Tekst źródłowy strony Pionowy gradient temperatury

{{dopracować|przypisy=2023-06}}
'''Pionowy gradient temperatury''', rzadziej '''pionowy gradient termiczny'''<ref>{{Cytuj |tytuł = Prace i studia |data = 1970 |data dostępu = 2023-06-09 |opis = [autorstwo:] Polska Akademia Nauk Komitet Inżynierii i Gospodarki Wodnej |wydawca = Państwowe Wydawn. Naukowe |s = 314 |url = https://books.google.com/books?id=0lYEAQAAIAAJ&newbks=0&printsec=frontcover&dq=pionowy+gradient+temperatury&q=pionowy+gradient+temperatury&hl=pl |język = pl}}</ref> – zjawisko zmiany temperatury wraz z wysokością w atmosferze, a także wielkość określająca zmianę [[temperatura|temperatury]] w [[atmosfera|atmosferze]] [[ziemia|ziemskiej]], przypadającą na jednostkę wysokości. Zazwyczaj jest wyrażany w [[stopnie Celsjusza|stopniach Celsjusza]] na 100 [[metr]]ów wysokości (°C/100&nbsp;m)<ref>{{Cytuj |tytuł = Wprowadzenie - Zintegrowana Platforma Edukacyjna |data dostępu = 2023-06-09 |opublikowany = zpe.gov.pl |url = https://zpe.gov.pl/a/wprowadzenie/DXXjhE7Ms}}</ref>.

== Obliczanie gradientu ==
Gradient temperatury między dwoma punktami (1) i (2) określony  jest równaniem:
: <math>\gamma = -\frac{T_2 - T_1}{z_2 - z_1}</math>

gdzie:
: ''γ''  – gradient temperatury,
: ''T''  – temperatura, 
: ''z''  – wysokość.

== Podział ==
W meteorologii, przy analizie ruchu powietrza zakłada się, że powietrze wznosząc się lub opadając podlega [[przemiana adiabatyczna|przemianie adiabatycznej]], określone dla tych warunków zmiany temperatury nazywane są [[Gradient adiabatyczny|gradientem adiabatycznym]]. Występujący w takiej sytuacji gradient zależy  od wilgotności powietrza. W zależności od niej, może wystąpić<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Przeczytaj - Zintegrowana Platforma Edukacyjna |data dostępu = 2023-06-09 |opublikowany = zpe.gov.pl |url = https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DbBZsp74L}}</ref>:
* '''suchoadiabatyczny gradient temperatury''' – przypadająca na jednostkę wysokości zmiana temperatury suchego powietrza atmosferycznego występująca podczas jego adiabatycznego wznoszenia się lub opadania, równy około 1 °C/100&nbsp;m<ref name=":0" />, ma miejsce gdy powietrze ma wilgotność na tyle małą, że nie zachodzi w nim skraplanie ani parowanie kropelek wody
* '''wilgotnoadiabatyczny gradient temperatury''' – przypadająca na jednostkę wysokości zmiana temperatury wilgotnego powietrza atmosferycznego występująca podczas jego adiabatycznego wznoszenia się lub opadania, równy około 0,6 °C/100&nbsp;m<ref name=":0" />, ma miejsce gdy powietrze jest nasycone parą wodną a podczas wznoszenia zachodzi skraplanie pary wodnej; jest on mniejszy od gradientu suchoadiabatycznego, ponieważ rozprężające się wraz ze wzrostem wysokości powietrze pobiera [[ciepło skraplania]] od pary wodnej przemieniającej się w kropelki wody

Gradient umożliwia określenie stanu równowagi w atmosferze. W zależności od wielkości gradientu powietrze znajduje się w stanie równowagi:
* stałej – mniejszy od gradientu adiabatycznego (ok. 0,5 °C/100&nbsp;m)
* obojętnej – równy gradientowi adiabatycznemu (ok. 1 °C/100&nbsp;m)
* chwiejnej – większy od gradientu adiabatycznego (ok. 1,2 °C/100&nbsp;m)

== Inwersja temperatury ==
{{Osobny artykuł|Inwersja temperatury}}
Gdy pionowy gradient temperatury jest ujemny, w atmosferze występuje zjawisko [[Inwersja temperatury|inwersji termicznej]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Przeczytaj - Zintegrowana Platforma Edukacyjna |data dostępu = 2023-06-09 |opublikowany = zpe.gov.pl |url = https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D17N6g77N}}</ref>.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}
[[Kategoria:Termodynamika atmosfery]]