Tekst źródłowy strony Rezystor

{{Inne znaczenia|elementu elektronicznego|[[Opornik (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
{{Element elektroniczny infobox
 |nazwa                 = Rezystor<br /><small>Opornik</small>
 |grafika               = Resistor.jpg
 |opis grafiki          = rezystor 0,5 wata
 |typ                   = [[element elektroniczny bierny|bierny]]
 |zasada_działania      = [[rezystancja|opór elektryczny]]
 |wynalazca             = 
 |rok_wynalezienia      = 
 |wprowadzenie_na_rynek = 
 |wyprowadzenia         = dwa wyprowadzenia ([[dwójnik]])
 |symbol                = Resistors.svg
 |opis symbolu          = Dwa zamiennie stosowane symbole rezystorów
 |wikisłownik           = rezystor
}}
'''Rezystor''', '''opornik elektryczny'''<ref>{{encyklopedia PWN|id = 3967602|tytuł= rezystor|data dostępu=2020-06-08}}</ref> (z {{łac.|resistere}} „stawiać opór”) – [[element elektroniczny bierny|element bierny]] [[Obwód elektryczny|obwodu elektrycznego]], wykorzystywany jest do ograniczenia [[prąd elektryczny|prądu]] w nim płynącego. Jest elementem liniowym: występujący na nim [[spadek napięcia]] jest wprost proporcjonalny do prądu płynącego przez opornik. Przy przepływie prądu zamienia [[Energia elektryczna|energię elektryczną]] w [[ciepło]].
Idealny opornik posiada tylko jedną wielkość, która go charakteryzuje – [[rezystancja|rezystancję]]. W praktyce występuje jeszcze [[Pojemność elektryczna|pojemność]] wewnętrzna oraz wewnętrzna [[indukcyjność]], co, np. w technice wysokich częstotliwości ([[Elektronika użytkowa|RTV]]), ma duże znaczenie (jest to tzw. ''pojemność'' oraz ''indukcyjność pasożytnicza''). W technice bardzo wysokich częstotliwości – kilkuset [[herc|megaherców]] (MHz) i powyżej – właściwości pasożytnicze typowego rezystora muszą być traktowane jako wartości rozproszone, tzn. rozłożone wzdłuż jego fizycznych wymiarów (zobacz: [[schemat zastępczy]]).

== Wzory na rezystancję zastępczą ==
=== Połączenie szeregowe ===
[[Plik:Resistors in Series-modified.svg|mały]]

W [[Połączenie szeregowe|połączeniu szeregowym]] rezystancja zastępcza jest sumą poszczególnych wartości:
: <math>R_z=R_1+R_2+R_3+ \ldots +R_n=\sum_{i=1}^n R_i.</math>

=== Połączenie równoległe ===
[[Plik:RPararell.svg|mały]]
W [[Połączenie równoległe|połączeniu równoległym]] odwrotność rezystancji zastępczej (tj. [[konduktancja]] zastępcza) jest sumą odwrotności poszczególnych wartości:
: <math>\frac{1}{R_z}=\frac{1}{R_1}+\frac{1}{R_2}+\frac{1}{R_3}+ \ldots +\frac{1}{R_n}=\sum_{i=1}^n \frac{1}{R_i},</math>

tj. sumą poszczególnych konduktancji:
: <math>S_z=S_1+S_2+S_3+ \ldots +S_n=\sum_{i=1}^n S_i.</math>

Dla dwóch rezystorów wzór na rezystancję zastępczą upraszcza się do postaci:
: <math>R_z=R_{1,2}=\frac{R_1 R_2}{R_1+R_2}.</math>

{| align=right
|colspan=2| [[Plik:Resistors-photo.JPG|thumb|Przykładowe rezystory]]
|-
|[[Plik:Resistor symbol IEC.svg|thumb|100px|Symbol rezystora (Europa)]]
|[[Plik:Resistor symbol America.svg|thumb|100px|Symbol używany w USA]]
|}

== Parametry ==
Podstawowe parametry opisujące rezystor to:
* [[rezystancja nominalna]] – rezystancja podawana przez producenta na obudowie opornika, wyrażona w [[om (jednostka)|omach]] i przyjmująca wartości określane według [[Szereg wartości|szeregów wartości]]; rezystancja rzeczywista różni się od rezystancji nominalnej, jednak zawsze mieści się w podanej [[klasa (miernictwo)|klasie]] tolerancji. Często używanym parametrem jest [[konduktancja]] wyrażana w [[simens]]ach
* [[tolerancja (technologia)|tolerancja]] – inaczej klasa dokładności; podawana w procentach możliwa odchyłka rzeczywistej wartości opornika od jego wartości nominalnej
* [[moc znamionowa]] – moc jaką opornik może przez dłuższy czas wydzielać w postaci ciepła bez wpływu na jego parametry; przekroczenie tej wartości może prowadzić do zmian innych parametrów rezystora (np. rezystancji) lub jego uszkodzenia,
* [[napięcie graniczne]] – maksymalne napięcie jakie można przyłożyć do opornika bez obawy o jego zniszczenie,
* [[temperaturowy współczynnik rezystancji]] – współczynnik określający zmiany rezystancji pod wpływem zmian temperatury opornika.

== Oznaczenia rezystorów ==
[[Plik:Oznaczenie Rezystora.png|thumb|Oznaczenie opornika, tutaj:<br />5600 10% Ω = 5,6 kΩ 10%]]
[[Plik:Preferred values 05 Pengo.svg|thumb|Oporniki w szeregu E12]]
[[Plik:La Loi d'Ohm (timbre RFA).jpg|thumb|[[Znaczek pocztowy]] wyemitowany przez [[Deutsche Post|Deutsche Bundespost]]]]

{| class="wikitable"   |
!rowspan=2| Kolor
!colspan=2| Wartość
! Mnożnik !! [[Tolerancja (technologia)|Tolerancja]]<br />± % !! [[Temperaturowy współczynnik rezystancji|Współczynnik temp.]]<br />± [[Sposoby zapisu bezwymiarowego stosunku dwóch wielkości|ppm]]/[[Kelwin|K]]
|-
! 1 pasek !! 2 pasek !! 3 pasek !! 4 pasek !! ostatni pasek
|- bgcolor="#ffffff"
| brak || – || – || – || 20 || –
|- bgcolor="silver"
| srebrny || – || – || 10<sup>−2</sup> (0,01 Ω) || 10 || –
|- bgcolor="gold"
| złoty || – || – || 10<sup>−1</sup> (0,1 Ω) || 5 || –
|- bgcolor="black"
|style="color: white"| czarny
|style="color: white"| –
|style="color: white"| 0
|style="color: white"| 10<sup>0</sup> (1 Ω)
|style="color: white"| –
|style="color: white"| 250
|- bgcolor="#800000"
|style="color: white"| brązowy
|style="color: white"| 1
|style="color: white"| 1
|style="color: white"| 10<sup>1</sup> (10 Ω)
|style="color: white"| 1
|style="color: white"| 100
|- bgcolor="#ff0000"
| czerwony || 2 || 2 || 10² (100 Ω) || 2 || 50
|- bgcolor="#ff9000"
|pomarańczowy || 3 || 3 || 10³ (1 kΩ) || – || 15
|- bgcolor="#ffff00"
| żółty || 4 || 4 || 10<sup>4</sup> (10 kΩ) || – || 25
|- bgcolor="#00ff00"
| zielony || 5 || 5 || 10<sup>5</sup> (100 kΩ) || 0,5 || 20
|- bgcolor="#0080ff"
| niebieski || 6 || 6 || 10<sup>6</sup> (1 MΩ) || 0,25 || 10
|- bgcolor="#cc33cc"
| fioletowy || 7 || 7 || 10<sup>7</sup> (10 MΩ) || 0,1 || 5
|- bgcolor="#808080"
|szary || 8 || 8 || 10<sup>8</sup> (100 MΩ) || 0,05 || 2
|- bgcolor="#FFFFFF"
| biały || 9 || 9 || 10<sup>9</sup> (1 GΩ) || – || –
|}

Uwagi:
* pasków lub kropek jest trzy, cztery, pięć lub sześć
** jeśli jest ich trzy, to wszystkie trzy oznaczają oporność (w tym trzeci oznacza mnożnik), a tolerancja wynosi ±20%
** jeśli jest ich cztery, to trzy pierwsze oznaczają (tak jak w przypadku powyżej) oporność, a czwarty – tolerancję
** jeśli jest ich pięć, to trzy pierwsze oznaczają cyfry oporności, czwarty mnożnik, a piąty tolerancję
** jeśli jest ich sześć, to jest to opornik precyzyjny i trzy pierwsze oznaczają cyfry oporności, czwarty – mnożnik, piąty – tolerancję, szósty – temperaturowy współczynnik rezystancji (ten pasek może znajdować się na samym brzegu opornika)
* pierwszą cyfrę oznacza pasek bliższy końca, a między mnożnikiem i tolerancją jest czasem większy odstęp
* stare oporniki są oznakowane:
** 1 cyfra – kolor opornika
** 2 cyfra – kolor paska
** mnożnik – kolor kropki

=== Szereg wartości ===
Oporniki (rezystory) produkowane masowo mają oporności znamionowe wynikające z [[szereg wartości|tabeli szeregów]].

== Schemat zastępczy rezystora ==
[[Plik:Schemat rezystora.svg|thumb|Schemat zastępczy rezystora:<br />
R – [[rezystancja]] właściwa<br />
C – [[pojemność elektryczna|pojemność]], rzędu [[Farad|pF]]<br />
L – [[indukcyjność]], rzędu [[Henr|nH]]]]

Schemat zastępczy rezystora rzeczywistego uwzględnia pojemność oraz indukcyjność pasożytniczą (w tym indukcyjność doprowadzeń). Są to przeważnie wartości bardzo małe, pomijalne w typowej analizie obwodu, jednak przy wysokich częstotliwościach (powyżej 1&nbsp;GHz) parametry pasożytnicze mogą zupełnie zmienić charakter elementu.

Oporniki stosowane do precyzyjnych pomiarów prądu, na przykład jako [[bocznik]]i, są często wykonywane jako „bezindukcyjne”, poprzez nawinięcie ich w&nbsp;sposób [[uzwojenie bifilarne|bifilarny]] lub wykonanie w technologii grubowarstwowej.

== Opornik w historii ==
Opornik przypięty do [[sweter|swetra]] lub noszony w klapie [[marynarka (ubranie)|marynarki]] w czasie [[Stan wojenny w Polsce (1981–1983)|stanu wojennego w Polsce w latach 1981–1983]] symbolizował opór wobec władzy<ref>{{Cytuj stronę |url = http://13grudnia81.pl/sw/opor-spoleczny/slownik-pojec/6680,Opornik.html |tytuł = Opornik |praca = 13grudnia81.pl |opublikowany = [[Instytut Pamięci Narodowej]] |archiwum = https://web.archive.org/web/20160817124532/http://13grudnia81.pl/sw/slownik-pojec/6680,Opornik.html |zarchiwizowano = 2016-08-17 |data dostępu = 2014-05-17}}</ref>.

== Zobacz też ==
{{commonscat|Resistors}}
{{Układ wielokolumnowy |szerokość=20em <!-- od 9 do 20 --> |liczba=2 |
* [[bareter]]
* [[cewka]]
* [[element elektroniczny czynny|element czynny]]
* [[kondensator]]
* [[memrystor]]
* [[potencjometr]]
* [[Prawo Ohma|prawo Ohma (dla obwodu elektrycznego)]]
* [[termistor]]
* [[warystor]]
}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę |url = http://www.edw.com.pl/ea/rezystor.html |tytuł = Oznaczenia |opublikowany = edw.com.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20140707193856/http://www.edw.com.pl/ea/rezystor.html |zarchiwizowano = 2014-07-07}}
* [http://www.eres.alpha.pl/elektronika/readarticle.php?article_id=2 Opis parametry oznaczenia połączenia]
* [http://serwis-tv.com/opornik.html Rezystory] – zasady znakowania oporników oraz dekoder kodu barwnego
* [http://radio.elektroda.net/rezystory.php Obliczanie rezystancji zastępczej rezystorów]
* [http://www.weerstandcalculator.nl/opornik.php Kodowanie kolorystyczne oporników.]

{{Teoria obwodów}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Rezystory| ]]
[[Kategoria:Teoria obwodów]]