustela Szablon:SmallSzablon:Odn. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Mustela strigidorsa Szablon:Small.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[10][5][11][2][12]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[1] | Podgatunki[3][2][5] | Rozmieszczenie geograficzne[3][2][5] | Podstawowe wymiary[3][5][uwaga 3] | Status IUCN[13] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Mustela strigidorsa | J.E. Gray, 1853 | łasica pręgowana | gatunek monotypowy | północno-wschodnie Indie, północna i środkowa Mjanma, południowa Chińska Republika Ludowa (Junnan, Kuejczou, Kuangsi), północna i południowa Tajlandia, północny i środkowy Laos oraz północny i środkowy Wietnam | DC: 25–32 cm DO: 10,3–20 cm MC: 700–2000 g |
Szablon:Colorbox |
 |
Mustela nudipes | Desmarest, 1822 | łasica malajska | gatunek monotypowy | południowa Tajlandia, Półwysep Malajski, Sumatra i Borneo | DC: 30–36 cm DO: 24–26 cm MC: około 1000 g |
Szablon:Colorbox |
| Mustela lutreolina | H.C. Robinson & O. Thomas, 1917 | łasica indonezyjska | gatunek monotypowy | południowa Sumatra i Jawa | DC: 30–32 cm DO: 13,6–17 cm MC: 295–340 g |
Szablon:Colorbox | |
 |
Mustela kathiah | Hodgson, 1835 | łasica żółtobrzucha | gatunek monotypowy | Himalaje w północnych i północno-wschodnich Indiach, Nepalu i Bhutanie do Mjanmy, południowej i wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej (włącznie z wyspą Hajnan), północnej Tajlandii, Laosu i Wietnamu | DC: 20–29 cm DO: 13–18 cm MC: 150–260 g |
Szablon:Colorbox |
 |
Mustela erminea | Linnaeus, 1758 | gronostaj europejski | 18 podgatunków | większość Europy (na południe do północnej Portugalii) i Azji (na południe do zachodnich Himalajów) oraz Alaska (Stany Zjednoczone) i północno-zachodnia Kanada | DC: 19–34 cm DO: 4,2–12 cm MC: 134–365 g |
Szablon:Colorbox |
.jpg) |
Mustela haidarum | (Preble, 1898) | 3 podgatunki | południowo-wschodnia Alaska w Archipelagu Aleksandra (wyspy Suemez, Księcia Walii), zachodnia Kanada na Wyspach Królowej Charlotty (wyspy Grahama i Moresby) | DC: około 21 cm DO: około 10 cm MC: brak danych |
Szablon:Colorbox | |
.jpg) |
Mustela richardsonii | Bonaparte, 1838 | 13 podgatunków | Grenlandia, Canada, Stany Zjednoczone (na południe do środkowej Kalifornii, północnego Nowego Meksyku, Wielkich Jezior i północnej Wirginii, nieobecny w Alasce) | DC: 17–24 cm DO: 5,9–9,8 cm MC: 39–154 g |
Szablon:Colorbox | |
 |
Mustela nivalis | Linnaeus, 1766 | łasica pospolita | 13 podgatunków | większość Europy, kontynentalna Azja (na południe do Lewantu, Iranu, Mongolii, środkowej CHińskiej Republiki Ludowej, Tajwanu i Japonii), północna Afryka (Maroko, Algieria, Tunezja i Egipt; introdukowany w Nowej Zelandii, na Malcie, Krecie, Azorach i Wyspach Świętego Tomasza i Książęcej | DC: 11,4–30 cm DO: 7–12,9 cm MC: 25–250 g |
Szablon:Colorbox |
| Mustela aistoodonnivalis | Wu Jiayan & Kao Yuenting, 1991 | gatunek monotypowy[14] | góry Qin Ling, Shaanxi, Chińska Republika Ludowa[14] | DC: 12,8–16,5 cm DO: 5–6,2 cm MC: brak danych[14] |
Szablon:Colorbox | ||
 |
Mustela altaica | Pallas, 1811 | łasica górska | gatunek monotypowy | góry Ałtaj, Tienszan, Pamir i Himalaje, Rosja (południowa i południowo-wschodnia Syberia, Mongolia, zachodnia, środkowa i północno-wschodnia Chińska Republika Ludowa oraz Korea Północna | DC: 22–29 cm DO: 9–14,5 cm MC: 122–350 g |
Szablon:Colorbox |
 |
Mustela itatsi | Temminck, 1844 | łasica japońska | gatunek monotypowy | Honsiu, Kiusiu, Sikoku, Sado i kilka mniejszych wysp (Japonia); introdukowany na Hokkaido i południowy Sachalin w Rosji | DC: 25–39 cm DO: 13,3–21 cm MC: 380–820 g |
Szablon:Colorbox |
 |
Mustela sibirica | Pallas, 1773 | łasica syberyjska | gatunek monotypowy | Rosja (na wschód od Uralu), Mongolia, Chińska Republika Ludowa, Półwysep Koreański, północna Japonia (Hokkaido), Tajwan, Indie, Nepal, Bhutan, północna Mjanma, Tajlandia i Laos; ontrodukowany w Japonii (Honsiu, Kiusiu i Sikoku) | DC: 25–39 cm DO: 13,3–21 cm MC: 360–820 g |
Szablon:Colorbox |
 |
Mustela lutreola | (Linnaeus, 1761) | norka europejska | gatunek monotypowy | izolowane populacje w północnej Hiszpanii, południowo-zachodniej Francji, Rumunii, Estonii, Łotwie, Białorusi i Rosji (na zachód od Uralu) | DC: 20–36 cm DO: 12–17,5 cm MC: 500–1000 g |
Szablon:Colorbox |
 |
Mustela eversmanii | Lesson, 1827 | tchórz stepowy | gatunek monotypowy | południowo-wschodnia Europa, Kaukaz, Azja Zachodnia przez środkową Azję to Mongolii, północno-wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej i Rosji (Rosyjski Daleki Wschód) | DC: 29–56 cm DO: 7–18,3 cm MC: 1,3–2 kg |
Szablon:Colorbox |
 |
Mustela putorius | Linnaeus, 1758 | tchórz zwyczajny | gatunek monotypowy | większość Europy na zachód od Uralu (z wyjątkiem Islandii, północnej Skandynawii oraz części Półwyspu Bałkańskiego) oraz północne Maroko | DC: 20–46 cm DO: 7–19 cm MC: 400–1710 g |
Szablon:Colorbox |
 |
Mustela furo | Linnaeus, 1758 | fretka domowa | gatunek monotypowy | cały świat | DC: 33–40,6 cm DO: 7,6–10 cm MC: 0,3–2,7 kg |
GU |
.jpg) |
Mustela nigripes | (Audubon & Bachman, 1851) | tchórz czarnołapy | gatunek monotypowy | Wielkie Równiny w Stanach Zjednoczonych (od Montany na południe do Arizony i Nowego Meksyku) oraz północny Meksyk; wytępiony z większości jego zasięgu | DC: 40–50 cm DO: 11,4–15 cm MC: 764–1078 g |
Szablon:Colorbox |
Kategorie IUCN: Szablon:Colorbox – gatunek najmniejszej troski, Szablon:Colorbox – gatunek bliski zagrożenia, Szablon:Colorbox – gatunek zagrożony, Szablon:Colorbox – gatunek krytycznie zagrożony; Szablon:Colorbox – gatunki niepoddane jeszcze ocenie; GU – gatunek udomowiony.
Opisano również kilka gatunków wymarłych[15][16][17][18][19]Szablon:OdnSzablon:OdnSzablon:OdnSzablon:Odn:
- Mustela constricta Szablon:Small (Azja; plejstocen)
- Mustela kuzuuensis Szablon:Small (Azja; plejstocen)
- Mustela majori Szablon:Small (Europa; miocen)
- Mustela palerminea Szablon:Small (Europa; pliocen)
- Mustela pliocaenica Szablon:Small (Europa; pliocen)
- Mustela plioerminea Szablon:Small (Europa; pliocen)
- Mustela praenivalis Szablon:Small (Europa; plejstocen)
- Mustela sinensis Szablon:Small (Azja; plejstocen)
- Mustela stromeri Szablon:Small (Europa; pliocen)
Uwagi
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Nazwy zwyczajowe za: Szablon:Cytuj książkę
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Szablon:Cytuj książkę
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Szablon:Cytuj książkę
- ↑ Szablon:Cytuj stronę
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Szablon:Cytuj książkę
- ↑ Szablon:Cytuj książkę
- ↑ Szablon:Cytuj pismo
- ↑ Szablon:Cytuj pismo
- ↑ Szablon:Cytuj pismo
- ↑ Szablon:Cytuj stronę
- ↑ Szablon:Cytuj książkę
- ↑ Szablon:Cytuj pismo
- ↑ Szablon:Cytuj stronę
- ↑ 14,0 14,1 14,2 Szablon:Cytuj pismo
- ↑ Szablon:Cytuj pismo
- ↑ Szablon:Cytuj pismo
- ↑ Szablon:Cytuj pismo
- ↑ Szablon:Cytuj książkę
- ↑ Szablon:Cytuj pismo
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „ICZN”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „fri”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Scopoli”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Cuvier”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Keyserling&Blasius”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Gray1843”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Gray1864”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Bogdanov”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Coues”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Acloque”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Herrera”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „sat”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Pocock”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Bibliografia
- Szablon:Cytuj książkę
- Szablon:Cytuj książkę
- Szablon:Cytuj pismo
- Szablon:Cytuj książkę
- Szablon:Cytuj pismo
- Szablon:Cytuj pismo
- Szablon:Cytuj pismo
Szablon:Kontrola autorytatywna
Błąd rozszerzenia cite: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>