Tekst źródłowy strony Testwiki:Artykuły na medal/Maj i czerwiec 2013

[[Kategoria:Artykuły na medal - archiwum|{{SUBPAGENAME}}]]__NOTOC__
== zajawka ==

[[Plik:Slava1911-1912Helsingfors.jpg|left|100px]]
'''[[Sława (1903)|Sława]]''' (ros. Слава) – rosyjski [[pancernik]] ([[przeddrednot]]) z okresu [[I wojna światowa|I wojny światowej]], jeden z pięciu okrętów [[pancerniki typu Borodino|typu ''Borodino'']]. Budowany w latach 1902–1905 w [[Petersburg|Sankt-Petersburgu]], nie został ukończony przed wypłynięciem na [[Daleki Wschód]] II Eskadry Oceanu Spokojnego, unikając w ten sposób losu siostrzanych jednostek, zatopionych lub zdobytych przez Japończyków. Przeznaczony do szkolenia przyszłych oficerów i specjalistów [[Marynarka Wojenna Imperium Rosyjskiego|rosyjskiej marynarki]], odbył szereg rejsów zagranicznych, głównie na [[Morze Śródziemne]]. Podczas I wojny światowej wszedł w skład sił obrony [[Zatoka Ryska|Zatoki Ryskiej]]. Brał udział w walkach [[Flota Bałtycka|Floty Bałtyckiej]] z [[Kaiserliche Marine]] latem 1915 roku. 4/17 października 1917 roku, w czasie [[operacja Albion|niemieckiego desantu na Wyspy Moonsundzkie]], odniósł poważne uszkodzenia w [[bitwa w Moonsundzie|pojedynku artyleryjskim]] z niemieckimi pancernikami. Ponieważ na skutek zwiększonego zanurzenia okręt nie był w stanie sforsować [[Väinameri|Moonsundu]], po ewakuacji załogi został zatopiony na jej płytkich wodach.

== zajawka ==

[[Plik:Logan crown.jpg|left|100px]]
'''[[Ząb ćwiekowy]]''' – stałe uzupełnienie [[protetyka stomatologiczna|protetyczne]] odbudowujące [[zęby człowieka|ząb]]. Stanowi rodzaj [[wkład koronowo-korzeniowy|wkładu koronowo-korzeniowego]], jest jednak uzupełnieniem samodzielnym i składa się zwykle z ćwieka oraz [[korona protetyczna|korony całkowitej]] połączonych na stałe i umieszczanych w [[jama ustna|jamie ustnej]] pacjenta razem podczas jednej wizyty. Mimo że przy stosowaniu się do wskazań i przeciwwskazań mogły utrzymać się długie lata, zęby ćwiekowe nie spełniły stawianych im wymagań i obecnie nie są już stosowane. Lepsze efekty uzyskuje się przez zacementowanie samego wkładu koronowo-korzeniowego na stałe i dalsze wykonawstwo korony w taki sposób, jakby to był kikut własnego zęba pacjenta opracowany pod koronę. W przeciwnym wypadku laboratoryjne połączenie korony z wkładem niesie większe ryzyko niedokładności, następczej nieszczelności korony, wypłukiwania cementu i [[próchnica zębów|próchnicy zęba]].

== zajawka ==

[[Plik:First Wave at Admiralty Islands.jpg|left|100px]]
'''[[Walki o Wyspy Admiralicji]]''' – ciąg starć zbrojnych toczonych podczas [[Walki na Nowej Gwinei|walk na Nowej Gwinei]] w trakcie [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w wyniku których [[1 Dywizja Kawalerii (USA)|1 Dywizja Kawalerii]] [[United States Army|US Army]] zdobyła okupowany przez [[Japończycy|Japończyków]] [[Wyspy Admiralicji|archipelag Admiralicji]]. Polegając na informacjach rozpoznania lotniczego donoszącego, że na wyspach nie da się zauważyć żadnych śladów działalności nieprzyjaciela, generał [[Douglas MacArthur]] polecił natychmiast przeprowadzić lądowanie zwiadowcze. Działania zostały podjęte 29 lutego 1944, kiedy pierwszy oddział amerykański wylądował na wyspie Los Negros. Zespół uderzeniowy osiągnął taktyczny sukces przez zaskoczenie, ale jednocześnie przekonał się, że wyspa nie została przez Japończyków opuszczona. Pierwsze potyczki przekształciły się w ciąg zaciętych bitew. Dzięki przewadze w powietrzu i na morzu walki ostatecznie wygrali Amerykanie, ale boje toczyły się aż do 18 maja i przyniosły im znaczne straty. [[Alianci (II wojna światowa)|Alianckie]] zwycięstwo doprowadziło do całkowitego odcięcia od sił głównych japońskiej bazy w [[Rabaul]]u, która była głównym celem działań ofensywnych w 1942 i 1943 roku. Po zdobyciu Wysp Admiralicji stworzono tam wielką bazę lotniczą i morską, która okazała się niezwykle przydatną dla prowadzenia dalszych działań na [[Ocean Spokojny|Pacyfiku]] w wojnie przeciw Japonii, a w pierwszej mierze lądowania na [[Filipiny|Filipinach]].

== zajawka ==

[[Plik:Rana temporaria P39.jpg|left|100px]]
'''[[Żaba trawna]]''' (''Rana temporaria'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] płaza z rodziny [[żabowate|żabowatych]]. Podobnie jak [[żaba dalmatyńska]] i [[żaba moczarowa]] należy do tzw. [[Żaby brunatne|żab brunatnych]], która to nazwa bierze się od koloru skóry tych zwierząt. Gatunek posiada szeroki zasięg występowania, obejmujący większą część [[Europa|Europy]] (w tym północne wybrzeża kontynentu) i zachodnią [[Azja|Azję]]. Zasiedla różnorodne [[siedlisko (biologia)|siedliska]] klimatu umiarkowanego, zwłaszcza lasy. Rozmnaża się w płytkich zbiornikach wodnych. Duży wpływ na rozród wywiera temperatura, swój udział mają też szerokość geograficzna i drapieżnictwo. Występuje [[kijanka]] żywiąca się roślinami wodnymi, [[glony|glonami]] i drobnymi zwierzętami wodnymi. Osobniki dorosłe są [[zoofag|mięsożerne]], poza sezonem rozrodczym wiodą lądowy tryb życia, polując zmierzchem i nocą. Zdarzają się przypadki zmiany płci. Ten popularny płaz nie jest zagrożony wyginięciem, pomimo to figuruje w licznych Czerwonych Księgach i Listach. Negatywny wpływ wywierają nań m.in. zanieczyszczenie środowiska i fragmentacja siedlisk.

== zajawka ==

[[Plik:Universal Numbering System.svg|left|100px]]
'''[[Systemy oznaczania zębów]]''' zostały opracowane w celu ujednolicenia i ułatwienia komunikacji pomiędzy [[lekarz]]ami, [[lekarz dentysta|dentystami]], [[technik dentystyczny|technikami dentystycznymi]], [[higienista stomatologiczny|higienistami stomatologicznymi]] (i pracownikami innych zawodów mających do czynienia z [[zęby|zębami]]) szczególnie posługujących się różnymi językami. Ich zaletą jest ułatwienie zapisu i prowadzenia historii choroby w kartotece pacjenta. Każdy system stanowi zbiór zasad opisujących schemat, według którego każdemu zębowi w każdym łuku przyporządkowane jest określone i unikalne oznaczenie literowe lub liczbowe (również [[zęby mleczne]] i [[zęby stałe|stałe]] mają odrębne oznaczenia). Przez lata rozwijały się różne systemy – od bardziej opisowych (łaciński) i wizualnych (Zsigmondy’ego, Haderupa) do czysto cyfrowych (Viohla, uniwersalny) ze względu na rozwój [[Technika informatyczna|technologii informacyjnych]] oraz możliwość wprowadzania danych pacjenta do komputera.

== zajawka ==

[[Plik:Papyrus 75a.gif|left|100px]]
'''[[Papirus Bodmer XIV-XV]]''', oznaczony symbolem <math>\mathfrak{P}^{75}</math> (według systemu Gregory-Aland) – jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych [[Wczesne rękopisy greckiego Nowego Testamentu|wczesnych]] [[rękopis]]ów [[Nowy Testament|Nowego Testamentu]], [[Paleografia|paleograficznie]] datowany na lata 175–225 n.e. W IV wieku prawdopodobnie należał do biblioteki klasztoru [[Pachomiusz Starszy|Pachomiusz]]a, a około roku 700 ukryty został w kopcu przy rzece [[Nil]]. Odkryty został w połowie XX wieku, od roku 2006 przechowywany jest w [[Biblioteka Watykańska|Bibliotece Watykańskiej]]. Tekst rękopisu jest wysoko oceniany przez współczesnych krytyków tekstu, cieszy się opinią najlepszej zachowanej kopii ewangelicznego tekstu i wraz z [[Kodeks Watykański|Kodeksem Watykańskim]] służy za podstawę w krytycznych wydaniach greckiego [[Novum Testamentum Graece|Nowego Testamentu]] w tekście [[Ewangelia Łukasza|Ewangelii Łukasza]] i [[Ewangelia Jana|Jana]]. Odkrycie rękopisu zmieniło poglądy krytyków tekstu na historię tekstu Nowego Testamentu.

== zajawka ==

[[Plik:Jack Warner portrait copy.jpg|left|100px]]
'''[[Jack Warner|Jack Leonard''' „'''J. L.'''” '''Warner]]''' (ur. 2 sierpnia 1892 w [[London (Kanada)|London]], zm. 9 września 1978 w [[Hollywood]]) – [[Amerykanie|amerykański]] producent filmowy, współzałożyciel i prezes [[Warner Bros.]] Jego kariera w branży filmowej trwała około czterdziestu pięciu lat, najdłużej ze wszystkich ówczesnych prezesów hollywoodzkich wytwórni filmowych. Piastując stanowisko wiceprezesa ds. produkcji Warner Bros., wraz z bratem [[Sam Warner|Samem]] doprowadził do powstania pierwszego filmu dźwiękowego pt. ''[[Śpiewak jazzbandu]]''. Po śmierci Sama rozpoczął długoletnią walkę o władzę nad wytwórnią ze starszymi braćmi, [[Harry Warner|Harrym]] i [[Albert Warner|Albertem]]. W latach 50. XX wieku przejął wyłączną kontrolę nad Warner Bros., po tym jak potajemnie nabył udziały od braci, po uprzednim przekonaniu ich do wspólnej sprzedaży przedsiębiorstwa. Chociaż był zagorzałym [[Partia Republikańska (Stany Zjednoczone)|republikaninem]], w wielu swoich filmach propagował [[Nowy Ład|Nowy Ład]], politykę [[Partia Demokratyczna (Stany Zjednoczone)|demokratycznego]] prezydenta [[Franklin Delano Roosevelt|Franklina Roosevelta]]. Krytykował [[faszyzm]] i [[III Rzesza|III Rzeszę]] na długo przed przyłączeniem się Stanów Zjednoczonych do [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Jednocześnie był przeciwnikiem [[komunizm]]u i po wojnie zeznawał przed [[Makkartyzm|Komisją Izby Reprezentantów ds. Działalności Nieamerykańskiej]], gdzie dobrowolnie podał nazwiska scenarzystów zwolnionych z powodu przynależności do [[Komunistyczna Partia Stanów Zjednoczonych|Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych]] lub sympatii prokomunistycznych. Pomimo kontrowersyjnego wizerunku publicznego, Warner odgrywał istotną rolę w przemyśle filmowym, aż do przejścia na emeryturę na początku lat 70. XX wieku.

== zajawka ==

[[Plik:SMS Goeben.jpg|left|100px]]
'''[[SMS Goeben]]''' – [[krążownik liniowy]] zbudowany dla [[Kaiserliche Marine]] w latach 1909–1912. Po wejściu do służby został skierowany na [[Morze Śródziemne]], gdzie wraz z lekkim krążownikiem [[SMS Breslau|„Breslau”]] utworzył Eskadrę Śródziemnomorską reprezentującą interesy Rzeszy w regionie. W sierpniu 1914 roku, po wypowiedzeniu Niemcom wojny przez [[Wielka Brytania|Wielką Brytanię]], oba okręty były przez sześć dni [[pościg za Goeben i Breslau|ścigane]] przez jednostki [[Flota Śródziemnomorska (Wielka Brytania)|Floty Śródziemnomorskiej]] [[Royal Navy]], lecz ostatecznie wymknęły się i bezpiecznie dotarły do [[Konstantynopol]]a. Włączony 16 sierpnia 1914 roku do floty tureckiej i przemianowany na „Yavuz Sultan Selim”, dawny „Goeben” był aktywnie wykorzystywany w działaniach [[I wojna światowa|I wojny światowej]], przeciwko Rosji na [[Morze Czarne|Morzu Czarnym]], a później także okrętom sprzymierzonych na [[Morze Egejskie|Morzu Egejskim]]. Po zakończeniu wojny pozostał w składzie tureckiej marynarki wojennej, zmieniając nazwę kolejno na „Yavuz Selim”, a następnie na „Yavuz”. Z czynnej służby został wycofany dopiero w 1963 roku, jako ostatni przedstawiciel swojej klasy. Po nieudanych próbach sprzedania go rządowi Republiki Federalnej Niemiec i zachowania jako [[Statek muzeum|okrętu-muzeum]], został ostatecznie zezłomowany w latach 70. XX wieku.

== zajawka ==

[[Plik:Pesa 120N 3113, tram line 9, Warsaw, 2009.jpg|left|100px]]
'''[[Pesa Tramicus]]''' – jednoprzestrzenny, jednokierunkowy [[tramwaj niskopodłogowy]], wyprodukowany w zakładach [[Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz|PESA]] w [[Bydgoszcz]]y. Jest to tramwaj o trzech (121N) lub pięciu (120N i 122N) członach połączonych [[przegub]]ami harmonijkowymi. W latach 2006–2008 wyprodukowano w sumie 33 sztuki Tramicusa, które trafiły do [[Warszawa|Warszawy]], [[Łódź|Łodzi]], [[Elbląg]]a i Bydgoszczy. Owocem doświadczeń przy konstrukcji i eksploatacji tramwajów rodziny Tramicus stały się pojazdy [[Pesa Swing|Swing]]. Tramwaje Tramicus to konstrukcje modułowe. 121N posiada trzy człony, a 120N i 122N po pięć. W 121N na [[Wózek (kolejnictwo)|wózkach]] napędowych opierają się skrajne sekcje, a środkowy człon jest między nimi podwieszony. Pojazdy 120N i 122N posiadają dodatkowo dwa człony pośrednie, z których jeden posiada wózek toczny, a drugi jest podwieszony. Tramwaje te są eksploatowane w [[Warszawa|Warszawie]], Łodzi i Elblągu.

== zajawka ==

'''[[Hilary z Chichesteru]]''' (ur. ok. [[1110]], zm. [[1169]]) – angielski duchowny, [[biskup]] [[diecezja Chichester|Chichesteru]]. Anglik z urodzenia, studiował [[prawo kanoniczne]] i pracował w [[Rzym]]ie jako notariusz papieski. Poznał tam wielu dostojników kościelnych łącznie z przyszłym papieżem [[Hadrian IV|Hadrianem IV]] i pisarzem [[Jan z Salisbury|Janem z Salisbury]]. W Anglii był notariuszem z otoczenia [[Henryk z Blois|Henryka z Blois]], [[Biskupi Winchesteru|biskupa Winchester]] i brata króla [[Stefan z Blois|Stefana z Blois]]. Po nieudanej nominacji na arcybiskupa [[York]]u, papież [[Eugeniusz III]] wynagrodził go biskupstwem Chichesteru w 1147. Hilary spędził wiele lat zmagając się z opactwem [[East Sussex|Battle]] usiłując wyegzekwować swe prawo jako biskupa do nadzoru nad tym klasztorem. Zmagał się również z [[Tomasz Becket|Tomaszem Becketem]], ówczesnym kanclerzem króla [[Henryk II Plantagenet|Henryka II Plantageneta]], późniejszym [[Arcybiskup Canterbury|arcybiskupem Canterbury]]. Hilary popierał króla Henryka II Plantageneta w jego konflikcie z Becketem. Henryk mianował Hilarego [[szeryf]]em i zatrudnił jako sędziego na dworze królewskim. Na polecenie papiestwa Hilary służył jako sędzia-delegat, by rozpoznawać sprawy, które przekazano do Anglii. Znany ze wspierania swych duchownych oraz jako specjalista od prawa kanonicznego, Hilary pracował nad kanonizacją [[Edward Wyznawca|Edwarda Wyznawcy]], dawnego króla Anglii.

== zajawka ==

[[Plik:Billy Sunday 1921.jpg|left|100px]]
'''[[Billy Sunday|William Ashley „Billy” Sunday]]''' (ur. 19 listopada 1862 w [[Ames (Iowa)|Ames]], zm. 6 listopada 1935 w [[Chicago]]) – amerykański [[baseball]]ista i [[Ewangelizacja|ewangelista]] [[Wielkie przebudzenie|przebudzeniowy]] wyznania [[Prezbiterianizm|prezbiteriańskiego]]. Był najważniejszym ewangelistą w pierwszej połowie XX wieku i jednym z najbardziej wpływowych w historii Stanów Zjednoczonych. Często gościł na pierwszych stronach gazet, przyjaźnił się z wpływowymi politykami i biznesmenami, bywał w [[Biały Dom|Białym Domu]]. Początkowo był baseballistą, ale karierę sportową poświęcił dla głoszenia Ewangelii. W swoim przesłaniu odwoływał się do [[patriotyzm]]u. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] wzywał [[Stany Zjednoczone|USA]] do militarnego uczestnictwa, a następnie to zaangażowanie popierał. Szczyt jego powodzenia przypada na drugą dekadę XX wieku, kiedy sprawami organizacyjno-administracyjnymi kierowała jego żona, Nell. Najbardziej udana kampania została przeprowadzona w 1917 r. w Nowym Jorku. Po roku 1920 jego kampanie nie cieszyły się już wielką popularnością.

== zajawka ==

[[Plik:Baltyk d.jpg|left|100px]]
'''[[ORP Bałtyk (1896)|ORP Bałtyk]]''', pierwotnie '''D’Entrecasteaux''' – francuski [[krążownik pancernopokładowy]] z początku XX wieku, następnie w okresie międzywojennym polski [[Hulk (okręt)|hulk]] szkolny. Krążownik „D’Entrecasteaux”, noszący imię na cześć francuskiego [[Antoine Bruni d’Entrecasteaux|XVIII-wiecznego żeglarza]], był jedynym zbudowanym okrętem swojego typu i unikatową jednostką we [[Marine nationale|francuskiej marynarce wojennej]] – dużym [[krążownik]]iem I klasy skonstruowanym specjalnie do służby w koloniach na Dalekim Wschodzie. W czasie służby, między innymi, brał udział w tłumieniu [[powstanie bokserów|powstania bokserów]] w Chinach. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] służył aktywnie na Morzu Śródziemnym, odznaczając się zwłaszcza w obronie [[kanał Sueski|Kanału Sueskiego]] przed Turkami w 1915 roku. Po wojnie został w 1922 roku wycofany z czynnej służby i przekształcony w hulk bez napędu. W tym charakterze był przejściowo wypożyczony Belgii, a następnie w 1927 roku został zakupiony przez polską Marynarkę Wojenną, jako hulk szkolny. Był pierwszym polskim okrętem noszącym nazwę [[ORP Bałtyk|ORP „Bałtyk”]] i największym okrętem, jaki kiedykolwiek służył w [[Marynarka Wojenna|PMW]]. Po wybuchu II wojny światowej został przejęty przez Niemców i po krótkim okresie wykorzystywania, złomowany do 1942 roku.