Tekst źródłowy strony VIII V 1

{{Lokomotywa infobox
 |nazwa                              = VIII <math>\textstyle \mathfrak{V}</math><sub>1</sub>
 |grafika                            = Sa VIII V1.jpg
 |opis grafiki                       = 
 |inne oznaczenia                    = 
 |producent                          = Hartmann {{flaga|DEU|wariant=1867}}
 |lata budowy                        = [[1896]]–[[1900]]
 |układ osi                          = 2'B n2v
 |masa pustego parowozu              = 
 |masa służbowa                      = 52 t (późne 54,3 t)<ref name=dampf />
 |masa przyczepna                    = 31-31,6 t<ref name=saks />
 |długość                            = 
 |długość z tendrem                  = 16 792 mm<ref name=dampf />
 |szerokość                          = 
 |wysokość                           = 4150 mm<ref name=dampf />
 |rozstaw osi skrajnych              = 6800 mm<ref name=dampf />
 |średnica kół napędnych             = 1 885 mm<ref name=dampf />
 |średnica kół tocznych              = 1 045 mm<ref name=dampf>H. Obermayer, M. Weisbrod, ''Dampflok...'', s. 46–47.</ref>
 |trakcja                            = parowa
 |typ tendra                         = sä 3T12 (później 3T15, 2'2'T21)
 |ciśnienie kotła                    = 12 at<br />(późne: 13 at)<ref name=saks />
 |powierzchnia kotła                 = 117,51 m²<br />(późne: 128,93 m²)<ref name=dampf />
 |powierzchnia przegrzewacza         = 
 |powierzchnia rusztu                = 2,30 m²<ref name=dampf />
 |średnica cylindra                  = 460/680 mm lub<br />500/700 mm lub<br />480/700 mm<ref name=saks />
 |skok tłoka                         = 630 mm<ref name=dampf />
 |pojemność skrzyni węglowej         = 
 |pojemność skrzyni wodnej           = 
 |moc znamionowa                     = 
 |siła pociągowa                     = 
 |prędkość konstrukcyjna             = 100 km/h<ref name=dampf />
 |maksymalna prędkość eksploatacyjna = 
 |nacisk osi                         = 15,5-15,8 t
 |rozstaw szyn                       = 
 |minimalny promień łuku             = 
 |commons                            = 
}}
'''VIII <math>\textstyle \mathfrak{V}</math><sub>1</sub>''' (VIII V 1) – seria niemieckich [[parowóz|parowozów]] pospiesznych kolei [[saksonia|saksońskch]], produkowanych w latach 1896–1900. Miały one [[układ osi lokomotywy|układ osi]] 2'B i silnik sprzężony na parę nasyconą. Zbudowano 32 lokomotywy tej serii, które służyły następnie na kolejach niemieckich DRG.

== Historia ==
Parowóz pospieszny kolei saskich serii (niem. ''Gattung'') VIII V1 był następcą parowozów serii [[VIII 2]], o tym samym układzie osi 2'B, różniącym się przede wszystkim zastosowaniem bardziej ekonomicznego [[silnik sprzężony|silnika sprzężonego]] zamiast silnika bliźniaczego. Przez inne rozmieszczenie mas i skrócenie rozstawu osi przedniego wózka tocznego z 240 do 215 cm uzyskano większy nacisk na [[oś wiązana|osie wiązane]] i w konsekwencji większą masę przyczepną. Nowością w saskich lokomotywach był też kocioł ze stojakiem Belpaire’a i rozrząd Heusingera<ref name=saks />. W oznaczeniu parowozu na kolejach saskich seria VIII oznaczała lokomotywy o układzie osi 2'B, litera V (pisana [[pismo gotyckie|frakturą]]: <math>\textstyle \mathfrak{V}</math>) – silnik sprzężony (''Verbundtriebwerk''), a cyfra 1 pierwszą odmianę parowozu. W tym samym czasie opracowano też pokrewną konstrukcyjnie lokomotywę osobową [[VIII V 2]], różniącą się głównie mniejszą średnicą kół (1590 mm) i zmniejszonym kotłem<ref name=saks>M. Weisbrod, ''Sachsen...'', s. 43-45.</ref>.

Wyprodukowano 32 lokomotywy serii VIII V 1, wszystkie przez zakłady Hartmann w [[Chemnitz]] (pełna nazwa: Sächsische Maschinenfabrik vorm. Richard Hartmann – Saska Fabryka Maszyn dawniej Richard Hartmann). Były one budowane w trzech ulepszanych seriach produkcyjnych, różniących się charakterystykami. 10 lokomotyw pierwszej serii było zbudowanych w [[1896]] roku (numery na kolei 121-130), a 10 lokomotyw drugiej serii w [[1897]] roku (numery 131-140). Pierwsza seria miała cylindry o średnicy 460/680 mm, druga: 500/700 mm. Z widocznych zmian, w drugiej serii podcięto i zaokrąglono dotychczas prostą dolną krawędź ścian budki maszynisty, nad drugą osią wiązaną. Obie serie miały podwójne boczne okna budki<ref name=saks />.

W trzeciej serii 12 lokomotyw zbudowanych w [[1900]] roku polepszono wydajność kotła, podnosząc ciśnienie z 12 do 13 atmosfer i powiększając liczbę płomieniówek z 212 do 239. Kocioł podniesiono przy tym o 10 cm (środek był na wysokości 2350 mm nad szynami). Seria ta miała cylindry o średnicy 480/700 mm. Z widocznych zmian, przedłużono do tyłu daszek budki maszynisty, polepszając nieco ochronę obsługi. Lokomotywy te nosiły numery od 141 do 152<ref name=saks />.

Lokomotywy początkowo miały trzyosiowe tendry saskich serii sä 3T12 (12 m² wody, 5 t węgla), później sä 3T15 (15 m² wody, 5 t węgla) lub czteroosiowe sä 2'2'T21 (21 m² wody, 5 t węgla)<ref name=dampf />.

Stały rozstaw osi wiązanych wynosił 2400 mm, osi wózka tocznego: 2150 mm, rozstaw między drugą osią toczną a pierwszą wiązaną: 2250 mm. Wózek toczny był typu erfurckiego, zawieszony na ślizgowym łożysku kulowym<ref name=dampf />.

== Służba ==
Lokomotywy serii VIII V1 prowadziły m.in. pociągi na trasie Lipsk-Berlin. Od 1905 roku zaczęto je w tym celu, dla zwiększenia zasięgu bez uzupełniania wody, wyposażać w większe czteroosiowe tendry<ref name=saks />. Wszystkie lokomotywy nosiły nazwy niemieckich miast, z wyjątkiem lokomotywy nr 128 „[[Zurych|Zürich]]”<ref name=dampf />.

Po I wojnie światowej lokomotywy te przeszły na [[Deutsche Reichsbahn|Koleje Niemieckie]] (DRG). Część wycofano na początku lat 20., pozostawiając 23, zaklasyfikowane w [[1925]] roku jako serie 13<sup>15</sup> (11 nowszych lokomotyw 3. serii, o numerach 13 1501 do 1511) oraz 13<sup>71</sup> (7 lokomotyw 1. serii i 5 lokomotyw 2. serii, o numerach 13 7101 do 13 7112). Wszystkie zostały jednak wycofane w latach 1926–1930<ref name=saks />.

Lokomotywa serii VIII V 1 mogła ciągnąć po równym terenie z prędkością 90 km/h pociąg o masie 200 t lub 210 t w przypadku trzeciej serii, a na pochyłości 10‰ – z prędkością 50 km/h, odpowiednio 150 lub 175 t<ref name=saks />.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* Manfred Weisbrod, ''Sachsen-Report Bd. No 3. Reisezuglokomotiven der K.S.St.E.B.'', Hermann Merker Verlag, 1995, {{ISBN|3-922404-82-0}} {{lang|de}}
* {{Cytuj|autor = Manfred Weisbrod |tytuł = Dampflok-Report: Lokomotiv-Archiv. Band No 1. Baureihen 01 – 19 |data = 1993 |isbn = 3-922404-40-5 |inni = Horst J Obermayer |miejsce = Fürstenfeldbruck |wydawca = Merker Verlag |oclc = 644284215 |język = de}}

[[Kategoria:Parowozy kolei saskich]]
[[Kategoria:Parowozy o układzie osi 2B]]