Tekst źródłowy strony S&P 500

'''S&P 500''' ({{W języku|en|Standard & Poor’s 500}}) – [[indeks giełdowy]], w skład którego wchodzi 500 przedsiębiorstw o największej [[Kapitalizacja giełdowa|kapitalizacji]], notowanych na [[New York Stock Exchange]] i [[NASDAQ]]<ref>[https://pl.investing.com/indices/us-spx-500 S&P 500 notowania indeksu]. Investing.com Polska [dostęp 2023-05-25] (pol.).</ref>. Są to głównie przedsiębiorstwa amerykańskie.

Indeks ten jest najbardziej znanym wskaźnikiem zarządzanym przez [[S&P Global Ratings]] oddział [[McGraw-Hill]].

S&P 500 wchodzi w skład szerszego indeksu – [[S&P 1500]] oraz [[S&P Global 1200]]. Indeks jest oznaczany wieloma różnymi [[Symbol giełdowy|symbolami]], w tym ^GSPC<ref>[https://finance.yahoo.com/quote/%5EGSPC?ltr=1 S&P (^GSPX)] – Yahoo Finance.</ref>. INX<ref>[[google:INDEXSP:.INX|S&P (.INX)]] – Google Finance.</ref>, $SPX<ref>[https://www.marketwatch.com/investing/index/SPX S&P (SPX)] – Market Watch.</ref> w zależności od rynku lub witryny internetowej.
[[Plik:S and P 500 daily linear chart 1950 to 2016.png|thumb|upright=1.8|Historyczne notowania S&P 500 (od 3 stycznia 1950 do 16 lutego 2016)]]

== Historia ==
Historia indeksu S&P 500 sięga roku 1923 gdy firma Standard Statistics Company opracowała swój pierwszy indeks giełdowy pod nazwą Composite Index składający się z 233 [[Stany Zjednoczone|amerykańskich]] przedsiębiorstw<ref>[https://corporatefinanceinstitute.com/resources/fixed-income/sp-standard-poors/ A complete overview of all Standard and Poor’s products], Corporate Finance Institute, 2022-12-28.</ref>. Początkowo wartość [[Spółka akcyjna|spółek akcyjnych]] obliczana była w okresach tygodniowych. Zmiana częstotliwości nastąpiła w 1926 roku, kiedy to wyodrębniono 90 przedsiębiorstw przemysłowych<ref>[https://www.jstor.org/stable/10.1086/339903 An Analysis of the S&P 500 Index and Cowles’s Extensions: Price Indexes and Stock Returns], JSTOR The Journal of Business.</ref>, dla których przyjęto dzienną wycenę wartości.

W 1941 roku Standard Statistics Company połączyło się z wydawnictwem Poor’s Publishing tworząc [[Agencja ratingowa|agencję ratingową]] Standard&Poors<ref>[https://static.nbp.pl/publikacje/materialy-i-studia/ms333.pdf Deoligopolizacja rynku agencji ratingowych]. Archiwum NBP.</ref>, znaną dzisiaj pod skrótem S&P. Poor’s Publishing, którego założycielem był Henry Varnum Poor<ref>[https://www.tampabay.com/archive/2011/09/12/origins-of-standard-and-poor-s/ The originis od Standard and Poor], TampaBay Times, 2011-09-12.</ref>, w wyniku fuzji dostarczyło pogłębioną wiedzę z zakresu informacji finansowych i statystycznych na temat analizowanych przedsiębiorstw. Synergiczne połączenie odniosło skutek w postaci dwóch raportów: 90 przedsiębiorstw wycenianych w ujęciu dziennym oraz 423 przedsiębiorstw wycenianych w ujęciu tygodniowym.

4 marca 1957 roku portfolio zostało rozszerzone do 500 spółek i ten dzień uznaje się za oficjalną datę powstania Indeksu S&P500<ref>[https://rodneywhitecenter.wharton.upenn.edu/wp-content/uploads/2014/04/0429.pdf The Long-term Returns on the Original S&P 500 Firms], Jeremy J. Siegel, Wharton School of the University of Pennsylvania, 2004-12-05.</ref>. Aktualnie indeks stanowi [[Benchmarking|benchmark]] globalnego rynku akcji<ref>[https://www.forbes.com/sites/michaelcannivet/2023/02/16/the-sp-500-is-the-most-popular-and-overpriced-benchmark-in-the-world/ The S&P 500 Is The Most Popular And Overpriced Benchmark In The World], forbes.com, 2023-02-16.</ref>.

== Kryteria wyboru ==
O wyborze spółek giełdowych wchodzących w skład indeksu S&P 500 decyduje Komitet Indeksowy<ref>[https://www.indexologyblog.com/2014/08/07/inside-the-sp-500-an-active-committee/ Inside the S&P 500: An Active Committee], S&P Dow Jones Indices, Indexology Blog, 2024-08-14.</ref>, który stosuje ściśle określone kryteria wyboru<ref name=Methodology>[https://www.spglobal.com/spdji/en/documents/methodologies/methodology-sp-us-indices.pdf S&P U.S. Indices Methodology], spglobal.com, kwiecień 2023 r.</ref>. Warunkiem [[sine qua non]] zakwalifikowania przedsiębiorstwa do indeksu jest:

* kapitalizacja rynkowa wynosi co najmniej 12,7 miliarda dolarów amerykańskich<ref>[https://www.spglobal.com/spdji/en/documents/indexnews/announcements/20230104-1460758/1460758_spcomposite1500indexmktcapfalrconsultationresults1-4-2023.pdf S&P Dow Jones Indices Announces Update to S&P Composite 1500 Market Cap Guidelines], spglobal.com, 2023-01-04.</ref>
* liczba akcji w [[Akcje w wolnym obrocie|wolnym obrocie]] większa niż 50%
* minimalny miesięczny wolumen obrotu w wysokości co najmniej 250 000 akcji, w każdym z 6 miesięcy poprzedzających datę weryfikacji indeksu
* roczna wartość obrotów akcjami spółki do jej kapitalizacji rynkowej skorygowanej o liczbę powielonych transakcji akcjami jest większa niż 1
* [[Akcja (finanse)|akcje]] spółki są notowane na giełdzie NYSE lub NASDAQ
* spółka ma siedzibę w USA
* spółka jest rentowna, sumaryczny wynik z ostatnich 4 kwartałów jest dodatni
* do indeksu nie kwalifikują się: [[Spółka komandytowa|spółki komandytowe]], [[Fundusz inwestycyjny|fundusze inwestycyjne]], [[Fundusz ETF|ETF-y]], [[Fundusz powierniczy|fundusze powiernicze]], [[American depositary receipt|ADR-y]]<ref>[https://www.sec.gov/about/reports-publications/investor-publications/introduction-mutual-funds Mutual Funds and Exchange-Traded Funds (ETFs) – A Guide for Investors], SEC.gov.</ref>

Od 2017 r. do indeksu nie są dodawane spółki posiadające dwie lub więcej klas akcji<ref>[https://press.spglobal.com/2017-07-31-S-P-Dow-Jones-Indices-Announces-Decision-on-Multi-Class-Shares-and-Voting-Rules S&P Dow Jones Indices Announces Decision on Multi-Class Shares and Voting Rules], spglobal.com, 2017-07-31.</ref>. W indeksie znajdują się dodane wcześniej przedsiębiorstwa posiadające dwie klasy akcji: [[Berkshire Hathaway]], [[Alphabet (holding)|Alphabet]], [[News Corporation]].

Indeks rekonstruowany jest co kwartał<ref>[https://www.investmentnews.com/inside-the-sp-500-adds-drops-and-tall-tales-63227 Inside the S&P 500: Adds, drops and tall tales], investmentnews.com.</ref>. Przedsiębiorstwo niespełniające kryteriów zastępowane jest inną spółką. Od 1957 roku w składzie indeksu dokonano 186 zmian, tym samym sumarycznie na przestrzeni lat do indeksu zaliczono 686 przedsiębiorstw<ref>[https://www.quantifiedstrategies.com/how-many-companies-have-ever-been-in-the-sp-500-index/ How Many Companies Have Ever Been in the S&P 500 Index?], quantifiedstrategies.com, 2023-04-18.</ref>.

== Przedsiębiorstwa ==
{{osobny artykuł|Lista przedsiębiorstw wchodzących w skład indeksu S&P 500}}

Przedsiębiorstwa wchodzące w skład indeksu S&P 500 stanowią około 80% kapitalizacji rynkowej spółek giełdowych w USA<ref>[https://www.spglobal.com/spdji/en/indices/equity/sp-500/#overview S&P 500], S&P Global.</ref>. Trzon dziesięciu składowych o największej wadze w indeksie tworzą: [[Apple (przedsiębiorstwo)|Apple Inc.]] (AAPL), [[Microsoft|Microsoft Corp.]] (MSFT), [[Amazon.com|Amazon.com Inc.]] (AMZN), [[Nvidia|Nvidia Corp.]] (NVDA), [[Alphabet (holding)|Alphabet Inc.]] A. (GOOGL), [[Berkshire Hathaway]] B (BRK.B), Alphabet Inc. C. (GOOG), [[Meta Platforms|Meta Platforms, Inc.]] (META), [[ExxonMobil|ExxonMobil Corp]]. (XOM), [[UnitedHealth Group|Unitedhealth Group Inc.]] (UNH)<ref>[https://www.thebalancemoney.com/what-is-the-sandp-500-3305888 The S&P 500 and How It Works], thebalancemony.com, 2022-05-04.</ref>.

== Sektory ==
Sektory przedsiębiorstw wchodzących w skład indeksu S&P 500<ref>[https://www.spglobal.com/spdji/en/indices/equity/sp-500/#data S&P Global Sector Breakdown], spglobal.com.</ref>:

* Technologie informatyczne: ok. 26%
* Służba zdrowia: ok. 14%
* Dobra i usługi luksusowe: ok. 10%
* Finanse: ok. 13%
* Usługi telekomunikacyjne: ok. 8%
* Przemysł: ok. 8,5%
* Dobra konsumpcyjne: ok. 7,5%
* Energia: ok. 5%
* Nieruchomości: ok. 2,5%
* Surowce: ok. 2,5%
* Usługi użyteczności publicznej: ok. 3%

== Obliczanie wartości indeksu ==
Indeks S&P 500 ważony jest kapitalizacją rynkową<ref name=Methodology />, co oznacza, że o pozycji w rankingu decyduje nie tylko cena poszczególnych akcji, ale także ich liczba. W celu ustalenia kapitalizacji rynkowej spółki używa się wyłącznie [[Akcje w wolnym obrocie|akcji w wolnym obrocie]]. Udziały posiadane przez wewnętrznych akcjonariuszy, które nie są notowane publicznie są wyłączone z obliczeń.

Formuła do obliczenia wartości indeksu S&P 500:

<math>\text{Wartość Indeksu} = \frac{\sum \left({P_i} \cdot {Q_i}\right)}{Dzielnik}</math>

gdzie:

<math>P_i</math> – aktualna cena akcji poszczególnych spółek indeksu

<math>Q_i</math> – liczba akcji w wolnym obrocie poszczególnych spółek indeksu

<math>Dzielnik</math> – czynnik normalizujący

Kapitalizacja rynkowa każdej spółki jest obliczana poprzez pomnożenie liczby jej akcji przez ich aktualną cenę. Następnie sumuje się iloczyny wszystkich spółek wchodzących w skład indeksu i dzieli przez wartość dzielnika. Dzielnik ma zmienną wartość jest czynnikiem normalizującym, odgrywającym kluczową rolę w utrzymaniu spójności wartości indeksu S&P 500 niezależnie od działań korporacyjnych, takich jak dodatkowe [[Emisja akcji|emisje akcji]], [[Buy back|wykupy akcji]], dywidendy specjalne, zmiany składników, oferty [[Prawo poboru|praw poboru]] i podziały spółek<ref>[https://www.yardeni.com/pub/spdivisors.pdf Stock Market Indicators: S&P 500/400/600 Divisors], yardeni.com, 2023-05-19.</ref>. Te działania mają wpływ na kapitalizację rynkową i w przeciwnym razie mogłyby zakłócić wzór obliczeniowy.

Każda spółka w indeksie S&P500 ma swoją własną wagę, uzyskaną przez podzielenie indywidualnej kapitalizacji rynkowej spółki przez całkowitą kapitalizację rynkową indeksu S&P 500. Tym samym wyceny największych spółek mają kluczowy wpływ na wartość i notowania indeksu.

== Inwestowanie w S&P ==
Sam indeks S&P 500 jako taki nie może być przedmiotem handlu – jest to tylko określona wartość. W powiązaniu z indeksem tworzone są [[Instrument finansowy|instrumenty finansowe]], którymi handluje się na giełdach papierów wartościowych lub w [[Obrót pozagiełdowy|obrocie pozagiełdowym]] na rynkach OTC instrumentów pochodnych. Inwestowanie w oparciu o indeks S&P 500 jest możliwe za pomocą takich instrumentów jak fundusze indeksowe, fundusze ETF<ref>[https://www.gpw.pl/aktualnosc?cmn_id=110731&title=Debiut+polskiego+funduszu+typu+ETF+na+indeks+SP500+NTR Debiut polskiego funduszu typu ETF na indeks S&P500 NTR], gpw.pl, 2021-03-15 (pol.).</ref>, lokaty strukturyzowane, [[Kontrakt różnicy kursowej|kontrakty różnicy kursowej]]<ref>[https://www.poradnik-inwestora.pl/sp500/ S&P 500 – historia i metody inwestowania w najpopularniejszy giełdowy indeks], poradnik-inwestora.pl, 2023-01-12 (pol.).</ref>.

== Wyniki indeksu ==
=== Kluczowe wyniki i zmiany dzienne ===
* 19 października 1987 roku: indeks S&P 500 zanotował największą jednodniową stratę procentową, spadając o 20,47%. Jednodniowy krach, znany jako „[[Czarny poniedziałek (1987)|Czarny Poniedziałek]]”, jest przypisywany stosowaniu niedoskonałych algorytmów w programach komputerowych odpowiedzialnych za zabezpieczenie portfela. Gdy kurs spadał o określony procent program automatycznie uruchamiał zlecenie sprzedaży przyczyniając się do dalszych przecen akcji. Po roku 2000 największe spadki indeks zanotował w pierwszych miesiącach 2022 roku<ref>[https://atlasfinansowy.pl/najgorsze-pierwsze-4-miesiace-indeksu-sp500-od-1939-roku/ Najgorsze pierwsze 4 miesiące indeksu S&P500 od 1939 roku!] atlasfinansowy.pl, 2022-05-01 (pol.).</ref>.
* 13 października 2008 roku: S&P 500 odnotował swój najlepszy jednodniowy wzrost procentowy, zyskując 11,58%. Ten nadzwyczajny skok był wynikiem ogłoszenia przez [[System Rezerwy Federalnej]] programu skupu aktywów i obniżki stóp procentowych, mającym na celu złagodzenia [[Globalny kryzys finansowy|kryzysu finansowego]].
* 3 stycznia 2022 roku: indeks S&P 500 zamknął się na rekordowym poziomie 4796,56<ref>[https://www.parkiet.com/analizy-rynkowe/art36318071-wykresdnia-czas-na-rajd Czas na rajd?] parkiet.com, 2022-05-18 (pol.).</ref>

=== Kluczowe wyniki i zmiany roczne ===
* 1995 rok: Indeks odnotował największy roczny wzrost wyceny o 34,11%<ref>[https://www.macrotrends.net/2324/sp-500-historical-chart-data S&P 500 Index – 90 Year Historical Chart], macrotrends.net.</ref>. Rekordowy wynik był odzwierciedleniem entuzjazmu [[inwestor]]ów wynikającym z [[Ożywienie gospodarcze|ożywienia gospodarczego]] napędzanego przez innowacje technologiczne
* 2008 rok: Na przestrzeni całego roku S&P 500 spadł o 38,49 procenta, co stanowi największą roczną stratę procentową w historii indeksu. Wynik był rezultatem upadku banku [[Lehman Brothers]] w 2008 roku i rozprzestrzenianiem się [[Globalny kryzys finansowy|ogólnoświatowego kryzysu finansowego]]<ref>[https://finance.yahoo.com/news/stock-market-live-news-updates-december-30-2022-113654551.html S&P 500 falls 19.4% in 2022, worst year since 2008 financial crisis], finance.yahoo.com, 2022-12-30.</ref>.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://www.spglobal.com/spdji/en/indices/equity/sp-500/#overview S&P 500]
* [http://www.slickcharts.com/sp500 Lista przedsiębiorstw należących do S&P 500 z procentowym udziałem w indeksie]
* [http://finance.yahoo.com/q/bc?s=%5EGSPC&t=my&l=on&z=l&q=l&c= Wykres S&P 500 (od 1950)]

{{Światowe indeksy giełdowe}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Indeksy giełdowe]]
[[Kategoria:Gospodarka Stanów Zjednoczonych]]