Tekst źródłowy strony Równanie Hendersona-Hasselbalcha

'''Równanie Hendersona-Hasselbalcha''' – [[równanie]] wiążące wartość [[skala pH|pH]] z [[moc kwasu|mocą kwasu]] <math>\textrm{p}K_\mathrm a.</math> Jest ono przydatne do oszacowania <math>\textrm{pH}</math> [[Roztwór buforowy|buforu]] oraz odnajdywania <math>\textrm{pH}</math> [[Równowaga reakcji chemicznych|równowagi reakcji chemicznych]]. Ponadto jest wykorzystywane do obliczania [[punkt izoelektryczny|punktu izoelektrycznego]] [[Białka|białek]].

Równanie to ma postać:
: <math>\textrm{pH} = \textrm{p}K_\mathrm a + \log_{10} \frac{[\textrm{A}^-]}{[\textrm{HA}]}</math>

gdzie <math>\textrm{p}K_\mathrm a = -\log(K_\mathrm a),</math> a <math>K_\mathrm a</math> jest [[stała dysocjacji|stałą dysocjacji]] kwasu, która wynosi:
: <math>\mathrm pK_\mathrm a = -\log_{10}(K_\mathrm a) = -\log_{10} \left( \frac{[\mbox{H}_3\mbox{O}^+][\mbox{A}^-]}{[\mbox{HA}]} \right)</math> dla reakcji: <math>\mbox{HA} + \mbox{H}_2\mbox{O} \rightleftharpoons \mbox{A}^- + \mbox{H}_3\mbox{O}^+</math>

W równaniach, <math>[\mathrm A^-]</math> oznacza stężenie [[anion]]ów utworzonych z [[reszta kwasowa|reszt kwasowych]], a <math>[\mathrm{HA}]</math> – stężenie niezdysocjowanej formy kwasu.

== Historia ==
[[Lawrence Joseph Henderson]] sformułował to równanie w 1908 roku, opisując nim wykorzystanie [[kwas węglowy|kwasu węglowego]] jako buforu. Później [[Karl Albert Hasselbalch]] przekształcił równanie do obecnej formy [[logarytm]]icznej. Hasselbalch wykorzystał równanie w badaniach nad [[kwasica metaboliczna|kwasicą metaboliczną]], która powstaje na skutek obecności kwasu węglowego we [[krew|krwi]].

== Ograniczenia ==
Ze stosowaniem równania Hendersona-Hasselbalcha związane są ważne uproszczenia, o których należy pamiętać. Najważniejsze z nich dotyczy założenia, że ilość [[dysocjacja elektrolityczna|zdysocjowanej]] i niezdysocjowanej formy kwasu w ustabilizowanym środowisku reakcji jest stała. Równania tego nie można stosować dla silnych zasad i kwasów (wartości <math>\textrm{p}K</math> różne o kilka jednostek od 7), silnie rozcieńczonych lub stężonych roztworów (mniej niż 1 [[Stężenie molowe|mM]] lub więcej niż 1 M) oraz w przypadku dużych różnic w proporcji kwas/zasada (więcej niż 1000 do jednego).

== Zobacz też ==
* [[kwasy]]
* [[zasady]]
* [[miareczkowanie]]
* [[punkt izoelektryczny]]

== Bibliografia ==
* Lawrence J. Henderson. Concerning the relationship between the strength of acids and their capacity to preserve neutrality. ''Am. J. Physiol.'' '''1908''', ''21'', 173–179.
* Hasselbalch, K. A. Die Berechnung der Wassersroffzahl des Blutes ous der freien und gebunden Kohlensaure desselben, und die Sauerstoffbindung des Blutes als Funktion der Wasserstoffzahl ''Biochemische Zeitschrift'' '''1917''', ''78'', 112–144.
* Po, Henry N.; Senozan, N. M. Henderson-Hasselbalch Equation: Its History and Limitations. ''J. Chem. Educ.'' '''2001''', ''78'', 1499–1503.
* de Levie, Robert. The Henderson-Hasselbalch Equation: Its History and Limitations. ''J. Chem. Educ.'' '''2003''', ''80'', 146.

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.changbioscience.com/calculator/HendersonHasselbach.html Kalkulator równania Hendersona-Hasselbalcha]
* [http://www.chembuddy.com/?left=pH-calculation&right=pH-buffers-henderson-hasselbalch Wyprowadzenie i szczegółowa dyskusja na temat równania Hendersona-Hasselbalcha]
* {{Cytuj stronę | url = http://isoelectric.ovh.org/ | tytuł = Rzeczywisty przykład wykorzystania równania Hendersona-Hasselbalcha do obliczania ładunku elektrostatycznego białek | opublikowany = isoelectric.ovh.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20130429005222/http://isoelectric.ovh.org/ | zarchiwizowano = 2013-04-29}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Prawa i równania chemiczne]]
[[Kategoria:Chemia kwasów i zasad]]