Mangusta krabożerna

Z testwiki
Wersja z dnia 13:24, 16 gru 2023 autorstwa imported>Pikador (lit., int., zarchiwizowany martwy przypis)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Szablon:Wyróżnienie Szablon:Zwierzę infobox Mangusta krabożernaSzablon:R, mangusta urwaSzablon:R, mangusta krabojadSzablon:R, urwaSzablon:R (Urva urva) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Herpestinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae), szeroko rozpowszechnionego w Azji. Bez ogona mierzy około 50 cm długości, a masa jego ciała dochodzi do 4 kg. Prowadzi przypuszczalnie całodobowy tryb życia, choć główna aktywność przypada na rano i wieczór. Żywi się głównie bezkręgowcami i niewielkimi kręgowcami, na które poluje w pobliżu wód. Ze względu na duży zasięg występowania, zdolność do zasiedlania różnych ekosystemów i stosunkowo stałą liczebność nie jest obecnie uznawany za gatunek zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1836 roku brytyjski przyrodnik Brian Houghton Hodgson, nadając mu nazwę Gulo urvaSzablon:R, choć w Anglii znajdowało się kilka okazów przywiezionych przez generała Thomasa Hardwicke’a około 1824 rokuSzablon:R. Jako miejsce typowe holotypu autor wskazał „Środkowe i Północne Regiony”[uwaga 1] NepaluSzablon:R. Okazem typowym był dorosły samiec, na którego składała się skóra (BMNH 43.1.12.33) i czaszka (BMNH 45.1.8.54)Szablon:R. Oprócz nominatywnego wyróżniono trzy inne podgatunkiSzablon:R; zostały opisane na podstawie różnic w budowie czaszki i umaszczeniuSzablon:R. Prace taksonomiczne zostały przeprowadzone stosunkowo dawno, dlatego odrębność poszczególnych podgatunków jest niepewnaSzablon:R i zachodzi potrzeba gruntownej rewizji taksonomicznejSzablon:R. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
U. u. annamensis Herpestes urva annamensis Bechthold, 1936 Phu Qui, WietnamSzablon:Odn Dorosła samica (skóra i czaszka) (BMNH 28.7.1.42)
U. u. formosanus Herpestes urva formosanus Bechthold, 1936 FormosaSzablon:Odn Dorosła samica (skóra i czaszka) (ZMB 21171)
U. u. sinensis Herpestes urva sinensis Bechthold, 1936 Guandong, południowa Chińska Republika LudowaSzablon:Odn. Dorosły samiec (skóra i czaszka) (ZMB 36597)

Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Patou i współpracowników (2009) – wykorzystująca sekwencje mitochondrialnego i jądrowego DNA – wsparła hipotezę, według której taksonem siostrzanym wobec urwy jest Urva brachyura, co na podstawie cech anatomicznych i chromosomalnych postulowano już wcześniej. Oba te gatunki należą do kladu obejmującego azjatyckie mangusty z rodzaju Urva. Linia ewolucyjna U. brachyura–U. urva odłączyła się od pozostałych azjatyckich przedstawicieli tego rodzaju prawdopodobnie w późnym miocenie, około 11–8 mln lat temuSzablon:R.

Etymologia

  • Urva i urva: nepalska nazwa Arva dla mangusty krabożernejSzablon:R.
  • cancrivora: Szablon:Łac., canceris „krab”; -vorus „-jedzący”, od vorare „pożerać”[1].
  • annamensis: Annam, protektorat francuski, Indochiny Francuskie (obecnie środkowy Wietnam)[2].
  • formosanus: Formoza (port. Formosa), dawna nazwa Tajwanu[3].
  • sinensis: nowołac. Sinensis „chiński”, od Sina „Chiny”, od późnołac. Sinae „chiński”, od Szablon:Gr. Sinai „chiński”. Również często poprawiane do toponimów chinensis i sinicus[4].

Występowanie i biotop

Gatunek ten występuje w Bangladeszu, południowo-wschodnich ChinachSzablon:R, LaosieSzablon:R, MalezjiSzablon:R, MjanmieSzablon:R, Nepalu, północno-wschodnich Indiach, Tajwanie, Tajlandii, Wietnamie i KambodżySzablon:RSzablon:RSzablon:R. Zamieszkuje wiecznie zielone, liściaste lasy, plantacje, głównie w pobliżu wodySzablon:RSzablon:R. Spotykany również na polach ryżowych i innych obszarach rolniczych, niekiedy w pobliżu osiedli ludzkich i wokół obszarów przemysłowych. Urwy rzadko występują w wysokich górach, jednak w Indiach obserwowano je na wysokości 1650 i 2000 m n.p.m. Spośród 16 obserwacji mangust na 10 stanowiskach w Laosie 14 przeprowadzono na wysokości ponad 450 m, co sugeruje, że gatunek ten przynajmniej na niektórych obszarach bytuje głównie na wzgórzach i w górachSzablon:R.

Zasięg występowania w zależności od podgatunkuSzablon:R:

  • U. urva urva – Nepal przez Indochiny do Półwyspu Malajskiego.
  • U. urva annamensis – Wietnam.
  • U. urva formosana – Tajwan.
  • U. urva sinensis – południowa Chińska Republika Ludowa (włącznie z wyspą Hajnan).

Morfologia

Mały ssak drapieżny o długości ciała 44–55,8 cm, ogona 26,5–34 cm, ucha 2,9–3,5 cm, tylnej stopy 9–10,9 cm i masie ciała wynoszącej 1,8–4 kgSzablon:R, przy czym samce są większe i cięższe od samic. Ubarwienie futra stalowoszare, brązowe lub czarniawe, na brzuchu jaśniejsze. Grube włosy zwykle z białymi końcówkamiSzablon:R. Ogon stosunkowo krótki z białą lub żółtawą końcówką. Smukła głowa o małych uszach. Podbródek i gardło białe. Od kącika ust do ramion biegnie biały, zwężający się pasek koloru białego. Krótkie kończyny koloru brązowego lub czarnego, zakończone krótkimi, silnymi pazurami. Podeszwy stóp prawie całkowicie owłosioneSzablon:R. Gruczoły analne znajdujące się po obu stronach odbytu są wielkości wiśni. Z gruczołów tych wystrzeliwana jest cuchnąca wydzielinaSzablon:R. Masa mózgu urwy mierzącej 50,7 cm długości i ważącej 2,36 kg wynosi około 20,91 gSzablon:R. Wzór zębowy: I 33 C 11 P 44 M 22 = 40Szablon:R.

Genetyka

Kariotyp wynosi 2n = 35/36Szablon:R.

Ekologia

Grupa mangust krabożernych w Parku Narodowym Khao Yai

Ekologia gatunku jest słabo poznana. Mangusta urwa prowadzi przypuszczalnie całodobowy tryb życiaSzablon:R, choć główna aktywność przypada na rano i wieczórSzablon:RSzablon:R. Zwierzęta przebywają w grupach liczących prawdopodobnie do czterech osobnikówSzablon:R. Za legowiska służą im nory w ziemi lub szczeliny skalne. Ssaki te dobrze pływają i nurkują. Okres rozrodczy nieznany, jednak stosunkowo duże rozmiary jąder samców schwytanych na przełomie marca i kwietnia mogą oznaczać, że zwierzęta były wówczas w porze rozrodu. Ciąża u samicy trwa 50–63 dni. Po tym okresie na świat przychodzą 2–4 młode. Zwierzę to żywi się małymi ssakami, gadami, rybami, owadami, skorupiakami i mięczakami, na które poluje w pobliżu brzegu strumienia. Przy pomocy kończyn potrafi wydobywać kraby i ślimaki ze szczelin skalnych i spod kamieni, może też kopać w ziemiSzablon:R. Dokładny skład diety różni się w zależności od zajmowanego ekosystemu – urwy żyjące nad potokami żywią się przede wszystkim owadami i skorupiakami, podczas gdy w diecie mangust żyjących nad stawami dominują płazySzablon:R. Zwierzęta trzymane w niewoli mogą dożywać 12–13 latSzablon:RSzablon:R.

Znaczenie dla człowieka

Ze względu na krótkowzroczność i dużą zawziętość zwierzę to łatwo podejśćSzablon:R. Tubylcza ludność Tajwanu poluje na tego ssaka, a jego mięso spożywane jest w stanie surowymSzablon:R. Płaszcze ze skór tych zwierząt sprzedawane są powszechnie na targowiskach w ChinachSzablon:R. W Kambodży, w pobliżu granicy z Tajlandią, żywe urwy sprzedaje się jako zwierzęta domoweSzablon:R, niekiedy zachwalając jako „dobre szczurołapy”Szablon:R. Skórami i mięsem handluje się w prowincji Junnan przy granicy z WietnamemSzablon:R.

Pasożyty i choroby

U osobników złapanych na Tajwanie stwierdzono serca i płuca zarażone nicieniem z gatunku Pulmostrongylus herpestisSzablon:R. Stwierdzono również jaja i robaki nicieni z rodzaju CapillariaSzablon:R. W warunkach laboratoryjnych gatunek ten może być doświadczalnie zainfekowany nicieniem Angiostrongylus cantonensisSzablon:R. Na urwie oraz na pagumie chińskiej (Paguma larvata) odkryto nieznany wcześniej gatunek roztocza Herpetacarus pagumaeSzablon:R. Urwa jest również nosicielem krętków Laptospira maru i Laptospira mozdok, które powodują leptospirozySzablon:R.

Zagrożenie i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Urva urva został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)Szablon:R. Gatunek ten jest objęty konwencją waszyngtońską (załącznik III)Szablon:R i podlega prawnej ochronie w Chinach, Tajlandii, Mjanmie i MalezjiSzablon:R. Liczebność populacji urwy jest uznawana za stabilną, a ze względu na duży zasięg występowania i zdolność do zasiedlania różnych ekosystemów gatunku tego nie uważa się obecnie za zagrożony wyginięciem. Polowania odwetowe, dla mięsa i skór lub przypadkowe chwytanie w sidła mogą mieć jednak wpływ na miejscowe zmniejszanie populacjiSzablon:R.

Uwagi

Szablon:Uwagi

Przypisy

  1. ↑ Szablon:The Key to Scientific Names
  2. ↑ Szablon:The Key to Scientific Names
  3. ↑ Szablon:The Key to Scientific Names
  4. ↑ Szablon:The Key to Scientific Names

Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „iucn”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „miiz”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „eurlex”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Hodgson1836”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Hodgson1837”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Hodgson1844”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Anderson”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Matschie”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Aoki”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Howell”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „mb01”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „scc97”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „than zaw”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „van rompaey”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „msw”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „ibis”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „royalsociety77”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „corbett”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „bombay72”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „zg82”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „acta92”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „scc87”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „traffic96”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „traffic99”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „jp70”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „jp78”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „jp65”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „azs80”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „tagm71”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „cites”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „mpev09”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „jzool97”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „jmamm86”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „scc39”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Thomas”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Burgin&inni”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Gilchrist&inni”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Palmer”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Szablon:Kontrola autorytatywna
Błąd rozszerzenia cite: Istnieje znacznik <ref> dla grupy o nazwie „uwaga”, ale nie odnaleziono odpowiedniego znacznika <references group="uwaga"/>

Źródło: „https://pl.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Mangusta_krabożerna&oldid=5990”