Tekst źródłowy strony Terms of trade

'''Terms of trade''' (TOT, z ang. warunki wymiany<ref>{{encyklopedia PWN|id=4010248|tytuł=terms of trade|data dostępu=2023-11-20}}</ref>) – [[Cena relatywna|relatywne ceny]] dóbr eksportowanych do importowanych (w danym [[państwo|państwie]]), określane warunkami wymiany międzynarodowej. TOT może być cenowe (nominalne) lub ilościowe (realne). Wskaźnik ten pokazuje zmiany [[siła nabywcza|siły nabywczej]] [[eksport]]u w stosunku do [[import]]u poszczególnych państw.

Zmiany tego wskaźnika przedstawiają kształtowanie się korzyści państw prowadzących wymianę. Poprawa TOT następuje gdy ceny dóbr eksportowanych w okresie danego roku rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych. Oznacza to, że dane państwo zapłaci mniej za produkty importowane, innymi słowy musi mniej ‘wyeksportować’, aby zrównoważyć [[bilans handlowy]]. Jeżeli sytuacja jest odwrotna – relacja jest odwrotna – za eksport można kupić mniej.

Na kształtowanie się wskaźnika ''terms of trade'' decydujący wpływ mają [[Cena|ceny]] na rynkach światowych.

W opracowaniach statystycznych [[Główny Urząd Statystyczny|Głównego Urzędu Statystycznego]] wykorzystuje się poniższy [[Wyrażenie algebraiczne|wzór]]:

Tworzenie wskaźnika ''terms of trade'' w danym państwie łączy się z działaniem określonych determinantów takich jak:
* wahania cen globalnych,
* zróżnicowanie walorów użytkowych towarów takich jak surowce czy artykuły rolne,
* zróżnicowane formułowanie popytu i podaży dóbr wystandaryzowanych<ref>{{Cytuj|tytuł = Międzynarodowe stosunki gospodarcze |data = 1999 |isbn = 83-208-1171-6 |wydanie = 2 zm. |inni = Adam Budnikowski; Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska; Zbigniew Bako |miejsce = Warszawa |wydawca = Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne |oclc = 749600733}}</ref>
: <math>TT = le/li,</math>

gdzie:
: <math>TT</math> – wskaźnik „terms of trade”,
: <math>Ie</math> – wskaźnik cen eksportu,
: <math>Ii</math> – wskaźnik cen importu.

== Cenowe ''terms of trade'' ==
Jest to innymi słowy [[Stosunek (matematyka)|stosunek]] zmian cen dewizowych w [[eksport|eksporcie]] do zmiany cen dewizowych w [[import|imporcie]], który może być określany zarówno przy stałej, jak i zmiennej strukturze rzeczowej [[handel międzynarodowy|handlu międzynarodowego]].

1. Przy stałej strukturze handlu międzynarodowego:
: <math>T_c^0=\frac{D_t^{Ex}\, Q_0^{Ex}}{D_0^{Ex}\, Q_0^{Ex}}
\left/\frac{D_t^{Im}\, Q_0^{Im}}{D_0^{Im}\, Q_0^{Im}}\right.,</math>

gdzie:
: <math>0</math> – okres podstawowy,
: <math>t</math> – okres badany,
: <math>D^{Ex}</math> – ceny towarów i usług eksportowanych (na rynku międzynarodowym),
: <math>D^{Im}</math> – ceny towarów i usług importowanych (na rynku międzynarodowym),
: <math>Q^{Ex}</math> – wolumen eksportu,
: <math>Q^{Im}</math> – wolumen importu.

2. Przy zmiennej strukturze handlu międzynarodowego:
: <math>T_c^t=\frac{D_t^{Ex}\, Q_t^{Ex}}{D_0^{Ex}\, Q_t^{Ex}}
\left/\frac{D_t^{Im}\, Q_t^{Im}}{D_0^{Im}\, Q_t^{Im}}\right.,</math>

gdzie:
: <math>0</math> – okres podstawowy,
: <math>t</math> – okres badany,
: <math>D^{Ex}</math> – ceny towarów i usług eksportowanych (na rynku międzynarodowym),
: <math>D^{Im}</math> – ceny towarów i usług importowanych (na rynku międzynarodowym),
: <math>Q^{Ex}</math> – wolumen eksportu,
: <math>Q^{Im}</math> – wolumen importu.

Jeżeli któryś z powyższych wskaźników jest większy od 1 – oznacza to, że zmiany cen dewizowych w handlu międzynarodowym działają pozytywnie na [[Bilans handlowy|bilans]] towarów i [[Usługi|usług]]. Tym samym oddziaływają również pozytywnie na [[dochód narodowy]]. Cenowe TOT mniejsze od 1 – przynosi odwrotne efekty.

== Czynnikowe ''terms of trade'' ==
Czynnikowe TOT może być również ustalane przy zmiennej, jak i stałej strukturze rzeczowej handlu międzynarodowego.

1. Przy stałej strukturze handlu międzynarodowego:
: <math>T_{dcz}^0=\left(\frac{D_t^{Ex}\, Q_0^{Ex}}{D_0^{Ex}\, Q_0^{Ex}}
\left/\frac{D_t^{Im}\, Q_0^{Im}}{D_0^{Im}\, Q_0^{Im}}\right.\right)\left(\frac{K_t^{Im}\, Q_0^{Im}}{K_0^{Im}\, Q_0^{Im}}
\left/\frac{K_t^{Ex}\, Q_0^{Ex}}{K_0^{Ex}\, Q_0^{Ex}}\right.\right),</math>

gdzie:
: <math>0</math> – okres podstawowy,
: <math>t</math> – okres badany,
: <math>D^{Ex}</math> – ceny towarów i usług eksportowanych (na rynku międzynarodowym),
: <math>D^{Im}</math> – ceny towarów i usług importowanych (na rynku międzynarodowym),
: <math>Q^{Ex}</math> – wolumen eksportu,
: <math>Q^{Im}</math> – wolumen importu,
: <math>K^{Ex}</math> – wskaźnik cen krajowych towarów i usług eksportowanych,
: <math>K^{Im}</math> – wskaźnik cen krajowych towarów i usług importowanych.

2. Przy zmiennej [[handel zagraniczny|strukturze handlu międzynarodowego]]:
: <math>T_{dcz}^t=\left(\frac{D_t^{Ex}\, Q_t^{Ex}}{D_0^{Ex}\, Q_t^{Ex}}
\left/\frac{D_t^{Im}\, Q_t^{Im}}{D_0^{Im}\, Q_t^{Im}}\right.\right)\left(\frac{K_t^{Im}\, Q_t^{Im}}{K_0^{Im}\, Q_t^{Im}}
\left/\frac{K_t^{Ex}\, Q_t^{Ex}}{K_0^{Ex}\, Q_t^{Ex}}\right.\right),</math>

gdzie:
: <math>0</math> – okres podstawowy,
: <math>t</math> – okres badany,
: <math>D^{Ex}</math> – ceny towarów i usług eksportowanych (na rynku międzynarodowym),
: <math>D^{Im}</math> – ceny towarów i usług importowanych (na rynku międzynarodowym),
: <math>Q^{Ex}</math> – wolumen eksportu,
: <math>Q^{Im}</math> – wolumen importu,
: <math>K^{Ex}</math> – wskaźnik cen krajowych towarów i usług eksportowanych,
: <math>K^{Im}</math> – wskaźnik cen krajowych towarów i usług importowanych.

Podobnie jak przy cenowych TOT – wskaźnik większy od 1 oznacza pozytywne efekty, natomiast mniejszy od 1 – negatywne.

== Uwagi do TOT ==
''Terms of trade'' nie może być używany jako np. wskaźnik dobrobytu danego państwa. Wskaźniki TOT mówią nam jedynie o relatywnych zmianach w eksporcie i imporcie w danych państwach. W rzeczywistości, w której istnieje wiele państw, tysiące produktów oraz wiele innych czynników – obliczenie TOT może stać się bardzo skomplikowane, dlatego też wskaźnik ten może być obarczony znacznym błędem.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
{{Commonscat|Terms of Trade}}
* Nicola Acocella, ''Zasady polityki gospodarczej'', [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]], Warszawa 2002.
* [[Adam Budnikowski]], ''Międzynarodowe stosunki gospodarcze'', PWN, Warszawa 2002.
* [[Paweł Bożyk]], [[Józef Misala]], [[Mieczysław Puławski]], ''Międzynarodowe stosunki ekonomiczne'', PWE, Warszawa 2002.
* [[Główny Urząd Statystyczny]] – www.stat.gov.pl.

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Handel międzynarodowy]]