Tekst źródłowy strony Sejsza

'''Sejsza''' – swobodna [[fala stojąca]], powstająca w zamkniętych [[zatoka (geografia)|zatokach]], [[morze|morzach]] i [[jezioro|jeziorach]] pod wpływem wyraźnego zaburzenia [[Równowaga (mechanika)|równowagi]] wody (w jednej części zbiornika poziom wody podnosi się, a w drugiej jednocześnie opada).

Termin został zaproponowany przez szwajcarskiego hydrologa [[François-Alphonse Forel|François-Alphonse’a Forela]] w roku 1890, który zaobserwował zjawisko na [[Jezioro Genewskie|Jeziorze Genewskim]] w [[Szwajcaria|Szwajcarii]]. Nazwa pochodzi od „poruszać się w tę i z powrotem” (w szwajcarskim dialekcie języka francuskiego).

== Przyczyny powstawania ==
Sejsze mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Wywołane są gwałtownymi zmianami [[ciśnienie atmosferyczne|ciśnienia atmosferycznego]] nad zbiornikami wód lub w ich pobliżu, dużymi opadami deszczu w jednej części zbiornika lub gwałtownymi zmianami kierunku wiatru, aktywnością sejsmiczną. W niewielkich zbiornikach wodnych może je powodować ruch statków.

Woda na akwenie wraca do równowagi dzięki sile grawitacji po ustąpieniu warunków wymuszających oscylacje. W wyniku oporów falowanie zanika.

== Okres drgań ==
Naturalny okres drgań fali dla prostopadłościennego zbiornika wynosi:
: <math>T = \frac{2 L}{\sqrt{g d}},</math>

gdzie:
* <math>T</math> – okres w sekundach,
* <math>L</math> – długość zbiornika w metrach,
* <math>d</math> – średnia głębokość w metrach,
* <math>g</math> – przyspieszenie ziemskie.
Są też obserwowane wyższe harmoniczne z okresem <math>T/n</math> gdzie <math>n</math> jest liczbą naturalną, <math>n \geqslant 2</math>

== Sejsze na świecie ==
Wszystkie większe jeziora mają małe ruchy sejszowe. Ruchy te często powstają pomiędzy zimnymi i ciepłymi warstwami jeziora. Na wspomnianym już [[Jezioro Genewskie|Jeziorze Genewskim]] amplituda sejszy może osiągać 20 cm na wysokości [[Morges (gmina)|Morges]] i około 40 cm w rejonie [[Genewa|Genewy]]. Sejsze są obserwowane również np. na jeziorze [[Loch Ness]] w Szkocji. W Stanach Zjednoczonych na Wielkich Jeziorach ruch sejszowy nazywany jest „sloshing” („poruszać się w tę i z powrotem”). Typowe ruchy sejszowe powierzchni wody mają amplitudę kilku centymetrów. [[Morze Północne]] ma często ruchy sejszowe o okresie 36 godzin.

Sejsze jeziorne mogą powstawać bardzo szybko. Np. 13 czerwca 1995 na [[Jezioro Górne|Jeziorze Górnym]] w kompleksie [[Wielkie Jeziora|Wielkich Jezior]] sejsze miały amplitudę około 1,2 metra i powstały przez 15&nbsp;minut. Na jeziorze [[Michigan (jezioro)|Michigan]] w USA zaobserwowano 3-metrowe sejsze 26 czerwca 1954 roku.

Na [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] sejsze osiągają wysokość kilkunastu centymetrów<ref>{{cytuj stronę |url = https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/poziom-baltyku-kto-bedzie-mial-wkrotce-problemy-454/ |tytuł = Poziom Bałtyku – kto będzie miał wkrótce problemy? |data = 1 lutego 2021 |opublikowany = Naukaoklimacie.pl |data dostępu = 2023-07-17}}</ref>.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę |url = http://www.seagrant.wisc.edu/Communications/LakeLevels/seiche.htm |tytuł = Co to jest sejsza? |opublikowany = seagrant.wisc.edu |archiwum = https://web.archive.org/web/20040125065554/http://www.seagrant.wisc.edu/Communications/LakeLevels/seiche.htm |zarchiwizowano = 2004-01-25}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Fale wodne]]
[[Kategoria:Meteorologia morska]]
[[Kategoria:Limnologia]]