Tekst źródłowy strony Połysk

'''Połysk''' – wrażenie optyczne, które powstaje dzięki odbiciu i rozproszeniu [[światło|światła]] na powierzchni [[ciało stałe|ciał stałych]] i [[ciecz]]y lub bezpośrednio nad ich powierzchnią. Zależy on od współczynnika [[Refrakcja|załamania światła]], [[absorpcja (optyka)|absorpcji]], przezroczystości i charakteru powierzchni. Również barwa i kształt powierzchni ma pewien wpływ na wizualne wrażenie połysku oraz to czy powierzchnia oświetlana jest silnym światłem ukierunkowanym czy też rozproszonym.

O intensywności połysku decyduje w pierwszym rzędzie [[współczynnik odbicia]] światła <math>R,</math> wyrażany stosunkiem ilości światła odbitego do padającego.

Istnieje prosta zależność pomiędzy współczynnikiem odbicia i załamania światła <math>n{:}</math>
:: <math>R=\frac{(n-1)^2}{(n+1)^2}.</math>

Równanie Fresnela określa połysk dla światła niespolaryzowanego o intensywności <math>I_0,</math> padającym pod kątem <math>i,</math> jeżeli intensywność odbicia wiązki o intensywności wynosi <math>I_r,</math> kiedy współczynnik dla ciała jest <math>m</math>
:: <math>R_s = \frac{I_r}{I_0},</math>

:: <math>R_s = \frac{1}{2} \left[\left(\frac{\cos i - \sqrt{m^2 - \sin^2 i}}{cos i + \sqrt{m^2 - \sin^2 i}}\right)^2 + \left(\frac{m^2 \cos i - \sqrt{m^2 - \sin^2 i}}{m^2 \cos i + \sqrt{m^2 - \sin^2 i}}\right)^2\right].</math>

Wynika z tego, że intensywność połysku zależy od typu materiału (wielkości współczynników załamania).
Dla materiałów o zbliżonych wartościach współczynników załamania, współczynnik odbicia <math>R</math> rośnie ze wzrostem absorpcji promieniowania, dlatego materiały nieprzezroczyste charakteryzują się znacznie wyższym natężeniem połysku.

Połysk zależy też od stanu powierzchni odbijającej. Powierzchnie gładkie, dobrze wypolerowane, wykazują intensywniejszy połysk, ponieważ w małym stopniu rozpraszają promieniowanie.

Powierzchnie o wysokim połysku, przy odpowiedniej strukturze, mogą wywoływać efekt poświaty: część padającego światła odbija się pod innym kątem w stosunku do głównego strumienia światła odbitego. Powierzchnia o drobnej teksturze, odbijając promienie świetlne w różnym kierunku, sprawia wrażenie matowej. Efekt ten uzyskać można też za pomocą [[lakier]]u zmieszanego z bardzo drobnym proszkiem. Czasem tworzone są efekty połysku zwane „skórką pomarańczy”. W tym przypadku pofałdowana struktura powierzchni w jednych miejscach wydaje się lśniąca w innych – ciemna. Przy teksturze, w której jej element jest wielkości 10–30 mm efekt skórki pomarańczy uwidacznia się z większej odległości (niecałe 3 m). Przy teksturach poniżej 0,1 mm oko ludzkie ma problem z dostrzeżeniem tego efektu. Nieco powyżej 0,1 do 1 mm efekt ten może być widoczny jedynie z bardzo małego dystansu.

== Rodzaje połysku ==
W [[mineralogia|mineralogii]] wyróżnia się następujące rodzaje połysku
* '''diamentowy''' – niezwykle intensywny, charakterystyczny dla niektórych minerałów przezroczystych i przeświecających, np. [[diament]], [[cyrkon (minerał)|cyrkon]], [[siarka]], [[sfaleryt]], [[wanadynit]]
* '''jedwabisty''' – wykazują go minerały o budowie włóknistej, np. [[azbest]], [[krokidolit]]
* '''metaliczny''' – charakterystyczny dla wielu minerałów kruszcowych, np. [[chalkopiryt]], [[galena]], [[magnetyt]], [[antymonit]], [[piryt]]
* '''półmetaliczny''' – znacznie mniej intensywny od metalicznego, charakterystyczny dla niektórych rud, np. [[hematyt]]
* '''perłowy''' – spotykany w minerałach o budowie blaszkowej, charakterystyczny dla minerałów przezroczystych, np. [[gips]], [[muskowit]], [[talk]]
* '''szklisty''' – bardzo rozpowszechniony w świecie minerałów, przypominający połysk czystej powierzchni szklanej, np. [[apatyt]], [[fluoryt]], [[kwarc]], [[korund]]
* '''tłusty (woskowy)''' – charakterystyczny dla wielu minerałów nieprzezroczystych; ściany minerałów o tym połysku wyglądają jak natłuszczone, np. [[opal]], [[nefryt]], [[kordieryt]]
* '''ziemisty (zwyczajny)''' – charakterystyczny dla minerałów występujących w skupieniach zbitych, np. [[limonit]]
* '''matowy''' – brak połysku, np. [[jaspis]], [[chiastolit]].

Rodzaj połysku określa się na ścianach kryształu, które nie uległy wtórnym przeobrażeniom – najlepiej na świeżych powierzchniach przełamu.

Połysk mierzy się [[połyskomierz]]em.

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|połysk}}
* [[właściwości fizyczne i chemiczne minerałów]]

== Bibliografia ==
* N. Sobczak, ''Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych'', Wyd. Alfa, 1986.

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Mineralogia]]
[[Kategoria:Zjawiska powierzchniowe]]
[[Kategoria:Zjawiska optyczne]]