Tekst źródłowy strony Retikulocyt

{{wyróżnienie|DA}}
{{Diagnostyka laboratoryjna infobox
 |tytuł = Retikulocyty
 |podtytuł = reticulocytes
 |obrazek = Polychromatic erythrocyte.png
 |opis obrazka = retikulocyty – niebarwiony (strona lewa) i barwiony azurem B (strona prawa).
 |p1_nazwa = Względna liczba retikulocytów
 |p1_skrót = R%
 |p1_metoda_referencyjna = [[immunofenotyp]]owanie
 |p1_pozostałe_metody = '''1.''' [[mikroskop]]owe wyznaczanie udziału retikulocytów na 1000 erytrocytów przy zastosowaniu specjalnego barwienia<br />'''2.''' oznaczanie w [[analizator hematologiczny|analizatorach hematologicznych]]
 |p1_norma = dorośli – 0,2–2%<br />noworodki – 0,2–6%<ref>Normy za Dmoszyńska et al. (2002); w książce podano nieprawidłowe wartości % – tutaj podano właściwe, przeliczone z [[promil]]i.</ref>
}}
'''Retikulocyt''', '''retykulocyt''', '''proerytrocyt''' (skrótowo '''Ret.''') – niedojrzała postać [[erytrocyt|krwinki czerwonej]], która w szlaku erytropoezy bezpośrednio poprzedza dojrzałą krwinkę czerwoną, czyli erytrocyt. Jego powstawanie jest związane głównie z uzupełnianiem fizjologicznie niszczonych krwinek czerwonych oraz wyrównywaniem (kompensacją) skutków zdarzeń lub chorób w których dochodzi do utraty, czy niszczenia erytrocytów (np. [[krwotok]]ów, [[malaria|zimnicy]]).

Proerytrocyty zostały odkryte w 1890 roku przez [[Paul Ehrlich|Paula Ehrlicha]], niemieckiego bakteriologa i chemika<ref name="www1">{{cytuj stronę| url =https://archive.ph/20130504001518/http://sq7dqx.republika.pl/hematologia/ |tytuł =Badanie parametrów morfologii krwi |autor = |data dostępu = 2008-07-12}}</ref><ref name="Pińkowski" />.

== Dojrzewanie retikulocytów ==
Retikulocyty w [[erytropoeza|procesie powstawania krwinek czerwonych]] powstają w [[szpik kostny|szpiku kostnym]] z ortochromatycznych [[erytroblast]]ów. W ciągu 2–4 dni<ref name="Pińkowski">{{Cytuj książkę |nazwisko=Pińkowski |imię=Roman |tytuł= Retykulocyty. Znaczenie diagnostyczno-kliniczne wskaźników uzyskiwanych przy użyciu analizatorów hematologicznych |data=1998 |wydawca=Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Wojskowej Akademii Medycznej: „Neo Studio” |miejsce=Łódź |isbn=8390709716 |strony=}}</ref><ref name="Dmoszyńska">{{Cytuj książkę |nazwisko= Dmoszyńska |imię=Anna |nazwisko2= Robak |imię2=Tadeusz |tytuł= Podstawy hematologii. Praca zbiorowa |data=2003 |wydawca=Czelej |miejsce=Lublin |isbn=83-88063-94-4 |strony=136}}</ref> dojrzewają bezpośrednio do [[erytrocyt]]u, dojrzałej krwinki czerwonej. W stanie zdrowia do krwi przedostają się dwu-trzydniowe retikulocyty, gdzie w ciągu doby dochodzi do ich przekształcenia się do w pełni dojrzałego erytrocytu<ref name="Pińkowski" />. Liczba retikulocytów we krwi stanowi około 40% ogólnej puli retikulocytów całego organizmu.

W stanach zmniejszonej liczności erytrocytów, czy to w wyniku choroby ([[niedokrwistość|niedokrwistości]]), po urazach ([[krwotok]]i), czy też fizjologicznie (np. u ludzi przebywających na dużych wysokościach n.p.m.), do krwi uwalniane są młodsze retikulocyty<ref name="Pińkowski" />, czasem nawet jednodniowe. Całkowity czas ich dojrzewania nie ulega jednak istotnym zmianom.

== Budowa retikulocytów ==
{| align="right" width="400"
|bgcolor="#F0E694" align="center" colspan=4| '''Wybrane parametry budowy retykulocytów<br />i wskaźniki typowe dla tych komórek'''<br />''dla porównania odpowiadające dane dotyczące erytrocytów''
|-
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| '''Cecha'''
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| '''Retikulocyt<ref name="Pińkowski" />'''
|bgcolor="#eeeeee" align="center"|
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| '''Erytrocyt<ref name="Dmoszyńska" />'''
|-
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| średnica ([[mikro|μm]])
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| 9±1
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| >
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| 7,5±0,3
|-
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| objętość ([[femto|f]][[litr|l]])
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| 112,5±17,5
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| >
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| 90±10
|-
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| masa hemoglobiny ([[piko|p]][[gram|g]])
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| 29,5±2,5
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| =
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| 29,5±2,5
|-
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| stężenie hemoglobiny (g/[[decy|dl]])
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| 29±3
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| <
|bgcolor="#f8f8f8" align="center"| 35±2,5
|}
Retikulocyty są pozbawionymi [[jądro komórkowe|jądra]] komórkami wielkości 8–10 [[mikro|μm]], których charakterystyczną cechą jest obecność ''substantia reticulofilamentosa'' (dosł. ''substancji włókienkowej siateczki''<ref>Nie używa się jednak takiego tłumaczenia. Czasem proponuje się określenie ''siateczki polirybosomalnej''.</ref>). Siateczka ta jest pozostałością kwaśnych [[Białka|białek]] jądrowych<ref name="www2">{{cytuj stronę| url =http://www.grabieniec.pl/pokaz_artykul.php?id_artykulu=833 |tytuł =Retikulocyty |autor =|język =pl |opublikowany= Medycyna Grabieniec |data dostępu = 2008-07-12}}</ref> zbudowanych z [[Kwasy rybonukleinowe|RNA]]. Brak jądra i obecność kwasu rybonukleinowego jest więc cechą pozwalającą odróżnić je od innych komórek [[krew|krwi]] lub [[szpik kostny|szpiku kostnego]]<ref name="Pińkowski" />.

Retikulocyty, zwłaszcza dojrzałe, są komórkami zdolnymi do przenoszenia tlenu. Są jednak mniej wydajne od erytrocytów. Zawierają >80%, a w przypadku retikulocytów krwi obwodowej >95–97% masy [[hemoglobina|hemoglobiny]] dojrzałego erytrocytu<ref name="Pińkowski" />. Są większe od krwinek czerwonych<ref name="Pińkowski" />, przez co stężenie hemoglobiny w retikulocytach jest mniejsze niż w erytrocytach<ref name="Pińkowski" />. Te dwa fakty – często niepełna pula hemoglobiny i jej niższe stężenie, tłumaczy mniejszą zdolność wiązania tlenu.

Retikulocyty wykazują wyższą oporność osmotyczną w porównaniu do erytrocytów.

* Klasyfikacje morfologiczne retikulocytów
Informacją istotną diagnostycznie może być określenie udziału młodych retikulocytów (tzn. tych, które typowo znajdują się w szpiku) we krwi obwodowej. W tym celu przyjęto podział retikulocytów umownie określający ich wiek.

Najstarszą klasyfikacją jest czteroklasowy podział według [[Ludwig Heilmeyer|Ludwiga Heilmeyera]] – [[klasyfikacja Heilmeyera]]. Dzieli ona retikulocyty na I, II, III i IV frakcji na podstawie cech morfologicznych (wyglądu) komórek rozmazu barwionego w celu ukazania retikulocytów. Dwie pierwsze klasy fizjologicznie we krwi obwodowej dorosłego człowieka występują szacunkowo w <10%<ref name="Pińkowski" />.

Podział ze względu na zawartość RNA wyróżnia 3 frakcje: młode, średnio dojrzałe i dojrzałe<ref name="Pińkowski" />. Standaryzowany podział dzieli retikulocyty na młode i niedojrzałe<ref name="Pińkowski" />.

== Oznaczanie liczby retikulocytów ==
Retikulocyty zlicza się we krwi obwodowej w celu określenia zdolności erytropoetycznej szpiku (zdolności wytwarzania krwinek czerwonych). Krew do tego badania pobiera się na typowy [[leki przeciwzakrzepowe|antykoagulant]] morfologiczny – [[EDTA|wersenian potasowy]].

Czas oznaczania względnej liczby retikulocytów (R% lub R‰) powinien być możliwie krótki: jeśli próbka przechowywana jest w temperaturze pokojowej – do 8 godzin<ref name="Pińkowski" />, zaś w około 4&nbsp;°C (2–6&nbsp;°C<ref name="Pińkowski" />) – do 3 dni<ref name="Pińkowski" />. Ograniczenia te są konsekwencją postępującego dojrzewania retikulocytów także ''[[in vitro]]''<ref name="Pińkowski" />.

Metodą referencyjną określania udziału retikulocytów jest technika [[immunofenotyp]]owania<ref name="Pińkowski" /> np. w [[cytometria przepływowa|cytometrii przepływowej]]. Jest ona jednak metodą bardzo drogą, przez co najmniej rozpowszechnioną<ref name="Pińkowski" />. W powszechnym użyciu stosuje się techniki:
* mikroskopową (ręczną),
* półautomatyczna w analizatorach hematologicznych.

Obie wymagają wybarwienia retikulocytów barwnikami ukazującymi RNA – do najczęściej stosowanych<ref name="Pińkowski" /> należą [[błękit brylantowy krezylu]], [[błękit siarczanu Nilu]], [[błękit metylenowy nowy]]. Najczęściej wyniki wyraża się w [[promil]]ach lub [[procent]]ach.

* Metoda manualna
[[Plik:Retikulocyty.jpg|thumb|300px|Retikulocyty (strzałki) ukazane poprzez barwienie błękitem siarczanu Nilu, pow. ok. 600x]]
Metoda manualna opiera się na zliczaniu w barwionym rozmazie bezjądrzastych komórek zawierających przynajmniej dwie granatowe ziarnistości połączone nitką. [[Rozmaz krwi|Rozmazy]] te wykonuje się według ogólnych zasad; ogląda się je pod powiększeniem ok. 1000x.

Wynikiem jest stosunek zliczonych retikulocytów w tysiącu erytrocytów. Wynik taki obarczony jest dużym błędem, stąd oblicza się tzw. skorygowaną liczbę retikulocytów (SLR) według równania<ref name="Dmoszyńska" />:
:: <math>SLR = \frac{R\% \cdot Ht_B}{Ht_N},</math>

gdzie R% to względna liczba retikulocytów (w %), zaś Ht to [[hematokryt]]: B – u badanego, N – według normy.

* Analizatory hematologiczne
Analizatory hematologiczne określają liczbę retikulocytów na podstawie wielkości komórek oraz ich zdolności do [[Absorpcja (optyka)|pochłaniania]], rozpraszania światła lampy analizatora, czy też zdolności jego emisji po wzbudzeniu ([[luminescencja|luminescencji]]).

Wynik z analizatorów fałszować mogą elementy podobnej wielkości również zawierające RNA, np. skupiska [[trombocyt|płytek krwi]], fragmenty [[białaczka|białaczkowych]] [[Leukocyty|leukocytów]], [[Pasożytnictwo|pasożyty]] krwi<ref name="Pińkowski" />, czy małe leukocyty (obecne przy limfocytozie)<ref name="diagno" />.

== Przyczyny odchyleń od normy odsetka retikulocytów krwi obwodowej ==
{| align="left" width="100%"
|bgcolor="#F0E694" align="center" colspan=3| '''Przyczyny odchyleń od normy<br />odsetka retikulocytów krwi obwodowej'''<ref name="Pińkowski" /><ref name="Dmoszyńska" />
|-
|bgcolor="#eeeeee" align="center"|
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| '''Retikulopenia'''<br /><small>obniżenie odsetka retikulocytów (<20 000/μl)</small>
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| '''Retikulocytoza'''<br /><small>zwiększony odsetek retikulocytów (>100 000/μl)</small>
|-
|bgcolor="#eeeeee" align="center" width="33%"| fizjologiczne
|bgcolor="#f8f8f8" align="left" width="33%"|
|bgcolor="#f8f8f8" align="left" width="33%"|
* u [[noworodek|noworodków]]
* przy obniżonym [[ciśnienie cząstkowe|ciśnieniu parcjalnym]]<ref>Ciśnienia powietrza nie należy mylić z zawartością tlenu w powietrzu, która się zmienia zgodnie z tą samą krzywą (np. 50% ciśnienia tlenu z poziomu morza występuje na 4800 m n.p.m.). Innymi słowy, jeśli w atmosferze jest 21% tlenu na poziomie morza, to na wysokości 4800 m n.p.m. będzie go też 21%, ale pod mniejszym ciśnieniem – więc jego ciśnienie parcjalne (cząstkowe) będzie tylko 0,105 atm. Pamiętać należy, że za granicę [[omdlenie|omdlenia]] przyjmuje się 0,16 [[atmosfera fizyczna|atm]] (zawartość tlenu 16% przy normalnym ciśnieniu).</ref> [[tlen]]u w powietrzu
** u osób przebywających powyżej 1900 m n.p.m. przez dłuższy czas<ref name="diagno">{{Cytuj książkę |nazwisko=Neumeister |imię = Birgid |nazwisko2=Besenthal| imię2=Ingo |nazwisko3= Liebich |imię3= Hartmut |tytuł= Diagnostyka laboratoryjna |inni= Ewa Jaźwińska-Tarnawska et al. (tłum.)|wydawca= Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner |rok=2003 |miejsce= Wrocław |isbn=83-87944-81-5 |strony=481–482}}</ref>
|-
|bgcolor="#eeeeee" align="center"| patologiczne
|bgcolor="#f8f8f8" align="left" valign="top"|
* uszkodzenie szpiku kostnego
** wrodzona [[aplazja]] układu czerwonokrwinkowego
** toksyczne lub inne uszkodzenie szpiku
* niedobory witamin i pierwiastków
** niedobór [[kwas foliowy|witaminy B9]] (kwasu foliowego)
** niedobór [[witamina B12|witaminy B12]]
*** [[Niedokrwistość Addisona-Biermera]]
** niedobór [[żelazo|żelaza]]
* leczenie [[Leki cytostatyczne|cytostatykami]]<ref name="diagno" />
** leczenie [[Nowotwór|onkologiczne]]
** leczenie niektórych [[Choroby układowe tkanki łącznej|kolagenoz]]
* niedobór [[erytropoetyna|erytropoetyny]]
** [[Przewlekła choroba nerek|niewydolność nerek]]
* wyniszczenie
** [[zakażenie|zakażenia]] wyniszczające, w tym [[Zespół nabytego niedoboru odporności|AIDS]]
** niektóre choroby przewlekłe
* [[Niedokrwistość aplastyczna|niedokrwistości aplastyczne i hipoplastyczne]]
** [[Niedokrwistość Blackfana-Diamonda]]
* przełomy aplastyczne w niedokrwistościach hemolitycznych
|bgcolor="#f8f8f8" align="left" valign="top"|
* [[hemoliza]]
** pod wpływem toksyn bakteryjnych, wirusów, w zarażeniach pasożytami krwi (np. w [[malaria|malarii]])
** z przyczyn immunologicznych
** z powodu toksycznego działania niektórych leków (np. [[rybawiryna]]<ref>[http://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=1321 Karta rybawiryny na MP (pol)].</ref>)
** z przyczyn mechanicznych – najczęściej przy sztucznych zastawkach serca
** [[talasemia]], [[sferocytoza wrodzona]] i inne wrodzone niedokrwistości hemolityczne
* [[nadkrwistość]]
* [[krwotok]]i
* niektóre choroby nowotworowe
** u chorych z guzami wydzielającymi [[Erytropoetyna|czynnik erytropoetyczny]] (EPO)
** u chorych z przerzutami do kości
* przyczyny jatrogenne
** leczenie środkami krwiotwórczymi
** [[splenektomia]]
** leczenie żelazem, [[kwas foliowy|kwasem foliowym]], [[Witamina B12|witaminą B12]]
|}
{{clear}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |nazwisko= Dmoszyńska |imię=Anna |nazwisko2= Robak |imię2=Tadeusz |tytuł= Podstawy hematologii. Praca zbiorowa |data=2003 |wydawca=Czelej |miejsce=Lublin |isbn=83-88063-94-4 |strony=136}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Pińkowski |imię=Roman |tytuł= Retykulocyty. Znaczenie diagnostyczno-kliniczne wskaźników uzyskiwanych przy użyciu analizatorów hematologicznych |data=1998 |wydawca=Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Wojskowej Akademii Medycznej: „Neo Studio” |miejsce=Łódź |isbn=8390709716 |strony=}}
* {{cytuj stronę| url =https://archive.ph/20130504001518/http://sq7dqx.republika.pl/hematologia/ |tytuł =Badanie parametrów morfologii krwi |autor =|język =pl |data dostępu = 2008-07-12}}
* {{cytuj stronę| url =http://www.grabieniec.pl/pokaz_artykul.php?id_artykulu=833 |tytuł =Retikulocyty |autor =|język =pl |opublikowany= Medycyna Grabieniec |data dostępu = 2008-07-12}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko= |imię= |autor= |autor link= |tytuł= Choroby wewnętrzne: podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM |data=2006 |wydawca=Medycyna Praktyczna |miejsce=Kraków |isbn= |tom=2 |strony=1407}}

{{Erytropoeza}}
{{Zastrzeżenia|Medycyna}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Badania krwi]]
[[Kategoria:Komórki krwi]]