Pręgowiórka samotna

Szablon:Zwierzę infobox Pręgowiórka samotna (Funisciurus anerythrus) – gatunek gryzonia z podrodziny afrowiórek (Xerinae) w obrębie rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae). Mały ssak występujący w zachodniej i środkowej Afryce; według Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1880 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule poświęconym kolekcji ssaków zebranych przez dr Emina Paszę w Afryce Środkowej i Wschodniej opublikowanym na łamach Proceedings of the Zoological Society of London; Thomas umieścił nowy takson w randze podgatunku w obrębie Sciurus pyrropus i nadając mu epitet podgatunkowy anerythrus. Miejsce typowe to „Buguera” (Szablon:Współrzędne), na południe od Jeziora Alberta, Uganda. Holotyp to dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1890.6.8.21) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrany 14 marca 1889 roku przez Mehmeda Emina Paszę.

Na podstawie cech zewnętrznych wydaje się, że gatunek ten jest blisko spokrewniony z F. pyrropus, F. bayonii i F. substriatus, a rozróżnienie między nimi nie zawsze jest jasne; podgatunek raptorum może stanowić odrębny gatunek; zachodzi potrzeba rewizji taksonomicznej tej grupySzablon:Odn. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe	Holotyp
F. a. bandarum	Funisciurus anerythrus bandarum	O. Thomas, 1915	Obszar rzeki Ba-mingui, na wysokości Szablon:Konwerter, górny bieg rzeki Szari, Republika ŚrodkowafrykańskaSzablon:Odn.	Dorosła samica (sygnatura BMNH Mammals 1907.7.8.89) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrana 10 sierpnia 1905 roku przez Boyda Alexandera.
F. a. mystax	Funisciurus mystax	de Winton, 1898	Rzeka Benito, 15 Szablon:Konwerter od ujścia, Mbini, Gwinea RównikowaSzablon:Odn.	Dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1898.5.4.9) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrany przez 6 stycznia 1898 przez George’a Latimera Batesa.
F. a. raptorum	Funisciurus raptorum	O. Thomas, 1903	Forcados, południowa NigeriaSzablon:Odn.	Na wpół dorosły samiec (sygnatura BMNH Mammals 1902.11.2.15) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, zebrany 31 grudnia 1901 roku przez Williama Johna Ansorge’a.

Etymologia

• Funisciurus: Szablon:Łac. ‘lina’; rodzaj Sciurus Szablon:Small (wiewiórka).
• anerythrus: gr. przedrostek negatywny α- a-Szablon:Odn; ερυθρος eruthros ‘czerwony’Szablon:Odn.
• bandarum: etymologia nieznana, Thomas nie wyjaśnił znaczenia epitetu gatunkowego.
• mystax: gr. μυσταξ mustax, μυστακος mustakos ‘wąsy’, od μασταξ mastax, μαστακος mastakos ‘szczęki, usta’, od μασαομαι masaomai ‘żuć’.
• raptorum: Szablon:Łac., raptoris ‘złodziej’, od rapere ‘kraść’.

Zasięg występowania

Pręgowiórka samotna występuje w zachodniej i środkowej Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku:

• F. anerythrus anerythrus – zachodnia Uganda na południe przez Demokratyczną Republikę Konga do północno-zachodniej Angoli (Kabinda).
• F. anerythrus bandarum – Republika Środkowoafrykańska aż do skrajnie południowego Czadu.
• F. anerythrus mystax – południowy Kamerun do Gabonu i północno-zachodniego Kongo.
• F. anerythrus raptorum – południowy Benin i północno-zachodnia Nigeria.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 172 mm, samców 176,7 mm, długość ogona samic 167,5 mm, samców 166,3 mm, długość ucha 12–19 mm, długość tylnej stopy samic 40–48 mm; masa ciała 190–240 gSzablon:Odn. Średniej wielkości wiewiórka z brązowym grzbietem z beżowym nalotem. Obwódki wokół oczu są koloru płowożółtego, a podłużne płowożółte paski rozciągają się od ramienia do bioder. Brzuch jest koloru od białego przez szary do pomarańczowego. Spodnia część ogona jest przeważnie czerwona i ma pasy od czarnego do białego w kierunku jego końca, patrząc od dołu, ale patrząc od góry wydaje się ciemny z białą końcówką. Ogon w pozycji spoczynkowej układa się pionowo wzdłuż grzbietu, natomiast podczas ruchu końcówka ogona zakręca się do tyłu. Pysk jest wyraźny, prawdopodobnie w celu ułatwienia dostępu do mrówek i termitów. Futro na grzbiecie podgatunku nominatywnego jest czerwonawo-brązowa, natomiast na brzuchu zmienia kolor od żółtego do czerwonego. Podgatunek bandarum ma brązowy grzbiet z odcieniem beżu, a brzuch jest jasnoszary do pomarańczowego. U podgatunku mystax brzuch jest pomarańczowy. U podgatunku raptorum brzuch jest białawy. Długość czaszki 43,3–47,9 mmSzablon:Odn. Wzór zębowy: I $\frac{1}{0-1}$ C $\frac{0}{0}$ P $\frac{0-1}{0-1}$ M $\frac{4}{4}$ = 24. Kariotyp wynosi 2n = 38 i FN = 62.

Ekologia

Siedlisko i tryb życia

Pręgowiórki samotne występują powszechnie w pobliżu stałych lub sezonowych cieków wodnych w nizinnych, wilgotnych lasach tropikalnych, na bagnach bogatych w rafie (Raphia), lasach galeryjnych i łęgowych. Można je spotkać również w siedliskach wtórnych. Prowadzą dzienny tryb życia i większość dnia spędzają na żerowaniu na ziemi i w niskich koronach drzew. Pręgowiórki samotne żyją w gęstych populacjach, które odzwierciedlają wysoki poziom socjalizacji. Obserwacje sugerują, że pary tworzą więzi monogamiczne, ponieważ obserwowane osobniki poruszały się w parach w 28% przypadków, pielęgnując się nawzajem i kładąc się na sobie. Donoszono również o grupach liczących do sześciu osobników podczas wspólnego żerowania. Wokalizacja występują często i są charakterystyczne dla tego gatunku. We wczesnych stadiach zaniepokojenia wydobywający się z nich dźwięk przypomina szczękanie zębami, przy równoczesnym rytmicznym poruszaniu ogonem w pionie i tupaniu nogami. Dźwięki alarmujące zagrożenie o wysokiej intensywności są wyjątkowe i składają się z od 2 do 4 okresowych impulsów, po których następują od 1 do 2 długie gwizdów o niskiej częstotliwości, przy czym tylko końcowe gwizdy są słyszalne z dużej odległości.

Pokarm

Pręgowiórki samotne są przede wszystkim fitofagami, zjadając owoce, nasiona i zieloną roślinność co stanowi 80% składu ich pokarmu; 20% pożywienia stanowią znaczne ilości stawonogów notamiast 3% stanowią grzyby i rośliny zielone. Pręgowiórki samotne przechowują pomarańczowe owocnie palm rafii w nadziemnych szczelinach.

Rozmnażanie

Rozród słabo poznany. Pręgowiórki samotne budują gniazdo o średnicy około 20–24 cm; głównym budulcem są liście i jest wyłożone włóknami lub liśćmi palmowymi. Miot liczy średnio 1,2–1,5 młodych. Młode wychowują się w częściowo odsłoniętych gniazdach, umieszczonych wśród roślinności gałęzi drzew lub na konarach liści palmowych zwisających nad powierzchnią wody okrzemek liści palmowych.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (Szablon:Ang. ‘najmniejszej troski’). Pręgowiórki samotne są szeroko rozpowszechnione, ich populacja jest przypuszczalnie duża, prawdopodobnie występują również na wielu obszarach chronionych i jako że adaptują się w pewnym stopniu do zmodyfikawanych siedlisk, dlatego nie są zagrożone wyginięciem. Człowiek poluje na pręgowiórki w celu pozyskania mięsa w celach spożywczych i skóry do produkcji odzieży.

Bibliografia

• Szablon:Cytuj pismo
• Szablon:Cytuj książkę
• Szablon:Cytuj książkę
• Szablon:The Key to Scientific Names