Mangustka kongijska

Szablon:Zwierzę infobox Mangustka kongijskaSzablon:R (Crossarchus alexandri) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Mungotinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae). Ssak ten występuje w środkowej Afryce, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisali teriolodzy – Brytyjczyk Oldfield Thomas i Hindus Robert Charles Wroughton – w 1907 roku na łamach The Annals and Magazine of Natural HistorySzablon:R. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Thomas i Wroughton wskazali „Banzyville nad Ubangi” (Szablon:Ang.), uściślone przez Coreya Goldmana w 1984 roku do Mobayi-Mbongo w Zairze (formalnie Demokratyczna Republika Konga), o współrzędnych geograficznych Szablon:WspółrzędneSzablon:R.

W 1984 roku Goldman zaproponował wyróżnienie – oprócz podgatunku nominatywnego – podgatunku minor ze skrajnie wschodniej Demokratycznej Republik Konga i Ugandy, na podstawie mniejszych rozmiarów czaszkiSzablon:R. Jednakże późniejsze badania nie potwierdziły statusu podgatunkuSzablon:R i takson ten traktuje się jako monotypowySzablon:R.

Etymologia

• Crossarchus: Szablon:Gr. krossoi „frędzel”; ἀρχὀς arkhos „odbyt”Szablon:R.
• alexandri: kpt. Boyd Francis Alexander (1873–1910), brytyjski oficer, ornitolog, kolekcjoner, odkrywca, który z ekspedycji po Afryce od Nigru do Nilu zebrał kolekcję ssaków, którą potem przesłał do Muzeum Historii Naturalnej w LondynieSzablon:R.

Zasięg występowania

Mangustka kongijska występuje w Demokratycznej Republice Konga, na północy od rzeki Ubangi i na południu do rzeki KasaiSzablon:R. Występuje także w zachodniej UgandzieSzablon:R. Oddzielna populacja zasiedla też stoki Mount Elgon w UgandzieSzablon:R. Według sugestii Raya z 2001 rokuSzablon:R, ssak ten występuje również w południowo-zachodniej części Republiki ŚrodkowoafrykańskiejSzablon:R.

Morfologia

Długość ciała 35–44 cm, ogona 22,5–31,7 cm, stępu 7,5–9,1 cm, ucha 1,9–2,8 cm; masa ciała samców (n = 2) 1,19, 1,75 kg, samic (n = 1) 1,45 kgSzablon:R. Największy przedstawiciel rodzaju mangustka (Crossarchus)Szablon:R. Posiada brązowo-czarne, grube i kudłate futro. Grzywa ciągnie się od głowy do ogona (na szyi grzywa układa się w spiralę o długości 6–8 cm)Szablon:R. Włosy na grzbiecie długości 40–50 mm, stopniowo wydłużają się od karku w kierunku zaduSzablon:R. Pysk koloru szaropłowego, wydłużony, najdłuższy wśród mangustek (rostrum stanowi 34–36% długości condylobasal). Włosy na głowie krótkie. Ogon, który stanowi około 70% długości ciała, jest długowłosy i zwęża się u podstawySzablon:R. Po pięć palców na przednich i tylnych łapachSzablon:R. Dobrze rozwinięte pazury na przednich łapach. Samica ma trzy pary sutkówSzablon:R. Mangustka kongijska jest sympatryczna z podgatunkiem nigricolor mangustki angolskiej (C. ansorgei) w Kongo, ale jest większaSzablon:R. Długość condylobasal 74–81,1 mm; rostrum 25,7–31,9 mm; szerokość kości jarzmowej 35,4–43,4 mmSzablon:R. Wzór zębowy: I $\frac{3}{3}$ C $\frac{1}{1}$ P $\frac{3}{3}$ M $\frac{2}{2}$ = 36Szablon:R.

Ekologia

Mangustka kongijska zamieszkuje nizinne oraz górskie lasy deszczowe, wilgotne dna dolin, a sezonowo zalane, leśne bagnaSzablon:R. W przeciwieństwie do mangustki angolskiej nie boi się przebywać w pobliżu ludzkich siedliskSzablon:R. Oddzielona populacja z Mount Elgon występuje na wysokości 1500–2900 m n.p.m.Szablon:R

Gatunek towarzyski, obserwowany w grupach liczących od 10 do 20 osobnikówSzablon:R. Wydają chrząkające i świergoczące odgłosySzablon:R. Podczas jakiekolwiek zagrożenia wydają głośne dźwięki, po czym uciekają w ciszySzablon:R. Stają na przednich łapach w celu zaznaczenia pni i gałęzi, około 25 cm nad ziemią z wydzieliny gruczołu analnegoSzablon:R. Ssaki w niewoli mają skłonności do oddawania kału i moczu w jednym miejscu, przy czym żywo reagują na kał i mocz innego osobnika, natychmiast przykrywając go własnymSzablon:R. Maksymalnie dziesięć mangustek śpi razem w otworach w pniach martwych drzewSzablon:R. Prawdopodobnie prowadzą dzienny tryb życia, choć z Kivu w Demokratycznej Republice Konga pochodzą sprawozdania o jakiejś formie aktywności nocnejSzablon:R. Potrafią wspinać się na drzewaSzablon:R.

Prawdopodobnie żywią się dżdżownicami, ślimakami (w tym pomrowikami), chrząszczami i małymi kręgowcami, polując na nie w poszyciu lasu i gnijących kłodach; pokarm uzupełniają też o niektóre owoceSzablon:R.

Na dziewięć schwytanych w połowie kwietnia samic u sześciu stwierdzono zarodkiSzablon:R. Pigmeje z plemienia Mbuti twierdzą, że samica rodzi 3–4 młodeSzablon:R. Brak innych informacjiSzablon:R.

Na okazach z DR Konga stwierdzono nicienie z gatunków Subulura shebini i Spirura congolense, nimfę wrzęchy z gatunku Armillifer armillatus oraz wesz z rodzaju SericatoeusSzablon:R. Nic nie wiadomo na temat chorób i drapieżników polujących na tego ssakaSzablon:R.

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (Szablon:Ang. – najmniejszej troski)Szablon:R. Choć globalna wielkość populacji nie jest znanaSzablon:R, to na bazarach w północno-wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, na których handluje się dziczyzną, mięso z tego ssaka występuje dość powszechnie (43%, jeśli chodzi o ssaki mięsożerne), co sugeruje, że gatunek ten jest powszechny i liczny w tym regionieSzablon:R. Pigmeje z plemienia Mbuti w Lesie Równikowym Ituri ze wszystkich zwierząt mięsożernych najczęściej chwytają właśnie mangustkę kongijskąSzablon:R. Nie ma większych zagrożeń, ale populacja tego ssaka prawdopodobnie spada z powodu utraty siedlisk i polowańSzablon:R. Populacja z Mount Elgon może być również zagrożona przez polowania i degradację ich siedliskSzablon:R. Gatunek ten występuje w kilku obszarach chronionych, chociaż stopień jego ochrony jest tam różnySzablon:R.