Tekst źródłowy strony Neptun (pierwiastek)

{{wyróżnienie|AnM}}
{{Inne znaczenia|pierwiastka|[[Neptun (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
{{Pierwiastek infobox
 |nazwa                                   = Neptun
 |symbol                                  = Np
 |liczba atomowa                          = 93
 |radioaktywność                          = tak
 |poprzedni w okresie                     = [[uran (pierwiastek)|uran]]
 |następny w okresie                      = [[pluton (pierwiastek)|pluton]]
 |poprzedni w grupie                      = [[promet|Pm]]
 |następny w grupie                       = Uqt
 |wygląd                                  = srebrzysty
 |1. grafika                              = Neptunium2.jpg
 |opis 1. grafiki                         = sześciokilogramowa sfera wykonana z neptunu-237
 |2. grafika                              =
 |opis 2. grafiki                         =
 |3. grafika                              = Neptunium spectrum visible.png
 |opis 3. grafiki                         = [[Widmo emisyjne]] neptunu
 |nazwa łacińska                          = neptunium
 |grupa                                   = –
 |okres                                   = [[Pierwiastki siódmego okresu|7]]
 |blok                                    = [[blok f|f]]
 |stopień utlenienia                      = III, IV, '''V''', VI, VII
 |właściwości metaliczne                  = aktynowiec
 |właściwości tlenków                     = [[amfoteryczność|amfoteryczne]]
 |masa atomowa                            = [237]<ref group="uwaga">{{IUPAC-SAW2021|uwaga=i|wartość = 237,04817 [[jednostka masy atomowej|u]] ({{chem2|^{237}Np}})}}</ref><ref name="CIAAW">{{IUPAC-SAW2021}}</ref>
 |stan skupienia                          = stały
 |gęstość                                 = 20&nbsp;200 [[kilogram na metr sześcienny|kg/m³]]{{odn|Lide|2009|s=4–77}}
 |temperatura topnienia                   = 644
 |tt źródło                               = {{odn|Lide|2009|s=4–77}}
 |tt warunki niestandardowe               =
 |temperatura wrzenia                     =
 |tw źródło                               =
 |tw warunki niestandardowe               =
 |numer CAS                               = 7439-99-8
 |PubChem                                 = 23933
 |promień atomowy                         = 175 [[pikometr|pm]]
 |promień walencyjny                      =
 |promień van der Waalsa                  =
 |konfiguracja elektronowa                = {{Konfiguracja elektronowa|Rn|5f|4|6d|1|7s|2}}
 |zapełnienie powłok                      = 2, 8, 18, 32, 22, 9, 2
 |elektrony walencyjne                    =
 |elektroujemność w skali Paulinga        = 1,36
 |elektroujemność w skali Allreda         = 1,22
 |I potencjał jonizacyjny                 = 604,5 kJ/mol
 |II potencjał jonizacyjny                =
 |III potencjał jonizacyjny               =
 |punkt potrójny                          =
 |temperatura krytyczna                   =
 |ciśnienie krytyczne                     =
 |tk i ck źródło                          =
 |ciepło parowania                        = 336,6 [[Kilodżul na mol|kJ/mol]]
 |ciepło topnienia                        = 5,19 kJ/mol
 |ciśnienie pary nasyconej                =
 |prędkość dźwięku                        =
 |rezystywność                            =
 |konduktywność                           = 0,822{{E|6}} [[Simens|S]]/m
 |ciepło właściwe                         = 94 [[Dżul na kilogram-kelwin|J/(kg·K)]]
 |przewodność cieplna                     = 6,3 [[Wat na metr-kelwin|W/(m·K)]]
 |układ krystalograficzny                 = rombowy (α), tetragonalny (β) i regularny (γ)
 |twardość w skali Mohsa                  =
 |twardość w skali Brinella               =
 |moduł Younga                            =
 |moduł Kirchhoffa                        =
 |współczynnik sprężystości objętościowej =
 |właściwości magnetyczne                 =
 |objętość molowa                         = 11,59{{E|−6}} m³/[[mol]]
 |izotopy                                 =
{{Pierwiastek infobox/izotop|Np|235|syn.|396,1 [[doba|dnia]]|[[wychwyt elektronu|w.e.]]<br />[[rozpad alfa|α]]|0,124<br />5,192|<sup>235</sup>[[uran (pierwiastek)|U]]<br /><sup>231</sup>[[protaktyn|Pa]]}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Np|236|syn.|1,54{{E|5}} [[rok|lat]]|[[wychwyt elektronu|w.e.]]<br />[[rozpad beta minus|β<sup>−</sup>]]<br />[[rozpad alfa|α]]|0,940<br />0,940<br />5,020|<sup>236</sup>[[uran (pierwiastek)|U]]<br /><sup>236</sup>[[pluton (pierwiastek)|Pu]]<br /><sup>232</sup>[[protaktyn|Pa]]}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Np|237|syn.|2,144{{E|6}} [[rok|lat]]|[[rozpad alfa|α]]|4,959|<sup>233</sup>[[protaktyn|Pa]]}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Np|238|syn.|2,117 [[doba|dnia]]|[[rozpad beta minus|β<sup>−</sup>]]|1,292|<sup>238</sup>[[Pluton (pierwiastek)|Pu]]}}
{{Pierwiastek infobox/izotop|Np|239|syn.|2,3565 [[doba|dnia]]|[[rozpad beta minus|β<sup>−</sup>]]|0,722|<sup>239</sup>[[Pluton (pierwiastek)|Pu]]}}
|karta charakterystyki                   =
 |zagrożenia GHS źródło                   =
 |piktogram GHS                           = {{Piktogram GHS|?}}
 |hasło GHS                               =
 |zwroty H                                =
 |zwroty EUH                              =
 |zwroty P                                =
 |NFPA 704                                =
 |NFPA 704 źródło                         =
 |temperatura zapłonu                     =
 |tz źródło                               =
 |tz warunki niestandardowe               =
 |temperatura samozapłonu                 =
 |ts źródło                               =
 |ts warunki niestandardowe               =
 |numer RTECS                             =
 |dawka śmiertelna                        =
 |commons                                 =
 |wikisłownik                             = neptun
}}
'''Neptun''', ('''Np''' {{łac.|neptunium}}) – [[pierwiastek chemiczny]] z grupy [[Aktynowce|aktynowców]] o [[Liczba atomowa|liczbie atomowej]] 93. Jest [[radioaktywność|radioaktywnym]] pierwiastkiem [[metale|metalicznym]], pierwszym przedstawicielem [[Transuranowce|transuranowców]]. Jego najtrwalszym [[Izotopy|izotopem]] jest {{chem2|^{237}Np}} o [[czas połowicznego rozpadu|czasie połowicznego rozpadu]] ok. 2 mln lat, powstający w kilogramowych ilościach jako produkt uboczny pracy [[Reaktor jądrowy|reaktorów jądrowych]]<ref name="Sanchez" />, np. podczas produkcji [[Pluton (pierwiastek)|plutonu]]. Bardzo małe ilości tego pierwiastka można znaleźć w rudach uranowych<ref name="EAD" />.

== Historia ==
[[Plik:Periodensystem Mendelejews.jpg|thumb|400px|[[Układ okresowy pierwiastków]] w 1871 roku]]
W [[Układ okresowy pierwiastków|układzie okresowym pierwiastków]] opublikowanym w 1869 roku przez [[Dmitrij Mendelejew|Dmitrija Mendelejewa]] brakowało grupy [[aktynowce|aktynowców]]. Najcięższym znanym pierwiastkiem był [[uran (pierwiastek)|uran]], umieszczony błędnie w VI grupie. Wraz z poznawaniem kolejnych pierwiastków wypełniających puste miejsca w układzie okresowym spodziewano się odkrycia pierwiastka cięższego od uranu. Przewidywania jego właściwości chemicznych były oparte na częściowo błędnym układzie okresowym, w którym [[Tor (pierwiastek)|tor]] był umieszczony poniżej [[hafn]]u, [[protaktyn]] poniżej [[Tantal (pierwiastek)|tantalu]], a uran poniżej [[wolfram]]u. Pierwiastek o numerze 93, nazywany wstępnie eka-renem, powinien znajdować się w grupie [[manganowce|manganowców]] i mieć właściwości chemiczne zbliżone do [[mangan]]u lub [[Ren (pierwiastek)|renu]]. Z tego powodu próby wyizolowania pierwiastka 93 z minerałów były skazane na niepowodzenie, chociaż później w 1952 roku neptun został wykryty w śladowych ilościach w rudach uranu<ref name="Peppard" />.

W 1934 roku [[Enrico Fermi]] ogłosił, że w wyniku bombardowania uranu neutronami i późniejszych rozpadów beta udało mu się otrzymać pierwiastek 93<ref name="Fermi" />. W tym samym roku ukazała się praca [[Ida Noddack|Idy Noddack]], w której zakwestionowała ona wyniki Fermiego z powodu nieuwzględnienia możliwości istnienia w próbce pierwiastków lżejszych od uranu, jednocześnie sugerując, że jądra atomowe mogą być rozbijane na kilka części<ref name="Noddack" />, co historycznie miało większe znaczenie niż sam fakt obalenia odkrycia. Fakt rozpadu ciężkich jąder po przyłączeniu neutronu został potwierdzony w 1939 roku przez [[Lise Meitner]]<ref name="Meitner" />.

Neptun został otrzymany ostatecznie przez [[Edwin Mattison McMillan|Edwina McMillana]] i [[Philip Abelson|Philipa Abelsona]] w 1940 roku<ref name="Nobel" /> w amerykańskim [[Lawrence Berkeley National Laboratory]] na [[Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley|University of California]] w [[Berkeley (Kalifornia)|Berkeley]]. Zespół wyprodukował izotop neptunu {{chem2|^{229}Np}} o [[Czas połowicznego rozpadu|T<sub>1/2</sub>]] = 2,35 dnia poprzez bombardowanie uranu za pomocą [[Neutron termiczny|powolnych neutronów]]:
: <math>\mathrm{^{238}_{\ 92}U + ^1_0 n\ \longrightarrow \ ^{239}_{\ 92}U\ \xrightarrow[23 \ min]{\beta^-} \ ^{239}_{\ 93}Np\ \xrightarrow[2,355 \ d]{\beta^-} \ ^{239}_{\ 94}Pu}</math>

Jest to pierwszy otrzymany sztucznie [[transuranowce|transuranowiec]], czyli pierwiastek cięższy od uranu. W układzie okresowym znajduje się bezpośrednio za uranem, co zainspirowało odkrywców do nazwania go „neptun”, przez analogię do [[Układ Słoneczny|Układu Słonecznego]], gdzie planeta [[Neptun]] jest kolejną planetą po [[Uran]]ie.

W roku 1942 [[Arthur Wahl]] i [[Glenn Seaborg]] otrzymali wspólnie {{chem2|^{237}Np}}, który jest najtrwalszym izotopem neptunu, o okresie półtrwania wynoszącym 2,144 mln lat.
: <math>\mathrm{^{238}_{\ 92}U\ \xrightarrow[]{(n,\ 2n)} \ ^{237}_{\ 92}U\ \xrightarrow[7 \ d]{\beta^-} \ ^{237}_{\ 93}Np\ \xrightarrow[2,144\ x\ 10^6\ a]{\alpha} \ ^{233}_{\ 91}Pa}</math>
W roku 1950 poprzez bombardowanie [[deuteron]]ami izotopów {{chem2|^{233}U}}, {{chem2|^{235}U}} i {{chem2|^{238}U}} otrzymano izotopy neptunu {{chem2|^{231}Np}}, {{chem2|^{232}Np}} i {{chem2|^{233}Np}}. Kolejne izotopy, {{chem2|^{234}Np}}, {{chem2|^{235}Np}} i {{chem2|^{236}Np}}, uzyskano w 1958 roku w wyniku bombardowania deuteronami wysoko wzbogaconego {{chem2|^{235}U}}.

== Izotopy ==
: {{osobny artykuł|Izotopy pierwiastków siódmego okresu#93 Neptun|o1=Lista izotopów neptunu}}
Wszystkie 22 znane izotopy neptunu są [[izotopy promieniotwórcze|promieniotwórcze]]<ref name="AcTrChem" />. Spośród nich za stosunkowo stabilne uważa się trzy:
* '''{{chem2|^{235}Np}}''', T<sub>1/2</sub> = 396,1 dnia. W 99,99740% przypadków przekształca się w {{chem2|^{235}U}} poprzez [[wychwyt elektronu]], a w 0,00260% przypadków ulega [[Rozpad alfa|rozpadowi alfa]] do [[protaktyn]]u {{chem2|^{231}Pa}}.
* '''{{chem2|^{236}Np}}''', T<sub>1/2</sub> = 1,54{{e|5}} lat. W 87,3% przypadków przekształca się w uran {{chem2|^{236}U}} przez wychwyt elektronu, w 12,5% przypadków ulega [[Rozpad beta|rozpadowi beta]] do [[pluton (pierwiastek)|plutonu]] {{chem2|^{236}Pu}}, a w 0,16% przypadków w wyniku rozpadu alfa powstaje z niego protaktyn {{chem2|^{232}Pa}}.
* '''{{chem2|^{237}Np}}''', T<sub>1/2</sub> = 2,144{{e|6}} lat. W wyniku rozpadu alfa powstaje z niego protaktyn {{chem2|^{233}Pa}}. Daje początek [[Szereg promieniotwórczy#Szereg neptunowy|szeregowi neptunowemu]] rozpadów promieniotwórczych pierwiastków.

== Występowanie w przyrodzie ==
Najtrwalszym izotopem neptunu jest {{chem2|^{237}Np}} o [[Czas połowicznego rozpadu|okresie półtrwania]] T<sub>1/2</sub> = 2,144 mln lat, co jest czasem bardzo krótkim w stosunku do [[Historia Ziemi|wieku Ziemi]] wynoszącego ok. 4,5 mld lat. Z tej przyczyny pierwotny neptun z okresu powstawania Ziemi uległ praktycznie całkowitemu rozpadowi i nie występuje obecnie w [[skorupa ziemska|skorupie ziemskiej]]. Śladowe ilości neptunu {{chem2|^{237}Np}} i {{chem2|^{239}Np}} są znajdowane w przyrodzie jako produkty rozpadu pochodzące z reakcji jądrowych zachodzących w [[Rudy uranu|rudach uranu]], np. w wyniku bombardowania {{chem2|^{238}U}} neutronami powstałymi przy spontanicznym rozszczepieniu {{chem2|^{235}U}}<ref name="migr" />. Maksymalny stosunek {{chem2|^{237}Np}} do uranu w jego rudach osiąga około 10<sup>−12</sup>:1. Podstawowym źródłem neptunu (podobnie jak innych transuranowców) w [[biosfera|biosferze]] są [[Broń jądrowa|wybuchy jądrowe]] w [[atmosfera|atmosferze]]. {{chem2|^{239}Np}} został wykryty w glebie w pobliżu miejsc testów broni jądrowej oraz w ściekach i osadach z elektrowni atomowych. Na podstawie analizy wyników dotyczących globalnego [[Opad promieniotwórczy|opadu promieniotwórczego]] oszacowano, że zostało wytworzone 2500 kg {{chem2|^{237}Np}}, co jest porównywalne do masy wytworzonego tą samą drogą plutonu, tj. 4200 kg {{chem2|^{239}Pu}} i 700 kg {{chem2|^{240}Pu}}<ref name="AcTrChem" />. Zawartość {{chem2|^{237}Np}} na Ziemi wzrasta, co jest efektem wytworzenia i rozprzestrzenienia przez człowieka różnych krócej żyjących izotopów promieniotwórczych, ulegających przemianom jądrowym prowadzącym do neptunu, np.:
: {{chem2|^{241}Pu}} (T<sub>1/2</sub> = 14,4 lat) → {{chem2|^{241}Am}} (T<sub>1/2</sub> = 433 lat) → {{chem2|^{237}Np}} (T<sub>1/2</sub> = 2,1 mln lat)

=== Neptun w glebie ===
Zawartość neptunu w [[Gleba|glebie]] jest bardzo niska. Stężenie {{chem2|^{237}Np}} w skażonym opadem promieniotwórczym obszarze jest mniejsze niż 1% stężenia {{chem2|^{239}Pu}}, co odpowiada promieniowaniu rzędu 10<sup>−16</sup> [[Kiur (jednostka miary)|Ci]]/g. Neptun najczęściej występuje w środowisku w postaci tlenku neptunu(IV) {{chem2|NpO2}}, chociaż mogą być obecne także inne jego związki. Neptun ogólnie jest bardziej mobilny od innych transuranowców, takich jak [[Pluton (pierwiastek)|pluton]], [[ameryk]] czy [[Kiur (pierwiastek)|kiur]], i może przenikać wraz z sączącą się wodą do niższych warstw gleby. Neptun z łatwością przylega do cząstek gleby, co powoduje jego około 5-krotne zatężenie w stosunku do stężenia w wodzie międzywęzłowej gleby. Jeszcze większe stężenia neptunu mogą powstawać w [[Gleba gliniasta|glebach gliniastych]]. Stężenie neptunu w roślinach, z powodu łatwej przyswajalności, jest takie samo jak w glebie<ref name="Nep" />.

== Otrzymywanie ==
Neptun jest najczęściej uzyskiwany ze zużytych prętów [[Paliwo jądrowe|paliwa jądrowego]] jako produkt uboczny produkcji energii w reaktorach jądrowych. Z jednej tony zużytego paliwa otrzymuje się około 500 g neptunu, prawie wyłącznie izotopu {{chem2|^{237}Np}}.
: <math>\mathrm{^{235}_{\ 92}U + ^1_0 n\ \longrightarrow \ ^{236}_{\ 92}U_m\ \xrightarrow[120 \ ns]{} \ ^{236}_{\ 92}U + \gamma}</math>

: <math>\mathrm{^{236}_{\ 92}U + ^1_0 n\ \longrightarrow \ ^{237}_{\ 92}U\ \xrightarrow[6,75 \ d]{\beta^-} \ ^{237}_{\ 93}Np}</math>

Neptun metaliczny można otrzymać poprzez [[redukcja (chemia)|redukcję]] fluorku neptunu(III) (NpF<sub>3</sub>) parami [[Bar (pierwiastek)|baru]]<ref name="RadNep" /> lub [[lit]]u w temperaturze 1200&nbsp;°C:
: 2NpF<sub>3</sub> + 3Ba → 2 Np + 3BaF<sub>2</sub>
W skali wielogramowej neptun został otrzymany przez redukcję NpF<sub>3</sub> nadmiarem [[wapń|wapnia]], w obecności [[jod]]u jako [[katalizator]]a<ref name="Hubener" /><ref name="RadNep" />.

== Właściwości fizyczne ==
Neptun jest srebrzystym metalem o gęstości około 20 g/cm³. [[Temperatura krytyczna]] wynosi 12&nbsp;000 K<ref name="efunda" />. Poniżej temperatury topnienia przechodzi trzy [[Alotropia|przemiany alotropowe]]<ref name="RadNep" /><ref name="AcTrChem" /><ref name="NepTerm" />.

: {| class="wikitable" width="70%" style="text-align:center"
|+ Alotropia neptunu
|- style="background:LightBlue"
! Odmiana
! Temperatura przejścia
! Gęstość (Temperatura)
! [[Układ krystalograficzny]]
! Grupa przestrzenna
|-
| α-Np
| 280&nbsp;°C
| 20,48&nbsp;g/cm³ (20&nbsp;°C)
| [[Układ rombowy|rombowy]]
| ''Pnma''
|-
| β-Np
| 577&nbsp;°C
| 19,38&nbsp;g/cm³ (313&nbsp;°C)
| [[Układ tetragonalny|tetragonalny]]
| ''P42<sub>1</sub>2''
|-
| γ-Np
| 637&nbsp;°C
| 18,08&nbsp;g/cm³ (600&nbsp;°C)
| [[Układ regularny|sześcienny]]
| ''Im3m''
|}

[[Temperatura wrzenia]] neptunu nie jest znana empirycznie, a zwykle podawana wartość 4174 °C jest wynikiem ekstrapolowania prężności par pierwiastka. Jeśli jest to dokładne, dałoby to neptunowi największy temperaturowy zakres istnienia cieczy ze wszystkich pierwiastków (3535 K przechodzi między jego temperaturą topnienia i wrzenia){{odn|Yoshida i inni|s=215}}.

=== Masa krytyczna ===
Najwięcej badań nad [[Masa krytyczna|masą krytyczną]] neptunu dotyczy izotopu {{chem2|^{237}Np}} ze względu na jego powstawanie jako produktu ubocznego pracy [[Reaktor jądrowy|reaktorów jądrowych]]. Znajomość masy krytycznej jest istotna w związku z potencjalnymi zastosowaniami tego izotopu jako [[Materiał rozszczepialny|materiału rozszczepialnego]] w [[Broń jądrowa|broni jądrowej]]. W zastosowaniach cywilnych znajomość masy krytycznej wykorzystywana jest do planowania bezpiecznego przechowywania [[Odpady promieniotwórcze|odpadów promieniotwórczych]] zawierających neptun. Ilość neptunu umieszczanego w zbiorniku do przechowywania nie może być zbliżona do masy krytycznej. Istnieją także określone regulacje dotyczące maksymalnej zawartości danego izotopu podczas transportu<ref name="Lavarenne" />. W doświadczeniach z próbkami o masie do 6 kg określono, że masa krytyczna neptunu-237 nieotoczonego reflektorem leży w okolicach 60 kg<ref name="Sanchez" />. Przeprowadzone analizy wykazały, że masa krytyczna nieosłoniętego reflektorem neptunu-237 mieści się, zależnie od użytego modelu obliczeń, w zakresie 63–81,9 kg, dla otoczonego wodą – 57,5–75,4&nbsp;kg, a [[stal]]ą – 38,6–50 &nbsp;kg<ref name="Europa" />.

== Właściwości chemiczne ==
[[Plik:Np ox st.jpg|thumb|200px|Barwy roztworów związków neptunu na różnych stopniach utlenienia]]
Neptun tworzy szereg związków, w których może istnieć na [[Stopień utlenienia|stopniach utlenienia]] od III do VII.
Wodne roztwory związków neptunu przybierają charakterystyczne dla danego stopnia utlenienia barwy:
* {{chem2|Np(3+)}} – ciemny fiolet
* {{chem2|Np(4+)}} – żółty
* {{chem2|Np^{V}O2+}} – zielony
* {{chem2|Np^{VI}O2(2+)}} – różowy
* {{chem2|Np^{VII}O2(3+)}} – ciemna zieleń

Neptun jest pierwiastkiem reaktywnym. Metaliczny neptun w temperaturze 20&nbsp;°C powoli pokrywa się warstewką tlenku {{chem2|NpO2}}, a w podwyższonej temperaturze zachodzi szybkie [[utlenianie]] powierzchni metalu, szczególnie w wilgotnej atmosferze. [[Wodór]] reaguje z neptunem przy stosunkowo niskiej temperaturze tworząc wodorek. Po podgrzaniu neptun reaguje z [[fluorowce|fluorowcami]], [[fosfor]]em i [[siarka|siarką]]. W temperaturze pokojowej łatwo rozpuszcza się w [[kwas solny|kwasie solnym]], a w podwyższonych temperaturach również w [[Kwas siarkowy|{{chem2|H2SO4}}]]. Neptun tworzy [[związki międzymetaliczne]] z [[Uran (pierwiastek)|uranem]], [[Pluton (pierwiastek)|plutonem]], [[glin]]em, [[bor]]em, [[kadm]]em, [[iryd]]em, [[pallad]]em i [[Rod (pierwiastek)|rodem]]<ref name="RadNep" />.

== Związki chemiczne neptunu ==
=== Wodorki ===
W wyniku reakcji neptunu z [[wodór|wodorem]] otrzymuje się [[wodorki]]. Otrzymano i opisano dwa wodorki neptunu, [[Bertolidy|niestechiometryczny]] {{chem2|NpH_{2+''x''}|}} (x = 0–0,7) i {{chem2|NpH3}}. Ustalono, że {{chem2|NpH_{2+''x''}|}} ma [[Układ regularny|strukturę regularną]], ściennie centrowaną (''fcc''). Dla {{chem2|NpH3}} potwierdzono [[Układ heksagonalny|strukturę heksagonalną]]. Zmierzone gęstości wodorków neptunu wynoszą 10,4 g/cm³ dla {{chem2|NpH_{2+''x''}|}} i 9,64 g/cm³ dla {{chem2|NpH3}}. [[Pojemność cieplna]] wodorków neptunu nie jest znana, jednak dla {{chem2|NpH2_{(''s'')}|}} oszacowano, że ''C''<sub>p</sub> w temperaturze 25&nbsp;°C wynosi 47,279 J/(mol·K)<ref name="Mulford" />.

Właściwości chemiczne wodorków neptunu są słabo opisane. Znany jest fakt rozkładu wodorku neptunu w próżni, powyżej temperatury 300&nbsp;°C, z utworzeniem bardzo drobnego, pierwiastkowego neptunu wykazującego właściwości [[piroforyczność|piroforyczne]]<ref name="AcTrChem" />.

=== Tlenki ===
Pomimo występowania neptunu na pięciu stopniach utlenienia, pierwiastek ten tworzy tylko dwa trwałe bezwodne tlenki: {{chem2|NpO2}} i {{chem2|Np2O5}}; znany jest też nietrwały {{chem2|Np2O3}}.
; Tlenek neptunu(III), {{chem2|Np2O3}}
: Tworzenie się tlenku neptunu(III) zostało zaobserwowane za pomocą [[Spektroskopia fotoelektronów (XPS)|spektroskopii fotoelektronów]]. {{chem2|Np2O3}} tworzy się jako produkt pośredni w powolnym utlenianiu świeżych powierzchni metalicznego neptunu<ref name="NepTerm" />.
; Tlenek neptunu(IV), {{chem2|NpO2}}
: {{chem2|NpO2}} jest otrzymywany w wyniku termicznego rozkładu związków neptunu na wszystkich jego stopniach utlenienia. Występuje w postaci drobnego, ciemnobrązowego proszku. Ma strukturę krystaliczną regularną ściennie centrowaną (''fcc''). [[Krystalizacja|Krystalizacji]] {{chem2|NpO2}} można dokonać na drodze elektrochemicznej, za pomocą [[Reakcja transportu chemicznego|reakcji transportu chemicznego]] z użyciem {{chem2|TeCl4}} lub w wyniku [[Korozja metali|korozji]] metalicznego neptunu [[Domieszkowanie|domieszkowanego]] {{chem2|U3O8}}.
: {{chem2|NpO2}} jest trwały w szerokim zakresie temperatur i ciśnień. Związek ulega [[Przemiana fazowa|przejściu fazowemu]] z [[Układ regularny|układu regularnego]] ściennie centrowanego w [[układ rombowy]] w zakresie ciśnień 33–37 [[Paskal|GPa]] (ok. 325–365 tysięcy [[Atmosfera fizyczna|atm]]), a po obniżeniu ciśnienia tlenek wraca do swojej pierwotnej struktury krystalicznej<ref name="AcTrChem" /><ref name="Benedict" />. Związek jest trwały w obecności tlenu do ciśnienia rzędu 2,84 MPa (28 atm) i temperatury 364&nbsp;°C<ref name="AcTrChem" />. Tlenek neptunu(IV) jest stosowany do wytwarzania {{chem2|^{238}Pu}}, używanego w misjach [[NASA]]. {{chem2|NpO2}} jest także [[Strącanie|strącany]] z roztworów zawierających jony neptunu w celu dalszego przetwarzania i transportu<ref name="Watkins" />.

; Tlenek neptunu(V), {{chem2|Np2O5}}
: {{chem2|Np2O5}} ma postać brązowego proszku o [[Układ jednoskośny|jednoskośnej]] strukturze krystalicznej. W stosunku do tlenku neptunu(IV) jest dosyć nietrwały, rozkłada się na [[tlen|{{chem2|O2}}]] i {{chem2|NpO2}} w zakresie temperatur 420–700&nbsp;°C.
: Istnieje kilka metod otrzymywania {{chem2|Np2O5}}. Do jednej z wcześniejszych należy [[barbotaż]] [[ozon]]u przez roztwór roztopionego [[Nadchloran litu|nadchloranu litu]] ({{chem2|LiClO4}}) zawierającego jony {{chem2|NpO2+}}, w wyniku czego strąca się {{chem2|Np2O5}}. Stosuje się też rozkład termiczny tlenków uwodnionych, {{chem2|NpO3*H2O}} i {{chem2|NpO2OH}}<ref name="AcTrChem" />.

=== Wodorotlenki ===
; Wodorotlenek neptunu(III), {{chem2|Np(OH)3}}
: {{chem2|Np(OH)3}} jest słabo poznany ze względu na łatwość, z jaką [[Utlenianie|utlenia]] się do Np(IV), np. pod wpływem powietrza. Przypuszcza się, że jego [[rozpuszczalność]] znajduje się w zakresie wartości między rozpuszczalnością wodorotlenku uranu(III), a wodorotlenku plutonu(III)<ref name="NepTerm" />:
: [[Uran (pierwiastek)|U]](III) > Np(III) > [[Pluton (pierwiastek)|Pu]](III) > [[Ameryk|Am]](III) > [[Kiur (pierwiastek)|Cm]](III)

; Uwodniony tlenek neptunu(IV) i wodorotlenek neptunu(IV), {{chem2|Np(OH)4}}
: W środowisku naukowym nie ma zgodności co do istnienia stabilnych uwodnionych tlenków neptunu(IV). Niektórzy badacze uważają, że uwodniony {{chem2|NpO2}} jest produktem fizycznej [[Absorpcja (chemia fizyczna)|absorpcji]] wody, według innych jest to stabilny związek {{chem2|NpO2*''x''H2O}}<ref name="AcTrChem" />. Wodorotlenek neptunu(IV) może powstawać w wyniku rozpuszczania tlenku neptunu(IV) lub [[hydroliza|hydrolizy]] jego rozpuszczalnych związków<ref name="NepTerm" />:
: {{chem2|NpO2 + 2H2O \reaguje Np(OH)4_{(aq)}|}}
: {{chem2|Np(4+) + 4H2O \equil Np(OH)4_{(aq)} + 4H+}}

; Wodorotlenek neptunu(V), {{chem2|NpO2OH}}
: Wodorotlenek ten budzi zainteresowanie m.in. z powodu jego obecności w [[Odpady promieniotwórcze|odpadach promieniotwórczych]]. {{chem2|NpO2OH}} otrzymuje się poprzez dodanie [[Woda amoniakalna|wody amoniakalnej]] i [[Wodorotlenek sodu|NaOH]] lub [[Wodorotlenek litu|LiOH]] do lekko kwasowych lub zasadowych roztworów zawierających jony Np(V). Świeżo przygotowany {{chem2|NpO2OH}} ma kolor zielony i strukturę [[Ciało amorficzne|amorficzną]]. W 1 M roztworze [[Nadchloran sodu|{{chem2|NaClO4}}]] produkt ten stopniowo ulega [[Starzenie się osadu|starzeniu]], tworząc słabiej rozpuszczalny szarobiały osad. Wobec niższych (0,1 M) stężeń {{chem2|NaClO4}} proces starzenia nie występuje nawet w ciągu kilku miesięcy, zaś wobec 3 M {{chem2|NaClO4}} osad dojrzały powstaje natychmiast<ref name="AcTrChem" /><ref name="Neck1992" />.

; Wodorotlenek neptunu(VI), {{chem2|NpO2(OH)2}}
: Tlenki uwodnione i wodorotlenki neptunu(VI) nie są do końca poznane i konieczne są dalsze badania by potwierdzić, które z syntetyzowanych związków neptunu(VI) są stabilne. Za wzór sumaryczny wodorotlenku neptunu(VI) przyjmuje się na ogół {{chem2|NpO2(OH)2}}.
{| class="wikitable" style
|+ Zestawienie propozycji wzoru wodorotlenku neptunu(VI)<ref name="NepTerm" />
! Wzór
! Metoda otrzymywania
! Autor (data)
|-
| {{chem2|NpO3*2H2O}}
| utlenianie Np(V) w roztopionym [[Eutektyka|eutektycznym]] {{chem2|LiNO3}}/{{chem2|KNO3}} za pomocą [[ozon]]u
|style="text-align:right"| Cohen (1963)<ref name="Cohen" />
|-
| {{chem2|NpO3*H2O}}, {{chem2|NpO3*2H2O}}
| dodatek ozonu do wodnych roztworów wodorotlenku neptunu(V)
|style="text-align:right"| Bagnal (1964)<ref name="Bagnall" />, Belyaev (1975)<ref name="Belyaev1975" />
|-
| {{chem2|NpO2(OH)2}}
| barbotaż ozonu przez wodny roztwór {{chem2|NpO2ClO4}}, pH 5, t=90&nbsp;°C
|style="text-align:right"| Belyaev (1979)<ref name="Belyaev1979" />
|-
| {{chem2|NpO2(OH)2}}
| strącanie z roztworu {{chem2|NpO2(NO2)2*H2O}} za pomocą [[pirydyna|pirydyny]]
|style="text-align:right"| Saito (1999)<ref name="Saito" />
|-
| {{chem2|NpO2(OH)*H2O}}
| strącanie z roztworu {{chem2|NpO2(NO2)2*H2O}} za pomocą wody amoniakalnej i LiOH
|style="text-align:right"| Saito (1999)<ref name="Saito" />
|}
; Wodorotlenek neptunu(VII)
: Wodorotlenek neptunu(VII) został otrzymany na drodze strącania z kwaśnego roztworu zawierającego jony Np(VII) poprzez dodawanie NaOH lub LiOH do osiągnięcia [[skala pH|pH]] 10. W wyniku tych doświadczeń ustalono wzór wodorotlenku jako {{chem2|NpO2(OH)3}}. Inne badania oparte na [[miareczkowanie|miareczkowaniu]] wskazują, że związek zawiera tylko jedną grupę wodorotlenkową i ma on wzór {{chem2|NpO3(OH)}}<ref name="AcTrChem" />. Wodorotlenek neptunu(VII) ma charakter kwasowy i z zasadami tworzy sole, neptuniany, np. neptunian amonu {{chem2|(NH4)2[Np2O7]}}<ref name="Trzebiatowski544" />.

=== Halogenki neptunu ===
==== Fluorki ====
Znane są cztery [[fluorki]] neptunu: {{chem2|NpF3}}, {{chem2|NpF4}}, {{chem2|NpF5}}, {{chem2|NpF6}}<ref name="AcTrChem" />.

Fluorki neptunu(III) i (IV) mogą być otrzymane na drodze reakcji:
: {{chem2|2NpO2 + H2 + 6HF \reaguje 2NpF3 + 4H2O}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;(500&nbsp;°C)
: {{chem2|4NpF3 + O2 + 4HF \reaguje 4NpF4 + 2H2O}}&nbsp;&nbsp;&nbsp;(500&nbsp;°C)

Czterowartościowy fluorek może być przygotowany także poprzez bezpośrednią reakcję tlenku neptunu(IV) z fluorowodorem:
: {{chem2|NpO2 + 4HF \reaguje NpF4 + 2H2O}}
{{chem2|NpF5}} otrzymuje się w reakcji {{chem2|NONpF6}} z [[Fluorek litu|LiF]] i [[Trifluorek boru|{{chem2|BF3}}]]. W wyniku reakcji {{chem2|NpF6}} z [[Tlenek węgla|CO]] pod wpływem światła powstaje biały proszek będący prawdopodobnie mieszaniną {{chem2|NpF5}} z inną, niezidentyfikowaną substancją.

{{chem2|NpF6}} jest pomarańczowym ciałem stałym o temperaturze topnienia 54,8&nbsp;°C. Jest związkiem bardzo reaktywnym. Ze względu na swoją [[lotność (ciecz)|lotność]] może potencjalnie mieć zastosowanie w procesach odzysku neptunu ze zużytego [[Paliwo jądrowe|paliwa jądrowego]]. Jak wszystkie lotne związki promieniotwórcze, stwarza zagrożenie radiologiczne i chemiczne. Spośród znanych metod otrzymywania {{chem2|NpF6}} należy wymienić następujące:
{| class="wikitable"
|+ Metody otrzymywania {{chem2|NpF6}}<ref name="AcTrChem" />
! Reakcja otrzymywania
! Autor (data)
|-
| {{chem2|NpF3 + F2}} w wysokiej temperaturze
|style="text-align:right"| Florin (1943)<ref name="Florin" />
|-
| Nakraplanie ciekłego fluoru na rozgrzany {{chem2|NpF4}}
|style="text-align:right"| Malm (1959)<ref name="Malm" />
|-
| {{chem2|NpF4 + BrF3}} lub {{chem2|BrF5}}
|style="text-align:right"| Trevorrow (1968)<ref name="Trevorrow" />
|-
| {{chem2|NpOF4 + KrF2}} w temp −60&nbsp;°C
|style="text-align:right"| Peacock (1976)<ref name="Peacock" />
|-
| {{chem2|O2F2}} z tlenkami i fluorkami neptunu
|style="text-align:right"| Eller (1998)<ref name="Eller" />
|}

Reakcje [[difluorek ditlenu|{{chem2|O2F2}}]] z tlenkiem i fluorkiem neptunu(VI) przebiegają następująco:
: {{chem2|NpF4_{(s)} + ''x''O2F2_{(g)} \reaguje NpF6_{(g)} + ''x''O2_{(g)} + (''x''\minus&#49;)F2_{(g)}|}}
: {{chem2|NpO2_{(g)} + ''x''O2F2_{(g)} \reaguje NpF6_{(g)} + (''x''\minus&#49;)O2_{(g)} + (''x''\minus&#51;)F2_{(g)}|}}

{| class="wikitable"
|+ Budowa krystaliczna fluorków neptunu
! Fluorek
! [[Układ krystalograficzny]]
! Barwa
|-
| {{chem2|NpF3}}
| [[Układ trygonalny|trygonalny]]
| purpurowy
|-
| {{chem2|NpF4}}
| [[Układ jednoskośny|jednoskośny]]
| zielony
|-
| {{chem2|NpF5}}
| [[Układ tetragonalny|tetragonalny]]
| biało-niebieski
|-
| {{chem2|NpF6}}
| [[Układ rombowy|rombowy]]
| pomarańczowy
|}

; Fluorkowe kompleksy neptunu
: Neptun(IV) (V) (VI) i (VII) tworzy liczne [[związki kompleksowe|kompleksy]] fluorkowe. Dobrze zbadane są tego typu związki neptunu(IV) z [[Lit|Li]], [[Sód|Na]], [[Potas|K]], [[Rubid|Rb]], [[Amoniak|{{chem2|NH3}}]], [[Wapń|Ca]], [[Stront|Sr]], [[Bar (pierwiastek)|Ba]]. Do poznanych kompleksów fluorkowych neptunu(V) należą {{chem2|CsNpF6}}, {{chem2|Rb2NpF7}}, {{chem2|Na3NpF8}}, {{chem2|K3NpO2F5}}. Można je otrzymać przez [[redukcja (chemia)|redukcję]] {{chem2|NpF6}} fluorkami [[Litowce|metali alkalicznych]] lub fluorowanie mieszaniny związków neptunu(IV) i fluorków jednowartościowych.

Neptun tworzy również tlenofluorki: {{chem2|NpO2F}}, {{chem2|NpOF3}}, {{chem2|NpO2F2}} i {{chem2|NpOF4}}<ref name="AcTrChem" />.

==== Pozostałe halogenki neptunu ====
Poza fluorkami znane są [[halogenki]] neptunu(III) i (IV).
{{chem2|NpCl3}} otrzymuje się poprzez:
* redukcję {{chem2|NpO2}} mieszaniną {{chem2|H2}} i {{chem2|CCl4}} w temperaturze ok. 400&nbsp;°C
* redukcję {{chem2|NpCl4}} nadmiarem [[cynk]]u
* redukcję roztworów zawierających neptun na wyższych stopniach utlenienia
Tetrachlorek neptunu, {{chem2|NpCl4}}, można otrzymać poprzez reakcję [[szczawiany|szczawianu]] neptunu lub {{chem2|NpO2}} z [[Tetrachlorometan|{{chem2|CCl4}}]] w temperaturze około 500&nbsp;°C lub reakcję {{chem2|NpO2OH}} z [[heksachloropropen]]em ({{chem2|Cl2C\dCCl\sCCl3}}). Związek ten oczyszcza się przez [[sublimacja|sublimację]]; z fazy gazowej kondensuje on jako ciemnoczerwony lub pomarańczowy osad o temperaturze topnienia 530&nbsp;°C.<br />
Wyższych chlorków neptunu nie udało się otrzymać.

{{osobny artykuł|bromek neptunu(IV)}}
Metody otrzymywania [[bromek neptunu(IV)|{{chem2|NpBr4}}]]:
* {{chem2|3NpO2 + 4AlBr3 \reaguje 3NpBr4 + 2Al2O3}}
* bezpośrednia reakcja metalicznego neptunu z [[brom]]em

{{chem2|NpBr3}} otrzymuje się poprzez redukcję {{chem2|NpBr4}} nadmiarem [[cynk]]u.

Metody otrzymywania {{chem2|NpI3}}:
* reakcja {{chem2|AlI3}} z {{chem2|NpO2}} w temperaturze 500&nbsp;°C
* bezpośrednia reakcja metalicznego neptunu z nadmiarem [[jod]]u

Znane tlenohalogenki neptunu to {{chem2|NpOCl2}}, NpOCl i NpOI.
Neptun na stopniach utlenienia (III)–(VI) tworzy halogenkowe kompleksy z [[litowce|litowcami]], [[Berylowce|metalami ziem rzadkich]] (Ca, Sr, Ba, Ra) i [[amoniak]]iem<ref name="AcTrChem" />.

=== Pozostałe proste związki neptunu ===
; [[Chalkogenki]]
: Znanymi [[siarczki|siarczkami]] i tlenosiarczkami neptunu są NpS, {{chem2|NpS3}}, {{chem2|Np3S5}}, {{chem2|Np2S3}}, {{chem2|Np3S4}}, NpOS, {{chem2|Np4O4S}} i {{chem2|Np2O2S}}.
Znanymi [[Selenki|selenkami]] i tlenoselenkami neptunu są [[selenek neptunu(II)|NpSe]], {{chem2|NpSe3}}, {{chem2|Np2Se5}}, {{chem2|Np3Se5}}, {{chem2|Np2Se3}}, {{chem2|Np3Se4}}, NpOSe i {{chem2|Np2O2Se}}. Znane [[tellurki]] i tlenotellurki neptunu to NpTe, {{chem2|Np3Te4}}, {{chem2|NpTe3}}, {{chem2|NpTe_{2−''x''}|}}, {{chem2|Np2Te3}} i {{chem2|Np2O2Te}}<ref name="AcTrChem" />.
; Związki z [[azotowce|azotowcami]]
: [[Azotki|Azotek]] neptunu(III), NpN, otrzymuje się w reakcjach wodorków neptunu z azotem w temperaturach powyżej 300&nbsp;°C. [[Fosforki|Fosforek]] neptunu(III), NpP, otrzymuje się przez przekształcenie metalicznego neptunu w postać proszku poprzez nawodorowanie i późniejsze odwodornienie, a następnie poddanie działaniu [[fosforowodór|fosforowodoru]], {{chem2|PH3}}, w temperaturze 350&nbsp;°C. {{chem2|Np3P4}} otrzymuje się w reakcji [[fosfor czerwony|czerwonego fosforu]] z metalicznym neptunem w temperaturze 740&nbsp;°C. {{chem2|NpAs2}} i NpAs otrzymuje się poprzez reakcje par [[arsen]]u z metalicznym neptunem. {{chem2|NpAs2}} i {{chem2|Np3As4}} otrzymano w wyniku reakcji transportu chemicznego z użyciem jodu. NpSb i {{chem2|Np3Sb4}} zostały otrzymane poprzez wygrzewanie obu metali w temperaturze topnienia [[antymon]]u<ref name="AcTrChem" />. NpBi otrzymano między innymi za pomocą krystalizacji monokryształów ze stanu stałego<ref name="Meyer" />.
; [[Węgliki]]
Otrzymane zostały następujące węgliki neptunu: NpC, {{chem2|Np2C3}}, {{chem2|NpC2}}<ref name="AcTrChem" />.

==== Związki organiczne ====
Przykładowe związki organiczne neptunu to zielony, trudnorozpuszczalny szczawian neptunu(IV), występujący jako sól sześciowodna {{chem2|Np(C2O4)2*6H2O}}, oraz różowy octan neptunylu(VI) sodu o wzorze {{chem2|NaNpO2(CH3COO)3}}, analogiczny do związku uranylu {{chem2|NaUO2(CH3COO)3}}<ref name="Trzebiatowski547" />.

== Zastosowania ==
=== Prekursor w produkcji plutonu ===
{{chem2|^{237}Np}} pod wpływem napromieniowywania [[neutron]]ami przekształca się w {{chem2|^{238}Np}}, który ulega [[rozpad beta|rozpadowi beta]] do [[pluton (pierwiastek)|{{chem2|^{238}Pu}}]]:
: <math>\mathrm{^{237}_{\ 93}Np + ^1_0 n\ \longrightarrow \ ^{238}_{\ 93}Np\ \xrightarrow[2,117 \ d]{\beta^-} \ ^{238}_{\ 94}Pu}</math>
Proces ten jest wykorzystywany do produkcji {{chem2|^{238}Pu}}, który znajduje zastosowanie głównie w [[Radioizotopowy generator termoelektryczny|generatorach termoelektrycznych]]. Teoretycznie źródłem <sup>238</sup>Pu mogłoby być zużyte paliwo jądrowe, jednak wymagałoby to żmudnego procesu oddzielenia go od innych izotopów plutonu.

=== Materiał rozszczepialny ===
Neptun należy do [[Materiał rozszczepialny|materiałów rozszczepialnych]], stąd też teoretycznie może być używany jako paliwo do [[Reaktor prędki|reaktorów prędkich]] lub w [[Broń jądrowa|broni jądrowej]]. Z tego powodu od 1999 roku [[Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej]] monitoruje produkcję i badania nad czystym neptunem<ref name="IAEA" />. Do 2003 roku, globalna produkcja neptunu {{chem2|^{237}Np}} w cywilnych reaktorach jądrowych wyniosła 54&nbsp;000 kg, co wystarczyłoby do uzyskania około 1000 [[masa krytyczna|mas krytycznych]] tego izotopu<ref name="Albright" />.

=== Radiochemia ===
W [[Radiochemia|radiochemii]] {{chem2|^{237}Np}} jest wykorzystywany do konstrukcji detektorów neutronów wysokoenergetycznych o energiach rzędu MeV<ref name="Poenaru" />.

=== Badanie nadprzewodnictwa ===
Związki zawierające neptun oraz pluton znajdują zastosowanie w badaniach dotyczących [[Nadprzewodnictwo|nadprzewodnictwa]]. Mimo że pierwiastki z elektronami [[Powłoka elektronowa|podpowłoki]] ''f'' wykazują niższe temperatury nadprzewodnictwa, to w stosunku do związków zawierających pierwiastki ''d''-elektronowe, łatwiej jest takie związki otrzymać i zrozumieć zachodzące w nich zjawisko nadprzewodnictwa<ref name="Sciencedaily" />.

== Zagrożenia dla ludzi ==
Neptun może dostać się do ciała człowieka poprzez jedzenie, wodę lub, co jest mniej prawdopodobne, poprzez oddychanie, np. jako składnik kurzu. [[Dawka pochłonięta]] w wyniku spożycia lub inhalacji jest wydzielana prawie w całości z ciała człowieka w ciągu kilku dni. Do [[Układ krwionośny człowieka|krwiobiegu]] przedostaje się ok. 0,05% pochłoniętej ilości neptunu. Połowa tej ilości odkłada się w [[Układ kostny człowieka|szkielecie]], około 10% w [[wątroba|wątrobie]], około 5% w pozostałych tkankach miękkich, a reszta stopniowo wydalana jest z [[mocz]]em. [[Biologiczny okres półtrwania]] dla szkieletu i wątroby wynosi odpowiednio 50 i 20 lat. Ilość dawki pochłoniętej przez szkielet i wątrobę zależy od wieku organizmu, przy czym ułamek dawki pochłoniętej przez wątrobę zwiększa się wraz z wiekiem. Neptun w szkielecie odkłada się na powierzchni kości i z czasem przenika w głąb tkanki kostnej. Oprócz zagrożenia spowodowanego pochłonięciem dawki, istnieje zagrożenie spowodowane [[Promieniowanie gamma|promieniowaniem gamma]] emitowanym przez neptun-236 i neptun-237 oraz produkt jego rozpadu, [[protaktyn]]-233. Głównym zagrożeniem dla zdrowia człowieka jest [[nowotwór złośliwy]], który może być spowodowany przez promieniowanie emitowane przez neptun odłożony na powierzchni kości lub w wątrobie<ref name="Nep" />.

== Odpady zawierające neptun ==
[[Plik:Loppusijoituskapseli.jpg|thumb|250px|Szwedzka kapsuła [[KBS-3]] na odpady promieniotwórcze.]]
Neptun, jak i inne [[Pierwiastek promieniotwórczy|pierwiastki promieniotwórcze]] wchodzące w skład [[Odpady promieniotwórcze|odpadów]] powstających ze zużytego [[Paliwo jądrowe|paliwa jądrowego]], może być powtórnie przetwarzany, m.in. z wykorzystaniem [[Proces PUREX|procesu PUREX]]<ref name="AcTrChem" />, lub zabezpieczany i trwale składowany. Przetwarzanie odpadów zawierających neptun może polegać na [[Reakcja zobojętniania|neutralizacji]] kwaśnego wodnego roztworu za pomocą [[Wodorotlenek sodu|NaOH]], w wyniku czego powstaje szlam zawierający pewne ilości związków neptunu. Stężenie neptunu w szlamie zależy od pochodzenia odpadów i konkretnej metody przetwarzania. Gdy stężenie neptunu w odpadach jest na tyle wysokie, by jego odzyskanie miało sens praktyczny i ekonomiczny, neptun poddaje się oczyszczeniu, a następnie przetworzeniu w [[pluton-238]]<ref name="Walker" /> lub uran<ref name="AcTrChem" />.

Jednym ze sposobów usuwania [[odpady promieniotwórcze|odpadów promieniotwórczych]] jest składowanie ich w głębokich warstwach geologicznych, na głębokości od kilkudziesięciu<ref name="SFR" /> do wieluset metrów<ref name="DGR" />, w zależności od terenu i rodzaju składowanych odpadów. Jest to najczęściej stosowana metoda w przypadku składowania odpadów o dużej promieniotwórczości. Mimo że odpady takie zawierają zazwyczaj niewielkie ilości neptunu, to jego ilość wzrasta wraz z upływem czasu na skutek [[Rozpad alfa|rozpadu α]] [[ameryk]]u-241 o T<sub>1/2</sub> = 432,7 lat. Ze względu na długi [[Czas połowicznego rozpadu|okres półtrwania]] neptunu-237 wynoszący ok. 2 mln lat, wysoką [[radiotoksyczność]], stosunkowo dobrą rozpuszczalność w wodzie, ruchliwość oraz niską [[sorpcja|sorpcję]] na skałach, w planowaniu potencjalnych metod i miejsc składowania należy wziąć pod uwagę możliwość przedostania się neptunu do warstw geologicznych. Lokalizacja miejsca składowania odpadów promieniotwórczych powinna charakteryzować się nikłym zagrożeniem uszkodzenia składowiska przez [[Sejsmiczność|aktywność sejsmiczną]] lub [[wody gruntowe]] i minimalizacją zagrożenia przedostania się odpadów do wód podziemnych w przypadku uszkodzenia składowiska<ref name="Yun" />.

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
<references>
* <ref name="Sanchez">{{Cytuj |autor = Rene G. Sanchez, David J. Loaiza, Robert H. Kimpland, David K. Hayes, Charlene C. Cappiello, William L. Myers, Peter J. Jaegers, Steven D. Clement, Kenneth B. Butterfield |tytuł = Criticality of a <sup>237</sup>Np Sphere |czasopismo = Proceedings of The 7th International Conference on Nuclear Criticality Safety (ICNC2003) |odpowiedzialność = Tokai-mura, Japan |data = 2004 |url = http://web.archive.org/web/20130106001727/http://typhoon.jaea.go.jp/icnc2003/Proceeding/paper/2.14_107.pdf |język = en}}</ref>
* <ref name="EAD">{{cytuj stronę |url = http://www.ead.anl.gov/pub/doc/neptunium.pdf |tytuł = Neptunium |autor = Human Health Fact Sheet |data = 2005 |opublikowany = Argonne National Laboratory, EVS |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20040206045605/http://www.ead.anl.gov/pub/doc/neptunium.pdf |zarchiwizowano = 2004-02-06 |data dostępu = 2011-01-17}}</ref>
* <ref name="Peppard">{{cytuj pismo |autor = D.F. Peppard |autor2 = G.W. Mason |autor3 = P.R. Gray |autor4 = J.F. Mech |tytuł = Occurrence of the (4n + 1) Series in Nature |czasopismo = [[Journal of the American Chemical Society|J. Am. Chem. Soc.]] |wydanie = 23 |wolumin = 74 |strony = 6081–6084 |rok = 1952 |doi = 10.1021/ja01143a074 |język = en}}</ref>
* <ref name="Fermi">{{cytuj pismo |autor = Enrico Fermi |tytuł = Possible Production of Elements of Atomic Number Higher than 92 |czasopismo = [[Nature]] |wolumin = 133 |strony = 898 |rok = 1934 |doi = 10.1038/133898a0 |język = en}}</ref>
* <ref name="Noddack">{{cytuj pismo |autor = Ida Noddack |autor2 = H.G. Graetzer (tłum.) |tytuł = Über das Element 93 |url = http://www.chemteam.info/Chem-History/Noddack-1934.html |czasopismo = Angewandte Chemie |wolumin = 47 |wydanie = 37 |strony = 653–655 |rok = 1934 |doi = 10.1002/ange.19340473707 |język = en}}</ref>
* <ref name="Meitner">{{cytuj pismo |autor = Lise Meitner |autor2 = O.R. Frisch |tytuł = Disintegration of Uranium by Neutrons: a New Type of Nuclear Reaction |url = http://www.nature.com/physics/looking-back/meitner/index.html |czasopismo = Nature |wolumin = 143 |strony = 239 |rok = 1939 |doi = 10.1038/143239a0 |język = en}}</ref>
* <ref name="Nobel">{{cytuj stronę |url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1951/mcmillan-lecture.pdf |tytuł = Nobel Lecture |autor = Edwin McMillan |rok = 1951 |opublikowany = nobelprize.org |język = en |archiwum = https://www.webcitation.org/618b0cbmO?url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1951/mcmillan-lecture.pdf |zarchiwizowano = 2011-08-22 |data dostępu = 2011-04-02}}</ref>
* <ref name="migr">{{cytuj książkę |nazwisko = Nilsson |imię = Karen |nazwisko2 = Carlsen |imię2 = Lars |tytuł = The migration chemistry of neptunium |url = https://inis.iaea.org/search/search.aspx?orig_q=RN:21005153 |wydawca = Chemistry Department, Risø Laboratory |miejsce = Roskilde, Dania |rok = 1989 |język = en}}</ref>
* <ref name="Nep">{{cytuj stronę |url = http://www.ead.anl.gov/pub/doc/neptunium.pdf |tytuł = Neptunium – Human Health Fact Sheet |data = 2005-08 |język = en |opublikowany = Argonne National Laboratory, EVS |archiwum = https://web.archive.org/web/20040206045605/http://www.ead.anl.gov/pub/doc/neptunium.pdf |zarchiwizowano = 2004-02-06 |data dostępu = 2011-04-19}}</ref>
* <ref name="Hubener">{{cytuj książkę |autor = Siegfried Hübener |tytuł = Encyclopedia of physical science and technology: Inorganic Chemistry |wydawca = Elsevier Science Ltd. |rok = 2001 |strony = 219 |isbn = 9780122274107}}</ref>
* <ref name="RadNep">{{cytuj książkę |autor = G.A. Bumey |autor2 = R.M. Harbour |tytuł = Radiochemistry of Neptunium |url = http://www.osti.gov/bridge/servlets/purl/4242713-ARcu2Y/4242713.pdf |wydawca = Technical Information Center, Office of Information Services, United States Atomic Energy Commission |rok = 1974 |strony = 12 |język = en}}</ref>
* <ref name="efunda">{{cytuj stronę |url = http://www.efunda.com/materials/elements/element_info.cfm?Element_ID=Np |tytuł = Neptunium |autor = eFunda, Inc |rok = 2011 |język = en |data dostępu = 2011-03-30}}</ref>
* <ref name="AcTrChem">{{cytuj książkę |tytuł = The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements |url = http://radchem.nevada.edu/classes/rdch710/files/Neptunium.pdf |inni = Lester R. Morss (red.) |wydawca = Springer |rok = 2010 |miejsce = Dordrecht |strony = 699–745 |isbn = 9789400702110 |język = en}}</ref>
* <ref name="NepTerm">{{cytuj książkę |nazwisko = Lemire |imię = Robert |tytuł = Chemical thermodynamics of neptunium and plutonium |url = http://www.wipp.energy.gov/library/CRA/2009_CRA/references/Others%5CLemire_et_al_2001_Chemical_Thermodynamics_of_Np_and_Pu.pdf |rok = 2001 |wydawca = Elsevier |miejsce = Amsterdam |isbn = 044450379X |język = en}}</ref>
* <ref name="Lavarenne">{{cytuj pismo |nazwisko = Lavarenne i inni |imię = C. |tytuł = Selection of exception limits for all actinide nuclides based on revised criteria for safe international transport and including storage delay |czasopismo = 14th International Symposium on the Packaging and Transportation of Radioactive Materials (PATRAM 2004) |oznaczenie = Paper#239 |data = 2004-09-20–24 |miejsce = Berlin}}</ref>
* <ref name="Europa">{{cytuj stronę |url = http://ec.europa.eu/energy/nuclear/transport/doc/irsn_sect03_146.pdf |tytuł = Evaluation of nuclear criticality safety data and limits for actinides in transport C4/TMR2001/200-1 |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20141118085843/http://ec.europa.eu/energy/nuclear/transport/doc/irsn_sect03_146.pdf |zarchiwizowano = 2014-11-18 |data dostępu = 2011-04-19}}</ref>
* <ref name="Mulford">{{cytuj pismo |autor = R.N.R. Mulford |autor2 = T.A. Wiewandt |tytuł = The Neptunium-Hydrogen System |czasopismo = J.Phys.Chem. |wolumin = 69 |wydanie = 5 |rok = 1964 |język = en |strony = 1641–1644 |doi = 10.1021/j100889a033}}</ref>
* <ref name="Benedict">{{cytuj pismo |autor = U. Benedict |autor2 = S. Dabos |autor3 = C. Dufour |autor4 = J.C. Spirlet |autor5 = M. Pagès |tytuł = Neptunium compounds under high pressure |czasopismo = Journal of the Less Common Metals |wolumin = 121 |strony = 461–468 |rok = 1986 |doi = 10.1016/0022-5088(86)90563-1 |język = en}}</ref>
* <ref name="Watkins">{{cytuj książkę |autor = Robert W. Watkins |tytuł = Packaging and transportation of additional neptunium oxide |url = https://asmedigitalcollection.asme.org/PVP/proceedings-abstract/PVP2010/49262/467/349321 |rok = 2010 |język = en}}</ref>
* <ref name="Cohen">Cyt. za R. Lemire: {{cytuj pismo |autor = D. Cohen |tytuł = Oxides of Neptunium(V) and Neptunium(VI) from Molten Salts |czasopismo = Inorg. Chem. |wolumin = 2 |strony = 866–867 |rok = 1963 |doi = 10.1021/ic50008a052 |język = en}}</ref>
* <ref name="Bagnall">Cyt. za R. Lemire: {{cytuj pismo |autor = K.W. Bagnall |autor2 = J.B. Laidler |tytuł = Neptunium and plutonium trioxide hydrates |czasopismo = J. Chem. Soc. |strony = 2693–2696 |rok = 1964 |doi = 10.1039/JR9640002693 |język = en}}</ref>
* <ref name="Belyaev1975">Cyt. za R. Lemire: {{cytuj pismo |autor = Y.I. Belyaev |autor2 = T.A. Il’inskaya |autor3 = A.N. Kudryavtsev |autor4 = N. L. Smirnov |autor5 = Y. M. Tolmachev |czasopismo = Sov. Radiochem. |wolumin = 17 |strony = 847–860 |rok = 1975 |język = ru}}</ref>
* <ref name="Belyaev1979">Cyt. za R. Lemire: {{cytuj pismo |autor = Y.I. Belyaev |autor2 = N.L. Smirnov |autor3 = A.P. Taranov |czasopismo = Radiokhimiya |wolumin = 21 |strony = 682–686 |rok = 1979 |język = ru}}</ref>
* <ref name="Saito">Cyt. za R. Lemire: {{Cytuj |autor = T. Saito, J. Wang, T. Kitazawa, M. Takahashi, M. Takeda, M. Nakada, T. Nakamoto, N.M. Masaki, T. Yamashita, M. Saeki |tytuł = Synthesis of neptunyl(VI) hydroxides and their Np-237 Mossbauer spectra |czasopismo = J. Radioanal. Nucl. Chem. |wolumin = 239 |s = 319–323 |data = 1999 |doi = 10.1007/BF02349504 |język = en}}</ref>
* <ref name="Florin">Cyt. za L.R. Morss: {{cytuj pismo |autor = A.E. Florin |czasopismo = Report MUC-GTS 2165 |data = 1943-01-23}}</ref>
* <ref name="Malm">Cyt. za L.R. Morss: {{cytuj pismo |autor = J.G. Malm |autor2 = B. Weinstock |autor3 = E.E. Weaver |tytuł = The Preparation and Properties of NpF<sub>5</sub>; a Comparison with PuF<sub>5</sub> |czasopismo = J. Phys. Chem. |wydanie = 12 |wolumin = 62 |strony = 1506–1508 |rok = 1959 |doi = 10.1021/j150570a009}}</ref>
* <ref name="Trevorrow">Cyt. za L.R. Morss: {{cytuj pismo |autor = L.E.Trevorrow |autor2 = T.J. Gerding |autor3 = M.J. Steindler |tytuł = The fluorination of neptunium(IV) fluoride and neptunium(IV) oxide |czasopismo = J. Inorg. Nucl. Chem. |wydanie = 10 |wolumin = 30 |strony = 2671–2677 |rok = 1968 |doi = 10.1016/0022-1902(68)80394-X}}</ref>
* <ref name="Peacock">Cyt. za L.R. Morss: {{cytuj pismo |autor = R.D. Peacock |autor2 = N. Edelstein |tytuł = Some reactions of neptunium hexafluoride |czasopismo = J. Inorg. Nucl. Chem. |wydanie = 4 |wolumin = 38 |strony = 771–773 |rok = 1976 |doi = 10.1016/0022-1902(76)80353-3}}</ref>
* <ref name="Eller">Cyt. za L.R. Morss: {{cytuj pismo |autor = P.G. Eller |autor2 = L.B. Asprey |autor3 = S.A. Kinkead |autor4 = B.I. Swanson |autor5 = R. J. Kissane |tytuł = Reactions of dioxygen difluoride with neptunium oxides and fluorides |czasopismo = J. Alloys Compds. |wolumin = 269 |strony = 63–66 |rok = 1998 |doi = 10.1016/S0925-8388(98)00005-X}}</ref>
* <ref name="Meyer">{{cytuj książkę |nazwisko = Meyer |imię = G. Dale |nazwisko2 = Morss |imię2 = Lester R. |tytuł = Synthesis of lanthanide and actinide compounds |rok = 1991 |wydawca = Kluwer Academic |miejsce = Dordrecht |isbn = 9780792310181 |strony = 364 |język = en}}</ref>
* <ref name="IAEA">{{cytuj stronę |url = http://www-pub.iaea.org/MTCD/publications/PDF/nvs-3-cd/PDF/NVS3_prn.pdf |tytuł = IAEA safeguards glossary |język = en |data dostępu = 2011-04-19}}</ref>
* <ref name="Albright">{{cytuj stronę |url = http://isis-online.org/uploads/isis-reports/documents/np_237_and_americium.pdf |tytuł = Neptunium 237 and Americium: World Inventories and Proliferation Concerns |autor = David Albright |autor2 = Kimberly Kramer |rok = 2005 |opublikowany = Institute for Science and International Security |język = en |data dostępu = 2011-04-07}}</ref>
* <ref name="Poenaru">{{cytuj książkę |nazwisko = N. Poenaru |imię = Dorin |nazwisko2 = Greiner |imię2 = Walter |tytuł = Experimental Techniques in Nuclear Physics |wydawca = Walter de Gruyter |isbn = 3110144670 |strony = 236 |język = en}}</ref>
* <ref name="Sciencedaily">{{cytuj stronę |url = https://www.sciencedaily.com/releases/2008/07/080721121644.htm |tytuł = Exotic Materials Using Neptunium, Plutonium Provide Insight Into Superconductivity |opublikowany = Nature Physics |praca = Heavy electrons and the symplectic symmetry of spin |data = 2008-07-22 |język = en |data dostępu = 2011-03-30}}</ref>
* <ref name="Walker">{{cytuj książkę |autor = D.D. Walker |autor2 = W.G. Dyer |autor3 = H.H. Elder |autor4 = T.L. Fellinger |autor5 = E.K. Hansen |autor6 = M.R. Poirier |autor7 = S.H. Reboul |tytuł = Neptunium disposal to the Savannah River Site tank farm |url = http://sti.srs.gov/fulltext/ms2003458/ms2003458.pdf |wydawca = U.S. Department of Energy |rok = 2003 |strony = 2–3 |język = en}}</ref>
* <ref name="SFR">{{cytuj stronę |url = http://www.skb.se/upload/publications/pdf/Engelsk_low_res.pdf |tytuł = SFR: Final repository for radioactive operational waste. |rok = 2006 |opublikowany = Swedish Nuclear Fuel and Waste Management Co |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20071217164412/http://www.skb.se/upload/publications/pdf/Engelsk_low_res.pdf |zarchiwizowano = 2007-12-17 |data dostępu = 2011-04-07}}</ref>
* <ref name="DGR">{{cytuj stronę |url = http://www.opg.com/power/nuclear/waste/dgr/index.asp |tytuł = The Deep Geologic Repository |rok = 2008 |opublikowany = Ontario Power Generation |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20131115014809/http://www.opg.com/power/nuclear/waste/dgr/index.asp |zarchiwizowano = 2013-11-15 |data dostępu = 2011-04-07}}</ref>
* <ref name="Yun">{{cytuj książkę |nazwisko = Yun i inni |imię = J.I. |tytuł = Effect of carbonate on the solubility of neptunium in natural granitic groundwater |url = http://web.archive.org/web/20170809141344/https://www.kns.org/jknsfile/v42/JK0420552.pdf |wydawca = Department of Nuclear & Quantum Engineering, KAIST |miejsce = Daejeon, Korea |rok = 2010 |strony = 552 |język = en}}</ref>
* <ref name="Neck1992">{{cytuj pismo |autor = Neck, V., Kim, J.I., Kanellakopulos, B |tytuł = Solubility and Hydrolysis Behavior of Neptunium(V) |czasopismo = Radiochimica Acta |wolumin = 56 |strony = 25–30 |data = 1992}}</ref>
* <ref name=Trzebiatowski544>{{cytuj |autor = [[Włodzimierz Trzebiatowski]] |tytuł = Chemia nieorganiczna |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]] |wydanie = VIII |miejsce = Warszawa |data = 1978 |s = 544}}</ref>
* <ref name=Trzebiatowski547>{{cytuj |autor = [[Włodzimierz Trzebiatowski]] |tytuł = Chemia nieorganiczna |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]] |wydanie = VIII |miejsce = Warszawa |data = 1978 |s = 547}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{Cytuj |autor = Karen Nilsson, Lars Carlsen |tytuł = The migration chemistry of neptunium |wydawca = Chemistry Department, Risø Laboratory |miejsce = Roskilde, Dania |data = 1989 |url = http://www.risoe.dk/rispubl/reports_INIS/RISOM2792.pdf |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20140219021229/http://www.risoe.dk/rispubl/reports_INIS/RISOM2792.pdf |zarchiwizowano = 2014-02-19 |data dostępu = 2014-02-02}}
* {{cytuj książkę |tytuł = CRC Handbook of Chemistry and Physics |wydawca = CRC Press |miejsce = Boca Raton |wydanie = 84 |rok = 2003 |strony = 4–20 |rozdział = The Elements. Neptunium |nazwisko r = Hammond |imię r = C.R. |język = en}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = Cotton |imię = Simon |tytuł = Lanthanide and actinide chemistry |język = en |rok = 2006 |wydawca = Wiley |miejsce = Chichester, England |isbn = 0470010053}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = Katz |imię = Joseph |nazwisko2 = Edelstein |imię2 = Norman M. |nazwisko3 = Fuger |imię3 = Jean |tytuł = The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements (Set Vol. 1–6): Volumes 1–6 |wydawca = Springer |isbn = 9789400702103 |język = en}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = Siegel |imię = Malcolm D. |nazwisko2 = Bryan |imię2 = Charles R. |tytuł = Environmental Geochemistry of Radioactive Contamination |url = http://prod.sandia.gov/techlib/access-control.cgi/2003/032063.pdf |wydawca = Sandia National Laboratories |miejsce = [[Albuquerque]], Nowy Meksyk, USA |język = en}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = Zenko |imię = Yoshida |nazwisko2 = Johnson |imię2 = Stephen G. |nazwisko3 = Kimura |imię3 = Takaumi |nazwisko4 = Krsul |imię4 = John R. |tytuł = The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements |url = http://radchem.nevada.edu/classes/rdch710/files/neptunium.pdf |wydanie = 3rd |data = 2006 |tom = 3 |wydawca = Springer |strony = 699–812 |doi = 10.1007/1-4020-3598-5_6 |isbn = 978-1-4020-3555-5 |odn = {{odn/id|Yoshida i inni}}}}

{{Pierwiastki chemiczne}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Pierwiastki radioaktywne]]
[[Kategoria:Neptun (pierwiastek)]]