Tekst źródłowy strony Roman Sikorski

{{Naukowiec infobox
 |imię i nazwisko           = Roman Sikorski
 |grafika                   = Roman-sikorski.jpg
 |opis grafiki              = Roman Sikorski
 |państwo                   = Polska
 |wariant flagi             = 
 |data urodzenia            = 11 lipca 1920
 |miejsce urodzenia         = [[Mszczonów]]
 |data śmierci              = 12 września 1983
 |miejsce śmierci           = [[Warszawa]]
 |zawód                     = [[matematyk]]
 |stopień lub tytuł naukowy = profesor
 |jakich nauk               = [[matematyk|matematycznych]]
 |specjalność               = 
 |almamater                 = [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]]{{r|epwn}}, Instytutu Matematycznego [[Polska Akademia Nauk|PAN]]
 |doktorat data             = 
 |doktorat uczelnia         = 
 |doktorat dyscyplina       = 
 |habilitacja data          = 
 |habilitacja uczelnia      = 
 |habilitacja dyscyplina    = 
 |profesura data            = 
 |status pan                = 
 |status pau                = 
 |funkcja pan typ           = 
 |funkcja pan nazwa         = 
 |honoriscausa data1        = 
 |honoriscausa uczelnia1    = 
 |aktywność zawodowa        = 
 |jednostka1 typ            = Polska Akademia Nauki
 |jednostka1 nazwa          = [[Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk|Instytut Matematyczny PAN]]
 |okres zatr1               = 
 |jednostka2 typ            = 
 |jednostka2 nazwa          = 
 |okres zatr2               = 
 |jednostka3 typ            = 
 |jednostka3 nazwa          = 
 |okres zatr3               = 
 |odznaczenia               = {{order|OOP|KKO}} {{order|OOP|KO}} {{order|KZ|Z}} {{order|MPL30}} {{order|MPL10}} {{order|MKEN}}<br>{{order|PL-ONP}}
 |commons                   = 
 |www                       = 
}}
'''Roman Sikorski''' (ur. [[11 lipca]] [[1920]] w [[Mszczonów|Mszczonowie]], zm. [[12 września]] [[1983]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – polski [[matematyk]], [[profesor]] [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]]<ref name="epwn">{{Encyklopedia PWN | id = 3975177 | tytuł = Sikorski Roman | data dostępu = 2021-10-02}}</ref> i Instytutu Matematycznego [[Polska Akademia Nauk|PAN]], członek rzeczywisty PAN, autor prac z [[Logika matematyczna|logiki matematycznej]], [[Algebra Boole’a|algebr Boole’a]], [[topologia|topologii]], [[funkcja rzeczywista|funkcji rzeczywistych]], [[analiza funkcjonalna|analizy funkcjonalnej]] (teoria wyznacznikowa dla pewnego typu [[Operator liniowy ograniczony|operatorów liniowych ograniczonych]] na [[Przestrzeń Banacha|przestrzeniach Banacha]]), oryginalne ujęcie [[Teoria dystrybucji|teorii dystrybucji]].
{{Wikicytaty|dopełniacz=z Romana Sikorskiego}}
== Życiorys ==
Urodził się w rodzinie Ignacego i Józefy z Wasilewskich<ref name=":0">[https://www.sejm-wielki.pl/b/psb.29505.1?ad_closed=true ''Roman Sikorski''] M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-06-19].</ref>. Szkołę średnią ukończył w [[Żyrardów|Żyrardowie]] w 1937<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Maciej Mączyński, Tadeusz Traczyk |tytuł = Roman Sikorski (1920–1983) |data dostępu = 2024-06-19 |opublikowany = wydawnictwa.ptm.org.pl |url = https://wydawnictwa.ptm.org.pl/index.php/wiadomosci-matematyczne/article/viewFile/4198/3793}}</ref>. Studia rozpoczął w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]], był żołnierzem [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]], aresztowany, ukrywał się. Kształcił się na [[Tajne komplety|tajnych kompletach]]. 

Studia matematyczne ukończył w 1947 w Uniwersytecie Warszawskim, ale już od 1945 prowadził zajęcia dla studentów jako pomocniczy pracownik naukowy. W 1948 przebywał 8 miesięcy na stypendium w [[Zurych]]u, gdzie napisał pracę doktorską pt. ''Nieskończenie addytywne ciała Boole'a''<ref name=":1" />, w której udowodnił twierdzenie, nazwane później ''twierdzeniem Loomisa-Sikorskiego'' o reprezentowalności <math>\sigma</math>-algebr Boole'a. Po powrocie do kraju uzyskał stopień doktora na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UW. W 1950 [[Habilitacja|habilitował się]] i otrzymał nominację na [[docent]]a. W latach 1950/51 i 1951/52 był kolejno zastępcą profesora i profesorem kontraktowym [[Politechnika Warszawska|Politechniki Warszawskiej]], prowadząc także na UW wykłady zlecone. W 1952 powrócił na stałe na Uniwersytet Warszawski, początkowo na stanowisko profesora kontraktowego. W 1954 otrzymał tytuł [[Profesor nadzwyczajny|profesora nadzwyczajnego]], a w roku 1957 - [[Profesor zwyczajny|profesora zwyczajnego]]. W latach 1960–1970 był kierownikiem Katedry Funkcji Rzeczywistych, a w latach 1970–1980 kierownikiem Zakładu Analizy Matematycznej<ref name=":1" />. 

Pracował również w [[Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk|Instytucie Matematycznym Polskiej Akademii Nauk]], gdzie w latach 1949–1974 był samodzielnym pracownikiem nauki, w latach 1964–1967 wicedyrektorem, a w latach 1967–1970 dyrektorem tego instytutu<ref name=":1" />. 

W 1962 został członkiem korespondentem, a w 1972 członkiem rzeczywistym [[Polska Akademia Nauk|PAN]]<ref name="PAN">{{cytuj |tytuł = Sikorski, Roman |data dostępu = 2021-10-12 |praca = Członkowie Polskiej Akademii Nauk |opublikowany = PAN |url = https://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=SIKORSKI%2C+Roman}}</ref>. Od 1946 był członkiem [[Polskie Towarzystwo Matematyczne|Polskiego Towarzystwa Matematycznego]], latach 1951–1955 pełnił funkcję sekretarza generalnego, w latach 1957–1965 wiceprezesa Zarządu Głównego, a w latach 1965–1977 prezesa PTM. W 1977 Walne Zgromadzenie PTM nadało mu tytuł członka honorowego<ref name=":1" />. 

Od 1969 był zastępcą przewodniczącego Komitetu Nauk Matematycznych, a w latach 1972–1974 zastępcą sekretarza Wydziału III PAN. W latach 1975–1977 był też przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego, a także członkiem Rady Naukowej Instytutu Matematyki Politechniki Warszawskiej. 

Wspólnie z [[Helena Rasiowa|Heleną Rasiową]] prowadził seminarium z algebry i teorii krat na Uniwersytecie Warszawskim. Był promotorem 8 doktoratów, w tym: Adama Buraczewskiego, [[Karol Krzyżewski|Karola Krzyżewskiego]], Marcina Kuczmy, [[Tadeusz Leżański|Tadeusza Leżańskiego]], [[Tadeusz Traczyk|Tadeusza Traczyka]], Antoniego Wiwegera i Wacława Zawadowskiego<ref name="PhDGen">{{Cytuj stronę|url=https://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=22600&fChrono=1|tytuł=Roman Sikorski in Mathematical Genealogy Project|nazwisko=|imię=|autor=|autor link=|data=|rok=|miesiąc=|praca=|opublikowany=|oznaczenie=|strony=|język=en|archiwum=|zarchiwizowano=|id=|cytat=|data dostępu=2024-02-09}}</ref><ref name="WMRSik2">{{Cytuj pismo|autor link=|nazwisko=Rasiowa|imię=Helena|tytuł=Prace Romana Sikorskiego z logiki matematycznej|url=https://wydawnictwa.ptm.org.pl/index.php/wiadomosci-matematyczne/article/view/3901/3511|czasopismo=[[Wiadomości Matematyczne|Annales Societatis Mathematicae Polonae, Series II, Wiadomości Matematyczne]]|wolumin=XXIV|numer=2|strony=161–165|rok=1982|issn=2080-5519|doi=10.14708/wm.v24i02.3901}}</ref><ref name="WMRSik3">{{Cytuj pismo|autor link=|nazwisko=Traczyk|imię=Tadeusz|tytuł=Prace Romana Sikorskiego z teorii algebr Boole’a|url=https://wydawnictwa.ptm.org.pl/index.php/wiadomosci-matematyczne/article/view/3902/3512|czasopismo=[[Wiadomości Matematyczne|Annales Societatis Mathematicae Polonae, Series II, Wiadomości Matematyczne]]|wolumin=XXIV|numer=2|strony=165–169|rok=1982|issn=2080-5519|doi=10.14708/wm.v24i02.3902}}</ref><ref name="WMRSik4">{{Cytuj pismo|autor link=|nazwisko=Grzegorek|imię=E.|tytuł=Prace Romana Sikorskiego z teorii miary|url=https://wydawnictwa.ptm.org.pl/index.php/wiadomosci-matematyczne/article/view/3903/3513|czasopismo=[[Wiadomości Matematyczne|Annales Societatis Mathematicae Polonae, Series II, Wiadomości Matematyczne]]|wolumin=XXIV|numer=2|strony=169-173|rok=1982|imię2=Czesław|nazwisko2=Ryll-Nardzewski|issn=2080-5519|doi=10.14708/wm.v24i02.3903}}</ref>. 

Razem z Heleną Rasiową udowodnił twierdzenie, nazywane dziś [[Lemat Rasiowej–Sikorskiego|lematem Rasiowej–Sikorskiego]]. Lemat ten posłużył im do konstrukcji nowego dowodu [[Twierdzenie Gödla|twierdzenia Gödla]]. Wspólnie z Rasiową napisał też monografię ''The Mathematics of metamathematics'' (''Matematyka [[Metamatematyka|metamatematyki]]'', 1963). Ponadto jest autorem monografii ''Boolean Algebras'' (''Algebry Boole’a'', 1960), napisał również podręczniki: ''Funkcje rzeczywiste'' (t. I i II 1958–1959), ''Rachunek różniczkowy i całkowy. Funkcje wielu zmiennych'' (1967) i ''Wstęp do geometrii różniczkowej'' ([[1972]]). Lista ponad 113 publikacji jest w różnych bazach<ref name="MathSciNet">{{Cytuj stronę|url=https://mathscinet.ams.org/mathscinet/search/author.html?mrauthid=162010|tytuł=Lista publikacji w MathSciNet|nazwisko=Sikorski|imię=Roman|autor=|autor link=|data=|rok=1947|miesiąc=|praca=|opublikowany=|oznaczenie=American Mathematical Society|strony=|język=en|archiwum=|zarchiwizowano=|id=|cytat=|data dostępu=2021-02-19}}</ref><ref name="RSiZBL">{{Cytuj stronę|url=https://zbmath.org/authors/sikorski.roman|tytuł=Lista publikacji w zbMATH|nazwisko=Sikorski|imię=Roman|autor=|autor link=|data=|rok=1947|miesiąc=|praca=|opublikowany=|oznaczenie=FIZ Karlsruhe GmbH|strony=|język=en|archiwum=|zarchiwizowano=|id=|cytat=|data dostępu=2024-02-09}}</ref>.

W 1967 uogólnił pojęcie rozmaitości różniczkowej do [[przestrzeń różniczkowa|przestrzeni różniczkowej]]. Rozpowszechniał to pojęcie w swoim podręczniku{{odn|Heller|2002|s=79}}. Po jego śmierci tę teorię rozwijali matematycy warszawscy ([[Zbigniew Żekanowski]], [[Adam Kowalczyk (matematyk)|Adam Kowalczyk]], [[Wiesław Sasin]]) i krakowscy ([[Jacek Gruszczak]], [[Piotr Multarzyński]]), stosując ją do problemu [[osobliwość (astronomia)|osobliwości]] w [[ogólna teoria względności|ogólnej teorii względności]] [[Albert Einstein|Einsteina]]{{odn|Heller|2002|s=81}}. 

W 1945 ożenił się z Krystyną z Bobińskich (ur. 1917). Miał syna Krzysztofa (ur. 1946)<ref name=":0" />, który został inżynierem elektronikiem<ref name=":1" />.

Zmarł w Warszawie, pochowany na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|cmentarzu Powązkowskim]] (kwatera 44-1-24)<ref>{{Cmentarze Warszawa|id=14952|cmentarz=Cmentarz Stare Powązki|osoba=Roman Sikorski|data dostępu=2020-06-26}}</ref>.

== Ordery i odznaczenia ==
* Krzyż Komandorski [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]] (1974)
* Krzyż Oficerski [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]] (1968)
* Złoty [[Krzyż Zasługi]] (1955)
* [[Medal 30-lecia Polski Ludowej]] (1974)
* [[Medal 10-lecia Polski Ludowej]] (1955)
* [[Medal Komisji Edukacji Narodowej]] (1973)

Źródło:<ref name=":1" />.

== Nagrody ==
* Nagroda [[Polskie Towarzystwo Matematyczne|PTM]] im. Stanisława Mazurkiewicza (1950)
* [[Nagroda Państwowa II stopnia]] za zespół prac z podstaw matematyki (1955)<ref>{{Cytuj pismo|tytuł=Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki|url=https://mbc.cyfrowemazowsze.pl/Content/63005/PDF/00067830%20-%20%C5%BBycie%20Warszawy%201955%20nr%20173%20-%20P10019.pdf|czasopismo=Życie Warszawy|wolumin=Rok XII, Nr 173 (3656)|strony=5|data=22 lipca 1955|wydawca=Instytut Prasy „Czytelnik”|miejsce=Warszawa|data dostępu=2024-06-19}}</ref>
* Nagroda I stopnia Ministra Szkolnictwa Wyższego (1965, 1968, 1973)<ref name=":1" />

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{cytuj | autor = [[Michał Heller]] | tytuł = Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata | wydawca = [[Prószyński i S-ka]] | data=2002 | miejsce=Warszawa | isbn=83-7255-127-8 | odn=tak}}

== Literatura dodatkowa ==
* H. Rasiowa, T. Traczyk, E. Grzegorek i C. Ryll-Nardzewski, P. Antosik, A. Pełczyński, ''Prace Romana Sikorskiego'', „[[Wiadomości Matematyczne]]” 24 (2), s. 161–186, 1982.
* M. Mączyński i T. Traczyk, ''Roman Sikorski'', „Wiadomości Matematyczne” 27 (2), s. 235–245, 1987.
* ''Encyklopedia szkolna Matematyka'', [[Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne|WSiP]], Warszawa 1990; {{ISBN|83-02-02551-8}}.

== Linki zewnętrzne ==
* {{MacTutor | id = Sikorski}} [dostęp 2021-10-27].

{{Prezesi Polskiego Towarzystwa Matematycznego}}

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Sikorski, Roman}}
[[Kategoria:Członkowie rzeczywiści PAN]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Mszczonowie]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem 30-lecia Polski Ludowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Medalem Komisji Edukacji Narodowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej]]
[[Kategoria:Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)]]
[[Kategoria:Polscy matematycy XX wieku]]
[[Kategoria:Polscy topolodzy]]
[[Kategoria:Polscy twórcy podręczników matematyki]]
[[Kategoria:Prezesi Polskiego Towarzystwa Matematycznego]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1920]]
[[Kategoria:Zmarli w 1983]]