Tekst źródłowy strony Niedobór fosforylazy nukleozydów purynowych

{{Choroba infobox
 |nazwa           = Niedobór fosforylazy nukleozydów purynowych
 |nazwa naukowa   = 
 |grafika         = 
 |opis grafiki    = 
 |alt grafiki     = 
 |synonimy        = 
 |specjalizacja   = 
 |objawy          = 
 |powikłania      = 
 |początek        = 
 |czas trwania    = 
 |typy            = 
 |przyczyny       = 
 |czynniki ryzyka = 
 |rozpoznanie     = 
 |różnicowanie    = 
 |zapobieganie    = 
 |leczenie        = 
 |leki            = 
 |rokowanie       = 
 |zapadalność     = 
 |śmiertelność    = 
 |ICD11           = 
 |ICD11 nazwa     = 
 |ICD10           = D81.5
 |ICD10 nazwa     = 
 |DSM-5           = 
 |DSM-5 nazwa     = 
 |DSM-IV          = 
 |DSM-IV nazwa    = 
 |ICDO            = 
 |DiseasesDB      = 
 |OMIM            = 613179
 |MedlinePlus     = 
 |MeshID          = C562587
 |commons         = 
}}
'''Niedobór fosforylazy nukleozydów purynowych''' inaczej '''niedobór PNP''' – bardzo rzadka, [[choroby genetyczne|genetycznie uwarunkowana choroba]], u podłoża której leży zaburzenie metaboliczne [[puryna|puryn]], a klinicznie charakteryzuje się ona: postępującym [[pierwotny niedobór odporności|niedoborem odporności]] z nawracającymi zakażeniami, zaburzeniem wzrostu, występowaniem schorzeń autoimmunologicznych, chorób nowotworowych oraz zaburzeniami neurologicznymi.  

== Epidemiologia ==
Opisano zaledwie kilkadziesiąt przypadków tej wady metabolizmu. Ocenia się, że niedobór fosforylazy nukleozydów purynowych odpowiada za około 4% przypadków [[Zespół SCID|ciężkiego, złożonego niedoboru odporności]]. Nie ma różnic w występowaniu schorzenia między płciami.

== Etiopatogeneza ==
Fosforylaza nukleozydów purynowych (PNP, [[Numer EC|EC]] 2.4.2.1) jest enzymem w rezerwowym szlaku syntezy nukleozydów (ang. ''salvage synthesis''), który metabolizuje (deoksy)[[inozyna|inozynę]] do [[hipoksantyna|hipoksantyny]], a (deoksy)[[guanozyna|guanozynę]] do [[Guanina|guaniny]]. 
<blockquote>nukleozyd purynowy + ortofosforan <math>\rightleftharpoons</math> zasada purynowa + α-D-pentozo-1-fosforan</blockquote>
[[Plik:Purine Salvage Pathway.svg|thumb|500px|center|Szlak rezerwowy (''Salvage Pathway'')]]
[[Plik:DGTP chemical structure.png|thumb|dGTP]]
Jest białkiem, którego trimer ma masę cząsteczkową ok. 90 [[Jednostka masy atomowej|kD]].
Przyczyną niedoboru PNP są mutacje genu PNP, który znajduje się na długim ramieniu [[chromosom 14|chromosomu 14]], locus 14q11.2.
Występuje w większości tkanek organizmu, ale z największą ekspresją w tkance limfoidalnej.
W niedoborze PNP dochodzi do gromadzenia w komórkach toksycznych metabolitów:  deoksyguanozyny, deoksyinozyny. 
Deoksyguanozyna jest metabolizowana do deoksytrójfosforanu guanozyny (dGTP) przez enzym kinazę deoksycytydynową, która jest odpowiedzialna za wiele działań patologicznych, przede wszystkim uszkodzenie limfocytów T<ref name="emed887823">{{Cytuj stronę|url=https://emedicine.medscape.com/article/887823-overview#showall|tytuł=Purine Nucleoside Phosphorylase Deficiency|autor=Alan P Knutsen, Harumi Jyonouchi|data dostępu=2018-05-19|język=en|opublikowany=eMedicine}}</ref><ref name="Jurecka2011">{{Cytuj stronę|url=http://www.postepybiochemii.pl/pdf/2_2011/172-182.pdf|tytuł=Wrodzone wady metabolizmu puryn i pirymidyn|autor=Agnieszka Jurecka|data dostępu=2018-05-19|język=pl|opublikowany=Postępy biochemii}}</ref>. 
<!-- Funkcja limfocytów T może być w znacznym stopniu niedostateczna, może być normalna po urodzeniu, a następnie z biegiem czasu zmniejszać się, a także może wahać się wielokrotnie między niskim a normalnym. Funkcja limfocytów B może być normalna, ale wykazuje niedobór u ok. 1/3 chorych. 
-->
Zaproponowano wiele wyjaśnień [[Toksyczność|toksyczności]] metabolicznej w niedoborze PNP. Uważa się, że podwyższony dGTP stwierdzany w tym schorzeniu hamuje ważny enzym [[reduktaza rybonukleotydowa|reduktazę rybonukleotydową]], a zatem utrudnia podział komórkowy. Obniżone poziomy GTP mogą korelować z dysfunkcją neurologiczną<ref name="pmid2439024">{{Cytuj pismo | nazwisko = Simmonds | imię = HA. | nazwisko2 = Fairbanks | imię2 = LD. | nazwisko3 = Morris | imię3 = GS. | nazwisko4 = Morgan | imię4 = G. | nazwisko5 = Watson | imię5 = AR. | tytuł = Central nervous system dysfunction and erythrocyte guanosine triphosphate depletion in purine nucleoside phosphorylase deficiency. | czasopismo = Arch Dis Child | wolumin = 62 | numer = 4 | strony = 385-91 | miesiąc = Apr | rok = 1987 | doi =  | pmid = 2439024 }}</ref>.

Dziedziczenie w niedoborze fosforylazy nukleozydów purynowych wykazuje typ [[Dziedziczenie autosomalne recesywne|autosomalny recesywny]].

== Objawy ==
Pacjenci z niedoborem PNP cierpią na nawracające, oportunistyczne infekcje: wirusowe, bakteryjne, grzybicze i pierwotniakowe (''[[Pneumocystis jiroveci]]''), które zwykle rozpoczynają się w 1. roku życia. 

U około 2/3 pacjentów występują poważne zaburzenia neurologiczne, takie jak:
* zaburzenia rozwoju psychofizycznego
* upośledzenie umysłowe
* [[ataksja]]
* spastyczność/hipotonia
* pobudzenie psychoruchowa
Objawy neurologiczne są różnorodne i niecharakterystyczne, czasem stają się pierwszą przyczyną rozpoczęcia diagnostyki pediatrycznej.

U ok. 1/3 pacjentów dochodzi do rozwoju chorób autoimmunologicznych, takich jak: autoimmunologiczna [[niedokrwistość hemolityczna]], idiopatyczna [[plamica małopłytkowa]] i [[toczeń rumieniowaty układowy]]. 

Najczęstszą przyczyną podjęcia diagnostyki w kierunku niedoboru PNP są nawracające, ciężkie zakażenia lub zaburzenia neurologiczne.

Rokowanie w niedoborze PNP jest złe. Bez leczenia nie jest możliwe przeżycie do trzeciej dekady życia<ref>{{Cytuj stronę
|url=https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=671
|tytuł=Purine nucleoside phosphorylase deficiency
|autor=Eyal GRUNEBAUM
|data dostępu=2018-05-19
|język=en
|opublikowany=Orphanet}}</ref><ref name="emed887823" />.

== Rozpoznanie ==
Wszyscy pacjenci mają podwyższony poziom inozyny, deoksyinozyny, guanozyny i deoksyguanozyny we krwi i moczu. Poziom [[Kwas moczowy|kwasu moczowego]] we krwi jest zwykle niski. Pacjenci wykazują limfocytopenię B i T (CD4 > [[CD8]]), słabą odpowiedź proliferacyjną, ale normalne ilość limfocytów NK. Stwierdza się też panhypogammaglobulinemię, brak jest specyficznych przeciwciał poszczepiennych.

[[Badania prenatalne|Diagnostyka prenatalna]] jest obecnie dostępna.

== Leczenie ==
Chociaż w przeszłości próbowano zastosować wiele różnych metod np.: transfuzji krwinek czerwonych i suplementacji diety [[puryna]]mi i [[pirymidyna]]mi, to jedyna szansa na powodzenie leczenia polega na wczesnym wykryciu choroby i zastosowaniu [[przeszczepienie szpiku kostnego|przeszczepu szpiku kostnego]]. W świetle złych rokowań związanych z rozpoznaniem niedoboru PNP, należy rozważyć przeszczepienie szpiku kostnego u wszystkich pacjentów. Choć po przeszczepie szpiku stan immunologiczny ulega zdecydowanej poprawie, zwykle nie dotyczy zaburzeń neurologicznych. Nadzieje wiąże się z ulepszonymi w przyszłości formami leczenia, takimi jak np. [[terapia genowa]].

== Zobacz też ==
* [[niedobór deaminazy adenozynowej]] (niedobór ADA)

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://ghr.nlm.nih.gov/condition/purine-nucleoside-phosphorylase-deficiency Niedobór fosforylazy nukleozydów purynowych] w serwisie internetowym Genetics Home Reference (ang.)
* {{Orphanet|760}}
* {{OMIM|id=613179}}

{{Zastrzeżenia|Medycyna}}

[[Kategoria:Rzadkie choroby]]
[[Kategoria:Wrodzone błędy metabolizmu puryn i pirymidyn]]
[[Kategoria:Niedobory odporności]]