Tekst źródłowy strony Very Long Baseline Array

[[Plik:VLBA.jpg|thumb|340px|Rozmieszczenie VLBA]]
[[Plik:VLBA St Croix-04.jpg|thumb|340px|Najbardziej na wschód wysunięta stacja VLBA, położona w [[Saint Croix (wyspa Wysp Dziewiczych Stanów Zjednoczonych)|Saint Croix]], [[Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych]]]]

'''Very Long Baseline Array''' ('''VLBA''') – system 10 [[radioteleskop]]ów z centrum zdalnego sterowania ([[język angielski|ang.]] Array Operations Center) położonym w [[Socorro (Nowy Meksyk)|Socorro]] w stanie [[Nowy Meksyk]] w [[Stany Zjednoczone|USA]], które podlega pod [[National Radio Astronomy Observatory]]. Radioteleskopy współpracują jako największy wyspecjalizowany, pełnoetatowy instrument astronomiczny, wykorzystujący technikę [[Interferometria wielkobazowa|interferometrii wielkobazowej]]. Jego budowa rozpoczęła się w lutym 1986, a została ukończona w maju 1993. Pierwsza obserwacja wykorzystująca wszystkie 10 jednostek miała miejsce 29 maja 1993. Całkowity koszt budowy wyniósł 85 milionów [[Dolar amerykański|USD]] ({{Inflacja|US|85e6|1993}}).

Każda stacja VLBA składa się z [[Antena satelitarna|anteny satelitarnej]] o średnicy 25 metrów (82 [[Stopa (miara)|stóp]]) i sąsiadującego z nią budynku sterowni, w którym znajduje się komputer stacji, [[magnetofon]]y i inne urządzenia związane ze zbieraniem sygnałów radiowych, odbieranych przez antenę. Każda z anten waży 218 [[tona|ton]], a jej wysokość, gdy jest skierowana pionowo, jest porównywalna do wysokości 10-piętrowego budynku. Najdłuższa [[linia bazowa]] (odległość między stacjami) w systemie ma długość 8611 km, a najkrótsza 52 km.

Radioteleskopy VLBA znajdują się w (w nawiasach kwadratowych zapisano skróty nazw):
* [MK] [[Mauna Kea]], [[Hawaje]] ({{Współrzędne|19°48′04.97″N 155°27′19.81″W|umieść=w tekście}})
* [BR] [[Brewster (Waszyngton)|Brewster]], [[Waszyngton (stan)|Waszyngton]] ({{Współrzędne|48°07′52.42″N 119°40′59.80″W|umieść=w tekście}})
* [OV] [[Owens Valley]], [[Kalifornia]] ({{Współrzędne|37°13′53.95″N 118°16′37.37″W|umieść=w tekście}})
* [KP] [[Narodowe Obserwatorium Kitt Peak|Kitt Peak]], [[Arizona]] ({{Współrzędne|31°57′22.70″N 111°36′44.72″W|umieść=w tekście}})
* [PT] [[Pie Town]], [[Nowy Meksyk]] ({{Współrzędne|34°18′03.61″N 108°07′09.06″W|umieść=w tekście}})
* [LA] [[Los Alamos]], [[Nowy Meksyk]] ({{Współrzędne|35°46′30.45″N 106°14′44.15″W|umieść=w tekście}})
* [FD] [[Fort Davis (Teksas)|Fort Davis]], [[Teksas]] ({{Współrzędne|30°38′06.11″N 103°56′41.34″W|umieść=w tekście}})
* [NL] [[North Liberty (Iowa)|North Liberty]], [[Iowa]] ({{Współrzędne|41°46′17.13″N 91°34′26.88″W|umieść=w tekście}})
* [HN] [[Hancock (New Hampshire)|Hancock]], [[New Hampshire]] ({{Współrzędne|42°56′00.99″N 71°59′11.69″W|umieść=w tekście}})
* [SC] [[Saint Croix (wyspa Wysp Dziewiczych Stanów Zjednoczonych)|Saint Croix]], [[Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych]] ({{Współrzędne|17°45′23.68″N 64°35′01.07″W|umieść=w tekście}})

Dodatkowe 3 radioteleskopy i jeden system radioteleskopów są dołączane do VLBA przez okres do 100 godzin w przeciągu 4 miesięcy. W tej konfiguracji system nazywany jest [[High-Sensitivity Array]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.vlba.nrao.edu/astro/obstatus/current/node5.html |tytuł = 3 ANTENNA SITES |autor = |opublikowany = |data = |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20090302080829/http://www.vlba.nrao.edu/astro/obstatus/current/node5.html |zarchiwizowano = 2 marca 2009 |data dostępu = 2009-11-14}}</ref>. Radioteleskopy te to (w nawiasach kwadratowych zapisano skróty nazw):
* [Y27] [[Very Large Array]], [[Nowy Meksyk]] ({{Współrzędne|34°04′43.75″N 107°37′05.91″W|umieść=w tekście}})
* [GB] [[Radioteleskop Green Bank]], [[Wirginia Zachodnia]] ({{Współrzędne|38°25′59.24″N 79°50′23.41″W|umieść=w tekście}})
* [AR] [[Obserwatorium Arecibo]], [[Portoryko]] ({{Współrzędne|18°20′36.60″N 66°45′11.10″W|umieść=w tekście}})
* [EB] [[radioteleskop Effelsberg]], [[Niemcy]] ({{Współrzędne|50°31′30.0″N 6°53′00.3″E|umieść=w tekście}})

== Odległości i rozdzielczości kątowe ==
Odległości pomiędzy radioteleskopami (km)<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.vlba.nrao.edu/astro/obstatus/current/node30.html |tytuł = NRAO Website |opublikowany = vlba.nrao.edu |archiwum = https://web.archive.org/web/20100611184119/http://www.vlba.nrao.edu/astro/obstatus/current/node30.html |zarchiwizowano = 2010-06-11}}</ref>:

{| class="wikitable"
|-
!
!SC
!HN
!NL
!FD
!LA
!PT
!KP
!OV
!BR
!MK
!EB
!AR
!GB
!Y27
|-
|SC
|...
|2853
|3645
|4143
|4458
|4579
|4839
|5460
|5767
|8611
|6822
|238
|2708
|4532
|-
|HN
|2853
|...
|1611
|3105
|3006
|3226
|3623
|3885
|3657
|7502
|5602
|2748
|829
|3198
|-
|NL
|3645
|1611
|...
|1654
|1432
|1663
|2075
|2328
|2300
|6156
|6734
|3461
|1064
|1640
|-
|FD
|4143
|3105
|1654
|...
|608
|564
|744
|1508
|2345
|5134
|8084
|3922
|2354
|515
|-
|LA
|4458
|3006
|1432
|608
|...
|236
|652
|1088
|1757
|4970
|7831
|4246
|2344
|226
|-
|PT
|4579
|3226
|1663
|564
|236
|...
|417
|973
|1806
|4795
|8014
|4365
|2551
|52
|-
|KP
|4839
|3623
|2075
|744
|652
|417
|...
|845
|1913
|4466
|8321
|4623
|2939
|441
|-
|OV
|5460
|3885
|2328
|1508
|1088
|973
|845
|...
|1214
|4015
|8203
|5255
|3323
|1025
|-
|BR
|5767
|3657
|2300
|2345
|1757
|1806
|1913
|1214
|...
|4398
|7441
|5585
|3326
|1849
|-
|MK
|8611
|7502
|6156
|5134
|4970
|4795
|4466
|4015
|4398
|...
|10328
|8434
|7028
|4835
|-
|EB
|6822
|5602
|6734
|8084
|7831
|8014
|8321
|8203
|7441
|10328
|...
|6911
|6335
|8008
|-
|AR
|238
|2748
|3461
|3922
|4246
|4365
|4623
|5255
|5585
|8434
|6911
|...
|2545
|4317
|-
|GB
|2708
|829
|1064
|2354
|2344
|2551
|2939
|3323
|3326
|7028
|6335
|2545
|...
|2516
|-
|Y27
|4532
|3198
|1640
|515
|226
|52
|441
|1025
|1849
|4835
|8008
|4317
|2516
|...
|}

Maksymalna [[rozdzielczość kątowa]]:

{| class="wikitable"
|-
! Długość fali (cm)
!90
!50
!21
!18
!13
!6
!4
!2
!1
!0,7
|-
|<math>\theta_{HPBW}</math> (mas)
|22
|12
|5,0
|4,3
|3,2
|1,4
|0,85
|0,47
|0,32
|0,17
|}

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{cytuj stronę |url = http://www.vlba.nrao.edu/ |tytuł = Oficjalna strona VLBA |autor = |opublikowany = |data = |język = en |data dostępu = 2009-11-14}}

{{Radioastronomia}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Interferometry]]
[[Kategoria:Radioteleskopy]]