(10) Hygiea
Szablon:Wyróżnienie Szablon:Planetoida infobox (10) Hygiea – duża planetoida krążąca w pasie planetoid w Układzie Słonecznym, czwarta pod względem objętości i masy w pasie głównym. Posiada nieco wydłużony kształt, wymiary 350–500 km i masę szacowaną na 2,9% łącznej masy pasa planetoidSzablon:R; jest to największe ciało z klasy ciemnych planetoid typu C z węglistą powierzchnią.
Mimo swoich rozmiarów obserwowana z Ziemi Hygiea jest bardzo słabo świecącym obiektem. Jest to spowodowane ciemną barwą jej powierzchni i odległością od Słońca, większą niż średnia dla planetoid pasa głównego. Z tego powodu astronomowie zaobserwowali kilka mniejszych planetoid wcześniej, zanim 12 kwietnia 1849 Annibale de Gasparis odkrył HygieęSzablon:R. W większości opozycji Hygiea ma obserwowaną wielkość gwiazdową o 4Szablon:Magnitudo większą niż Westa i jest widoczna przez teleskop optyczny o średnicy co najmniej 100 mm. Jednak gdy opozycja przypada w peryhelium jej orbity, może być widoczna przez lornetkę 10×50.
Odkrycie i nazwa
Hygieę odkrył Annibale de Gasparis 12 kwietnia 1849 roku w Neapolu w dzisiejszych WłoszechSzablon:R. Była to pierwsza z dziewięciu odkrytych przez niego planetoidSzablon:R. Dyrektor obserwatorium neapolitańskiego, Ernesto Capocci, nazwał tę planetoidę Igea Borbonica („Hygieia Burbonów”) na cześć dynastii panującej w Królestwie Obojga Sycylii, w którym znajdował się wówczas NeapolSzablon:R.
Jednak już w 1852 John Russell Hind napisałSzablon:R: Szablon:Cytat Nazwa pochodzi od Higiei, greckiej bogini uosabiającej zdrowie, córki Asklepiosa (rzymskiego Eskulapa)Szablon:R. W dziewiętnastym wieku często spotykana była pisownia Hygeia, na przykład w czasopiśmie Monthly Notices of the Royal Astronomical SocietySzablon:R.
Charakterystyka fizyczna
Na podstawie analizy spektralnej powierzchni Hygieę uważa się za zbudowaną z pierwotnej materii zawierającej proste związki węgla, podobnej w składzie do meteorytów z grupy chondrytów węglistych. Na jej powierzchni wykryto minerały uwodnione, co może wskazywać na obecność w przeszłości lodu wodnego, który był poddany wystarczającemu ogrzewaniu, aby się stopićSzablon:R. Prymitywny skład powierzchni wskazuje, że Hygiea nie uległa stopieniu we wczesnym okresie formowania się Układu SłonecznegoSzablon:R, w przeciwieństwie do innych dużych planetozymali, takich jak ten, z którego powstała (4) Westa.
Jest to największe ciało rodziny planetoidy Hygiea i zawiera niemal całą masę (ponad 90%) tej rodziny. Jest to też największy obiekt wśród ciemnych planetoid klasy C, które dominują w zewnętrznym pasie planetoid, rozciągającym się poza przerwą Kirkwooda leżącą 2,82 j.a. od Słońca. Hygiea wydaje się mieć kształt znacznie spłaszczonej elipsoidy obrotowej, o średniej średnicy 444 ± 35 km oraz stosunku osi 1,11Szablon:R. Wydłużenie to jest o wiele większe niż u innych obiektów z „wielkiej czwórki” planetoid z pasa głównego, którą stanowią oprócz Hygiei: (2) Pallas, (4) Westa i planeta karłowata Ceres. Hygiea jest najmniejszą z tych czterech i, podobnie jak Ceres, ma stosunkowo niską gęstośćSzablon:R, co bardziej upodabnia ją do lodowych księżyców Jowisza lub Saturna niż planet grupy ziemskiej, czy też planetoid kamiennych.
Choć jest największym ciałem w swoim obszarze, ze względu na jej ciemną powierzchnię i odległość od Słońca większą niż średnia dla planetoid pasa głównego, przy obserwacjach z Ziemi Hygiea wydaje się bardzo słaba. Spośród pierwszych dwudziestu trzech odkrytych planetoid jest trzecia od końca pod względem jasności; tylko (13) Egeria i (17) Thetis mają większą średnią wielkość gwiazdową w opozycjiSzablon:R. W większości opozycji Hygiea ma magnitudo około 10,2Szablon:R, o około cztery wielkości więcej niż Westa, a jej obserwacja wymaga teleskopu o średnicy co najmniej 100 mmSzablon:R. Jednakże w opozycji przypadającej na peryhelium orbity planetoidy, Hygiea może być dużo jaśniejsza, osiągając wielkość gwiazdową nawet 8,6Szablon:MagnitudoSzablon:R. To pozwala obserwować ją przez lornetkę 10×50Szablon:R.
Co najmniej 5 okultacji gwiazd przez Hygieę było obserwowanych przez astronomówSzablon:R, ale wszystkie przez najwyżej kilku niezależnych obserwatorów, przez co uzyskano niewiele wiadomości o jej kształcie. Obserwacje przy użyciu Kosmicznego Teleskopu Hubble’a wykluczyły obecność jakichkolwiek orbitujących towarzyszy o średnicy większej niż 16 kmSzablon:R.
W publikacji w Nature Astronomy z 2019 r. zespół astronomów przedstawił badania, z których wynika, że Hygiea jest niemal idealnie sferyczna, co pozwalałoby zakwalifikować ją do kategorii planet karłowatych[1].
Orbita i obrót
Właściwości Hygiei są najsłabiej poznane spośród obiektów „wielkiej czwórki” pasa planetoid. Jej orbita przebiega znacznie bliżej płaszczyzny ekliptyki niż Ceres, Pallas lub InteramniiSzablon:R, ale jest bardziej eliptyczna niż w przypadku Ceres lub Westy, z mimośrodem około 12%Szablon:R. Jej peryhelium ma bardzo podobną długość ekliptyczną do peryhelium Westy i podobną do peryhelium Ceres, ale jej węzły wstępujący i zstępujący są położone odwrotnie niż dla tych obiektówSzablon:R. Choć jej peryhelium jest bardzo blisko średnich odległości Ceres i Pallas, kolizja Hygiei i jej większych towarzyszek jest niemożliwa, ponieważ przy równej odległości od Słońca są zawsze po przeciwnych stronach ekliptyki. W 2056 r. Hygiea zbliży się na odległość 0,026 j.a. od CeresSzablon:R, a następnie w 2063 przejdzie w odległości 0,020 j.a. od PallasSzablon:R. W aphelium Hygiea dociera do zewnętrznego skraju pasa planetoid, osiągając peryhelia planetoid z rodziny Hildy, które krążą w rezonansie 3:2 z JowiszemSzablon:R. Wpływ przyciągania Hygiei jest uwzględniany przez Minor Planet Center przy obliczeniu perturbacji orbit mniejszych ciałSzablon:R.
Hygiea rotuje wolno – na jeden obrót potrzebuje 13,828 godzinSzablon:R, podczas gdy dla dużych planetoid typowe są wartości od 6 do 12 godzin. Jej kierunek obrotu jest w chwili obecnej niepewny ze względu na dwojaką możliwość interpretacji krzywej blasku, którą utrudnia długi okres obrotu: w ciągu pojedynczych nocy teleskop w najlepszym razie zaobserwuje tylko część pełnego obrotu; uważa się, że obrót może być wstecznySzablon:R. Analiza krzywej blasku wskazuje, że biegun obrotu Hygiei wskazuje kierunek o współrzędnych ekliptycznych (β, λ) = (30°, 115°) lub (30°, 300°) z niepewnością 10°Szablon:R. W obu przypadkach oznacza to nachylenie osi około 60°. Szablon:Clear
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „1850MNRAS 10 162H Observations”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Baer”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Barucci”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „brightestplanetoids”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „C-close”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Gasparis”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Hildas”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „iau-comm4.jpl.nasa”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „IAU-draft2006”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „jpldata”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „jplVesta”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Kaasalainen2002”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Lim2005”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „lpi.usra-3008”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „LMBin”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Moore”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „MPC”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „name”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „P-close”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Perturbing”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „pmid16586868”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Storrs1999”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „telescope”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.