Tekst źródłowy strony Neptun

{{wyróżnienie|DA}}
{{Inne znaczenia|planety|[[Neptun (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
{{Planeta infobox
 |nazwa                       = Neptun
 |oznaczenie                  = [[Plik:Neptune symbol (bold).svg|24px|alt=♆|Astronomiczny symbol Neptuna]]
 |grafika                     = Neptune Voyager2 color calibrated, brightened.png
 |opis grafiki                = Zdjęcie Neptuna z sondy Voyager 2 Po przywróceniu oryginalnych kolorów
 |odkrywca                    = [[Johann Gottfried Galle]]<ref name="facts2" />
 |data odkrycia               = [[23 września]] [[1846]]
 |sposób odkrycia             = obserwacja [[Teleskop optyczny|teleskopowa]]
 |epoka                       = J2000
 |ciało centralne             = [[Słońce]]
 |półoś wielka                = 4,49506{{e|12}} m<br />30,047 [[Jednostka astronomiczna|au]]<ref name="facts2" />
 |obwód orbity                = 
 |mimośród                    = 0,00858587<ref name="facts2" />
 |perycentrum                 = 4,44445{{e|12}} m<br />29,886 [[Jednostka astronomiczna|au]]<ref name="facts2" />
 |apocentrum                  = 4,54567{{e|12}} m<br />30,216 [[Jednostka astronomiczna|au]]<ref name="facts2" />
 |okres orbitalny             = 60 189 [[Doba|d]]<br />164,79 [[Rok|lat]]<ref name="facts2" />
 |okres synodyczny            = 367,49 d<ref name="facts2" />
 |prędkość ruchu              = 5,37–5,50 km/s<br />średnio: 5,43 km/s<ref name="facts2" />
 |długość węzła wstępującego  = 131,72169°<ref name="facts2" />
 |argument perycentrum        = 273,24966°<ref name="facts2" />
 |czas perycentrum            = 
 |czas tranzytu               = 
 |nachylenie                  = 1,769°<ref name="facts2" />
 |wielkość absolutna          = 
 |typ planety                 = [[gazowy olbrzym]]
 |masa                        = 1,02413{{e|26}} kg<br />(17,15 {{masa Ziemi}})<ref name="facts2" />
 |masa minimalna              = 
 |promień                     = 24 622 km{{u|1bar}}<br />(3,865 {{promień Ziemi}})<ref name="facts2" />
 |promień równikowy           = 24 764 km{{u|1bar}}<br />(3,883 {{promień Ziemi}})<ref name="facts2" />
 |promień biegunowy           = 24 341 km{{u|1bar}}<br />(3,829 {{promień Ziemi}})<ref name="facts2" />
 |spłaszczenie                = 0,01708<ref name="facts2" />
 |obwód                       = 
 |pole powierzchni            = 7,6183{{e|9}} km²<br />(14,94 Ziemi)<ref name="facts1" />
 |objętość                    = 6,254{{e|13}} km³<br />(57,74 Ziemi)<ref name="facts2" />
 |gęstość                     = 1638 kg/m³<ref name="facts2" />
 |okres obrotu                = 16,11 [[Godzina|h]]<ref name="facts2" />
 |prędkość obrotu             = 
 |nachylenie osi              = 28,32°<ref name="facts2" />
 |przyspieszenie grawitacyjne = 11,15 m/s²{{u|1bar}}<br />(1,14 [[Przyspieszenie ziemskie|g]])<ref name="facts2" />
 |prędkość ucieczki           = 23,5 km/s<ref name="facts2" />
 |wiek                        = 
 |albedo                      = 0,442<ref name="facts2" />
 |irradiancja                 = 1,508 W/m² (0,0011 [[Stała słoneczna|ziemskiej]])<ref name="facts2" />
 |temperatura                 = 72 [[Kelwin|K]]{{u|1bar}}<ref name="facts2" />
 |satelity                    = 16<ref name="newmoons" /> ([[księżyce Neptuna]])
 |ciśnienie                   = 
 |skład atmosfery             = według objętości<ref name="facts2" />:
* [[Wodór]]: 80,0%
* [[Hel (pierwiastek)|Hel]]: 19,0%
* [[Metan]]: 1,5%
* Pozostałe: HD, [[etan]] – ślady
* [[Aerozole atmosferyczne]]: lód [[Amoniak|NH<sub>3</sub>]], lód H<sub>2</sub>O, [[wodorosiarczek amonu]], lód CH<sub>4</sub>?
 |commons                     = Category:Neptune (planet)
}}
'''Neptun''' – [[gazowy olbrzym]], ósma, najdalsza od [[Słońce|Słońca]] [[planeta]] w [[Układ Słoneczny|Układzie Słonecznym]], czwarta pod względem [[Średnica|średnicy]] oraz trzecia pod względem [[Masa (fizyka)|masy]]. Neptun jest ponad 17 razy masywniejszy od [[Ziemia|Ziemi]] i masywniejszy od swojego "bliźniaka" [[Uran]]a, który ma masę prawie 15 razy większą od [[Masa Ziemi|masy Ziemi]]{{u|masa}}. Krąży wokół Słońca w odległości około 30 razy większej niż [[Jednostka astronomiczna|dystans Ziemia-Słońce]]. Nazwa pochodzi od rzymskiego boga mórz [[Neptun (mitologia)|Neptuna]]. Jego [[Symbole astronomiczne|symbol astronomiczny]] to [[Plik:Neptune symbol.svg|20px]], stylizowany [[trójząb]] Neptuna.

Odkryty 23 września 1846<ref name="Hamilton" /> Neptun jest jedyną planetą Układu Słonecznego, której istnienie wykazano nie na podstawie obserwacji nieba, ale na drodze obliczeń matematycznych. Niespodziewane zmiany w ruchu orbitalnym Urana doprowadziły astronomów do wniosku, że podlega on [[Perturbacja|perturbacjom]] pochodzącym od nieznanej planety. Neptun został następnie zaobserwowany przez [[Johann Gottfried Galle|Johanna Gallego]] w miejscu przewidzianym przez [[Urbain Le Verrier|Urbaina Le Verriera]], a wkrótce został też odkryty jego największy księżyc, [[Tryton (księżyc)|Tryton]]; żaden z pozostałych znanych dziś księżyców Neptuna nie został odkryty za pomocą teleskopu aż do XX wieku. Neptun został odwiedzony przez tylko jedną sondę kosmiczną, [[Voyager 2]], która przeleciała w pobliżu planety 25 sierpnia 1989.

Neptun przypomina składem [[Uran|Urana]], co odróżnia je od większych gazowych olbrzymów, [[Jowisz]]a i [[Saturn]]a. Atmosfera Neptuna, choć – podobnie jak na Jowiszu i Saturnie – składa się głównie z [[Wodór|wodoru]] i [[Hel (pierwiastek)|helu]] wraz ze śladami węglowodorów i prawdopodobnie [[azot]]u, zawiera większą ilość tzw. „lodów”, czyli substancji lotnych w warunkach ziemskich, takich jak woda, [[amoniak]] i [[metan]]. Astronomowie czasami kategoryzują Urana i Neptuna jako „lodowe olbrzymy” w celu podkreślenia tych różnic<ref name="atmo" />. Wnętrze Neptuna, podobnie jak Urana, składa się głównie z lodu i skał<ref name="Podolak1995" />. Ślady metanu w zewnętrznych obszarach planety przyczyniają się do nadania jej bladoniebieskiego koloru<ref name="truecolour" />.

W przeciwieństwie do niemal pozbawionej wyróżniających się struktur atmosfery Urana, atmosferę Neptuna cechuje aktywność i widoczne układy pogodowe. Podczas przelotu w 1989 roku Voyager 2 odkrył na półkuli południowej [[Wielka Ciemna Plama|Wielką Ciemną Plamę]]. Jest to gigantyczny antycyklon o rozmiarach 13 000 km na 6600 km, który obraca się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, a jego wielkość jest zbliżona do rozmiarów Ziemi. Z kolei Mała Ciemna Plama ma rozmiar zbliżony do rozmiaru Księżyca. Takie struktury są napędzane przez  najsilniejsze wiatry w Układzie Słonecznym; rekord prędkości wiatru to aż 2100&nbsp;km/h<ref name="Suomi1991" />. Duża odległość od Słońca powoduje, że zewnętrzna atmosfera Neptuna jest jednym z najzimniejszych miejsc w Układzie Słonecznym; temperatura efektywna widocznej „powierzchni” planety to około {{C|−226,5}} (46,6&nbsp;[[Kelwin|K]])<ref name="facts2" />. Jednak w centrum planety temperatura sięga około {{C|5100}}<ref name="hubbard" /><ref name="nettelmann" />.

Neptun ma słaby i pozornie niekompletny [[Pierścienie Neptuna|system pierścieni]]. Pierwsze sygnały o istnieniu tych struktur pochodzą z lat 60. XX&nbsp;w., lecz dopiero w 1989 roku sonda [[Voyager 2]] bezsprzecznie potwierdziła ich istnienie<ref name="ring1" />.

Jak chodzi o obserwację Neptuna, to z powodu ogromnej odległości od Słońca przesuwa się on po niebie bardzo powoli. Jest to spowodowane w większym stopniu względnym ruchem Ziemi niż własnym obiegiem wokół Słońca.

== Historia ==
=== Odkrycie ===
Rysunki [[Galileusz]]a wskazują na to, że to on jako pierwszy zaobserwował Neptuna 28 grudnia 1612 roku i ponownie 27 stycznia 1613 roku, gdy znajdował się bardzo blisko Jowisza – w [[Koniunkcja (astronomia)|koniunkcji]] z nim – na nocnym niebie. Za każdym razem błędnie uznawał go za gwiazdę stałą<ref name="Hirschfeld2001" /> i z tego powodu nie jest uważany za odkrywcę Neptuna. Podczas tych pierwszych obserwacji w grudniu 1612 roku Neptun nie zmieniał położenia na niebie, ponieważ tego dnia rozpoczął [[Retrogradacja (astronomia)|ruch wsteczny]]. Ten pozorny ruch do tyłu ma miejsce, gdy Ziemia w swoim ruchu orbitalnym wyprzedza planetę zewnętrzną. W związku z tym, że Neptun dopiero rozpoczynał swój ruch wsteczny, przemieszczenie planety było zbyt powolne i przez to Galileusz nie mógł go zaobserwować swoim małym [[teleskop]]em{{odn|Littmann|2004|s=216–217}}. Jednak w lipcu 2009&nbsp;r. fizyk [[University of Melbourne]] David Jamieson ogłosił nowe dowody wskazujące, że Galileusz miał świadomość, że ta „gwiazda” musiała przemieścić się w stosunku do gwiazd stałych<ref name="Britt2009" />.

W 1821 roku [[Alexis Bouvard]] opublikował tablice astronomiczne, zawierające precyzyjne wyznaczenie [[Orbita|orbity]] Urana<ref name="Bouvard1821" />. Kolejne obserwacje wykazały znaczne odchylenia od tych prognoz, co doprowadziło Bouvarda do sformułowania hipotezy, że nieznane ciało zaburza [[Grawitacja|grawitacyjnie]] jego orbitę<ref name="MNRAS7" />. W 1843&nbsp;r. [[John Couch Adams]] obliczył orbitę hipotetycznej ósmej planety na podstawie zaburzeń ruchu Urana. Wysłał swoje obliczenia do królewskiego astronoma sir [[George Biddell Airy|George’a Airy’ego]], który poprosił Adamsa o wyjaśnienie. Adams zaczął przygotowywać odpowiedź, ale nigdy jej nie wysłał i powoli kontynuował prace nad problemem Urana<ref name="O Connor2006" /><ref name="Adams1846-s149" />.
[[Plik:Galileo.arp.300pix.jpg|lewo|mały|212x212px|[[Galileusz|Galileo Galilei]]]]
[[Plik:Le Verrier colored.jpg|lewo|mały|221x221px|[[Urbain Le Verrier]]]]
W latach 1845–1846, niezależnie od Adamsa, [[Urbain Le Verrier]] wykonał własne obliczenia. George Airy zapoznał się w czerwcu 1846 roku z pierwszymi oszacowaniami Le Verriera dotyczącymi położenia hipotetycznej ósmej planety na niebie i zwrócił uwagę na ich podobieństwo do oszacowań Adamsa. Opierając się na tych argumentach, przekonał dyrektora Obserwatorium Cambridge [[James Challis|Jamesa Challisa]] do poszukiwania nowej planety. Challis bezskutecznie przeczesywał niebo przez cały sierpień i wrzesień<ref name="MNRAS7" /><ref name="Challis1846-s145-149" />.

Tymczasem Le Verrier listownie skłonił astronoma [[Johann Gottfried Galle|Johanna Galle]] do poszukiwania planety przy pomocy refraktora, którym dysponowało obserwatorium w Berlinie. [[Heinrich Louis d’Arrest|Heinrich d’Arrest]], wówczas student w obserwatorium, zasugerował Gallemu, że można porównać niedawno stworzone mapy nieba z obrazem widocznym przez teleskop i poszukać charakterystycznego dla planety przemieszczenia na tle gwiazd stałych w okolicy przewidywanej przez Le Verriera. Późnym wieczorem 23 września 1846 roku, w dniu, w którym astronomowie otrzymali list od Le Verriera, dostrzegli Neptuna zaledwie 1° od przewidzianej przez niego pozycji i około 12° od położenia wyznaczonego przez Adamsa. Challis później uświadomił sobie, że dwukrotnie obserwował planetę w sierpniu, nie zdając sobie z tego sprawy z powodu niestarannego podejścia do poszukiwań<ref name="MNRAS7" /><ref name="Galle1846-s153" />.

Wkrótce po odkryciu planety rozpoczęła się rywalizacja między Francuzami i Anglikami o pierwszeństwo i tytuł odkrywcy. Ostatecznie zgodzono się, że Le Verrier i Adams wspólnie zasłużyli na miano odkrywców planety. Jednak kwestia ta została poddana ponownej ocenie przez historyków po odkryciu w 1998&nbsp;r. historycznych dokumentów z [[Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich|Królewskiego Obserwatorium Astronomicznego w Greenwich]], tzw. „Neptune papers”, które najwyraźniej zostały skradzione przez astronoma [[Olin Jeuck Eggen|Olina Eggena]] i były ukrywane przez niego przez prawie trzy dekady, by zostać odnalezionymi wkrótce po jego śmierci<ref name="Neptdisc" />. Po przejrzeniu dokumentów niektórzy historycy wskazują, że Adams nie zasługuje na tytuł odkrywcy równoprawnie z Le Verrierem. W 1966 Dennis Rawlins zakwestionował zasadność roszczeń Adamsa do tytułu współodkrywcy. W 1992 w artykule w założonym przez siebie czasopiśmie „Dio” stwierdził, że Brytyjczycy chcieli „ukraść” odkrycie<ref name="Dennis Rawlins1992" />. Nicholas Kollerstrom z [[University College London]] w 2003 stwierdził<ref name="McGourty Christine2003" /><ref name="-----vols" />:
{{Cytat
 |treść = Adams wykonał pewne obliczenia, ale raczej nie był przekonany, że Neptun rzeczywiście tam jest.
}}

=== Nazwa ===
Wkrótce po odkryciu Neptuna został on przedstawiony po prostu jako „planeta poza Uranem” lub „planeta Le Verrier”. Pierwsza propozycja nazwy własnej pochodzi od Gallego, który zaproponował nazwę ''[[Janus]]''. W Anglii Challis używał nazwy ''[[Okeanos|Oceanus]]''{{odn|Moore|2000|s=206}}.

Domagając się prawa do nazwania swego odkrycia, Le Verrier szybko zaproponował dla nowej planety nazwę Neptun, fałszywie twierdząc, że została ona oficjalnie zatwierdzona przez francuskie [[Bureau des Longitudes]]{{odn|Littmann|2004|s=50}}. W październiku zaproponował nazwanie planety ''Le Verrier'' – na swoją cześć; w swoich staraniach miał lojalne wsparcie m.in. dyrektora obserwatorium [[François Arago]]. Propozycja ta spotkała się jednak z silnym sprzeciwem poza [[Francja|Francją]]{{odn|Baum|Sheehan|2003|s=109–110}}. Francuskie opracowania szybko przywróciły nazwę ''Herschel'' dla Urana i ''Leverrier'' dla nowej planety<ref name="Gingerich1958-s9-15" />.

W dniu 29 grudnia 1846 roku [[Friedrich Georg Wilhelm Struve]] poparł nazwę Neptun w [[Rosyjska Akademia Nauk|Rosyjskiej Akademii Nauk]] w [[Petersburg|Sankt Petersburgu]]<ref name="articles.adsabs.harvard-" />. Wkrótce nazwa ''Neptun'' zyskała międzynarodowe uznanie i stała się oficjalną nazwą planety.

W [[Mitologia rzymska|mitologii rzymskiej]] [[Neptun (mitologia)|Neptun]] był bogiem mórz; jego grecki odpowiednik to [[Posejdon]]. Mitologiczna nazwa planety pozostaje w zgodzie z nomenklaturą dotyczącą nazewnictwa innych planet, z których wszystkie, z wyjątkiem Ziemi, zostały nazwane imionami postaci z [[Mitologia grecka|mitologii greckiej]] i rzymskiej<ref name="USGS" />.

Większość współczesnych języków, nawet w krajach, które nie mają bezpośredniego związku z kulturą grecko-rzymską, używa wariantu nazwy „Neptun” na określenie tej planety, jednak języki [[Język chiński|chiński]], [[Język japoński|japoński]] i [[Język koreański|koreański]] tłumaczą nazwę planety jako „gwiezdny król morza”<ref name="Planetary linguistics" />.

=== Status ===
Od odkrycia w 1846 roku do odkrycia Plutona w 1930 roku, Neptun był najdalszą znaną planetą. Po odkryciu Pluton został najdalszą planetą, z wyjątkiem 20-letniego okresu pomiędzy 1979 a 1999&nbsp;r., gdy poruszający się po eliptycznej orbicie o znacznym [[Ekscentryczność (fizyka)|mimośrodzie]] Pluton znajdował się bliżej Słońca niż Neptun<ref name="Tony Long2010" />. Jednak odkrycie w 1992 roku kolejnego obiektu [[Pas Kuipera|Pasa Kuipera]] doprowadziło astronomów do sporu, czy Pluton powinien być traktowany jako planeta, czy jako jeden z wielu zwykłych obiektów pasa<ref name="The Kuiper Belt" /><ref name="The Status of Pluto A clarification" />. 26 sierpnia 2006 astronomowie na Zgromadzeniu Ogólnym [[Międzynarodowa Unia Astronomiczna|Międzynarodowej Unii Astronomicznej]] w [[Praga|Pradze]] odebrali Plutonowi status planety, co oznacza, że w Układzie Słonecznym jest teraz tylko 8 planet, a Neptun ponownie uzyskał status najdalszej planety Układu Słonecznego<ref name="IAU 2006 General Assembly" />.

== Skład i struktura ==
[[Plik:Neptune, Earth size comparison true color.jpg|mały|upright|Porównanie wielkości Neptuna i Ziemi]]
Neptun ma masę równą 1,02413{{e|26}}&nbsp;kg, pośrednią między [[Ziemia|Ziemią]] i większymi gazowymi olbrzymami: jego masa jest siedemnaście razy większa niż masa Ziemi, ale ma on tylko ok. 1/19 masy [[Jowisz]]a{{u|masa}}. [[Przyspieszenie grawitacyjne]] na powierzchni planety jest duże. W Układzie Słonecznym większe jest tylko na Jowiszu, i tylko na tych dwóch planetach osiąga większą wartość niż na powierzchni Ziemi<ref name="unsoeld2001" />.

Promień Neptuna wynosi 24&nbsp;764&nbsp;km<ref name="facts2" />; jest prawie cztery razy większy niż promień Ziemi. Neptun i [[Uran]] są często zaliczane do podklasy gazowych olbrzymów nazywanych lodowymi olbrzymami – ze względu na mniejszy rozmiar i wyższe stężenia „lodów” w stosunku do [[Jowisz]]a i [[Saturn]]a<ref name="Zobacz np cytuj pismo imię" />. W poszukiwaniu [[Planeta pozasłoneczna|planet pozasłonecznych]] Neptun został wykorzystany jako wzór całej klasy obiektów: odkryte ciała o podobnej masie są często określane jako „neptunowe”<ref name="Lovis2006" />, podobnie jak astronomowie odnoszą się do większych planet pozasłonecznych, określając je jako „jowiszowe”. W szczególności planety takie, krążące stosunkowo blisko swych gwiazd, są klasyfikowane jako [[Gorący neptun|gorące neptuny]]<ref name="Hot ice may cover recently" />.

=== Struktura ===
Struktura wewnętrzna Neptuna przypomina strukturę [[Uran#Struktura wewnętrzna|Urana]]. Jego atmosfera stanowi od 5 do 10 procent jego masy, zajmując 10 do 20 procent drogi do jądra, osiągając ciśnienie 10&nbsp;[[Paskal|GPa]]. Zwiększone stężenie [[metan]]u, [[amoniak]]u i [[Woda|wody]] wykryto w dolnych warstwach atmosfery<ref name="hubbard" />.
[[Plik:Neptune diagram color corrected.svg|mały|upright=1.5|lewo|Wewnętrzna struktura Neptuna:<br />1. Górna atmosfera, wierzchołki chmur<br />2. Atmosfera składająca się z wodoru, helu i metanu<br />3. Płaszcz złożony z wody, amoniaku i metanu w postaci lodu<br />4. Jądro składające się ze skał i lodu]]
Stopniowo ten sprężony i gorętszy gaz (ciemniejszy na schemacie) przechodzi w [[stan nadkrytyczny]], tworząc ciekły lub lodowy [[Płaszcz ziemski|płaszcz]], w którym temperatura sięga od 2000&nbsp;K do 5000&nbsp;K. Płaszcz ten ma masę od 10 do 15 mas Ziemi, jest bogaty w wodę, amoniak i metan<ref name="Hamilton" />. Zwyczajowo dla planet mieszanina ta jest określana jako lodowa, nawet jeśli występuje tam gorący, bardzo gęsty płyn. Płyn ten, o dużej przewodności elektrycznej, nazywa się czasem oceanem wodno-amoniakalnym<ref name="Atreya2006" />. Na głębokości 7000&nbsp;km warunki mogą być takie, że metan rozkłada się, tworząc kryształy diamentu, które opadają w kierunku rdzenia<ref name="doi10.1126/science.286.5437.25a-s25" />. Płaszcz może składać się z warstwy „wody jonowej” (ang. ''ionic water''), w której molekuły wody rozpadają się w mieszaninę jonów wodoru i tlenu. Głębiej woda staje się [[Elektrolit stały|przewodnikiem superjonowym]], w którym jony wodoru swobodnie poruszają się w sieci krystalicznej tlenu<ref name="Weird water lurking inside" />.

[[Jądro planety|Jądro]] Neptuna jest zbudowane z [[żelazo|żelaza]], [[Nikiel|niklu]] i [[Krzemiany|krzemianów]], modele określają jego masę na około 1,2 masy Ziemi<ref name="Podolak1995" />. Ciśnienie w centrum wynosi 7 [[Bar (jednostka)|Mbar]] (700 GPa) i jest miliony razy większe niż ciśnienie na powierzchni Ziemi, zaś temperatura może sięgać 5400&nbsp;K<ref name="hubbard" /><ref name="nettelmann" />.

[[Temperatura]] i [[ciśnienie]] na Neptunie (podobnie jak na [[Uran]]ie) są wystarczające aby [[metan]] przekształcał się w mieszaninę [[Diament|pyłu diamentowego]] i [[Węglowodory|węglowodorów]]. Na tej podstawie niektórzy naukowcy przewidują występowanie tam [[diament]]owych deszczów<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = L. R. Benedetti, J. H. Nguyen, W. A. Caldwell, H. Liu, M. Kruger |tytuł = Dissociation of CH4 at high pressures and temperatures: diamond formation in giant planet interiors? |czasopismo = Science |data = 1999-10-01 |data dostępu = 2021-09-24 |issn = 0036-8075 |wolumin = 286 |s = 100–102 |doi = 10.1126/science.286.5437.100 |url = https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1999Sci...286..100B}}</ref><ref name="FQ2QDiam" /> i oceanów<ref name="Messina" />.

=== Atmosfera ===
[[Plik:Neptune-Methane.jpg|mały|Obraz Neptuna w świetle widzialnym i bliskiej [[Podczerwień|podczerwieni]], ukazujący pasma metanu w atmosferze i cztery księżyce planety: Proteusza, Larissę, Galateę i Despoinę]]
Na dużych wysokościach atmosfera Neptuna składa się w 80% z wodoru i 19% z helu<ref name="hubbard" />. Obecne są również śladowe ilości metanu. Metan silnie absorbuje fale o długości powyżej 600&nbsp;nm, w czerwonej i podczerwonej części widma. Podobnie jak w przypadku Urana, absorpcja czerwonego światła przez [[metan]] znajdujący się w atmosferze nadaje Neptunowi niebieskawy odcień, bardziej intensywny niż w przypadku Urana<ref name="Crisp1995" />. Różnica barw obu planet jest wywołana grubszą warstwą zawiesiny aerozoli w atmosferze Urana; prawdopodobnie w bardziej dynamicznej atmosferze Neptuna intensywniej tworzy się metanowy [[śnieg]], który usuwa aerozole<ref name="bluecolour" />. Oba lodowe olbrzymy mają bardzo zbliżoną barwę<ref name="truecolour" />.

Atmosferę planety dzieli się na dwa główne obszary: [[Troposfera|troposferę]], w której temperatura maleje z wysokością i [[Stratosfera|stratosferę]], w której temperatura z wysokością rośnie. Granica pomiędzy tymi obszarami – [[tropopauza]] – występuje przy ciśnieniu 0,1 bara (10&nbsp;kPa)<ref name="atmo" />. Wyżej, przy ciśnieniu pomiędzy 10<sup>−5</sup> a 10<sup>−4</sup> mikrobarów (1 do 10&nbsp;Pa), stratosfera przechodzi w [[Termosfera|termosferę]]<ref name="atmo" />. Termosfera stopniowo przechodzi w [[Egzosfera|egzosferę]].
[[Plik:Neptune clouds.jpg|mały|Pasma chmur na dużej wysokości rzucają cienie na niższe warstwy chmur]]
Modele wskazują na to, że troposfera Neptuna jest przetykana warstwami chmur o składzie zmieniającym się z wysokością. Chmury górnego piętra pojawiają się przy ciśnieniu poniżej 1 bara, gdzie panuje temperatura odpowiednia do kondensacji metanu. Uważa się, że przy ciśnieniu pomiędzy 1 a 5 barów (100 do 500&nbsp;kPa) formują się chmury amoniaku i [[Siarkowodór|siarkowodoru]]. Chmury o ciśnieniu powyżej pięciu barów mogą składać się z amoniaku, [[Wodorosiarczek amonu|wodorosiarczku amonu]], siarkowodoru i wody. Chmury z zamarzniętej wody powinny mieć ciśnienie około 50 barów (5,0&nbsp;MPa), przy temperaturze dochodzącej do {{C|0}}. Poniżej są chmury amoniaku i siarkowodoru{{odn|Elkins-Tanton|2006|s=79–83}}.

Zaobserwowano cienie chmur położonych na dużych wysokościach rzucane na nieprzezroczyste obszary niższych chmur. Istnieją także wysokie pasma chmur, które owijają się wokół planety na stałej szerokości planetograficznej. Te obwodowe zespoły chmur mają szerokość 50–150&nbsp;km i leżą około 50–110&nbsp;km powyżej głównej warstwy chmur<ref name="apj125" />.
[[Plik:Neptune.jpg|thumb|left|Obraz Neptuna, w fałszywych kolorach, który był używany do 2024]]
Analiza widma światła docierającego z Neptuna wskazuje, że w dolnej stratosferze pojawia się zmętnienie z powodu kondensacji produktów fotolizy [[Ultrafiolet|UV]] metanu, takich jak etan i acetylen<ref name="atmo" /><ref name="hubbard" />. W [[Stratosfera|stratosferze]] znajdują się również śladowe ilości [[Tlenek węgla|tlenku węgla]] i [[Cyjanowodór|cyjanowodoru]]<ref name="atmo" /><ref name="Encrenaz2003" />. Stratosfera Neptuna jest cieplejsza od stratosfery Urana z powodu wyższego stężenia węglowodorów<ref name="atmo" />.

Nie udało się jeszcze wyjaśnić, dlaczego [[termosfera]] ma wyjątkowo wysoką temperaturę – około 750&nbsp;K<ref name="Broadfoot19989" /><ref name="Herbert1999" />. Neptun znajduje się zbyt daleko od Słońca, by tak wysoka temperatura była wynikiem absorpcji promieniowania. Być może prawdziwą przyczyną jest interakcja atmosfery z jonami w [[Magnetosfera|polu magnetycznym]] planety lub [[Fala grawitacyjna (mechanika cieczy)|oscylacje wypornościowe]] dochodzące z wnętrza i ulegające wygaszeniu w atmosferze. Termosfera zawiera śladowe ilości [[Dwutlenek węgla|dwutlenku węgla]] oraz wody, które mogą pochodzić ze źródeł zewnętrznych, takich jak [[meteoryt]]y oraz pył{{odn|Elkins-Tanton|2006|s=79–83}}<ref name="Encrenaz2003" />.

Od 1989 roku do 2024 uważano, iż kolor atmosfery Neptuna jest ciemnoniebieski. Błędne przekonanie było oparte na opublikowanych przez NASA zdjęciach z sondy [[Voyager 2]]. Sonda rejestrowała wiele zdjęć w pojedynczych pasach światła. Podczas kompilacji pojawiły się przekłamania kolorystyczne, a ponadto podbito zdjęcia kontrastem, aby uwydatnić zjawiska atmosferyczne na planecie. W 2024 roku zespół naukowców pod kierownictwem profesora Patricka Irwina z [[Uniwersytet Oksfordzki|Uniwersytetu Oksfordzkiego]] opublikował pracę w magazynie "[[Monthly Notices of the Royal Astronomical Society]]", gdzie dokonano retuszu zdjęcia z sondy Voyager 2 na podstawie danych z [[spektrograf]]ów [[Kosmiczny Teleskop Hubble’a|Teleskopu Hubble’a]] oraz [[Very Large Telescope|Bardzo Dużego Teleskopu]]. Dzięki badaniu uzyskano rzeczywisty kolor Neptuna, zielonkawo-niebieski, który jest nieznacznie bardziej niebieskawy od koloru Urana<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Irwin  | imię = Patrick | nazwisko2 = Dobinson | imię2 = Jack | nazwisko3 = James | imię3 = Arjuna | nazwisko4 = Teanby | imię4 = Nicholas | nazwisko5 = Simon | imię5 = Amy | tytuł = Modelling the seasonal cycle of Uranus’s colour and magnitude, and comparison with Neptune | czasopismo = [[Monthly Notices of the Royal Astronomical Society]] | wydawca = Oxford University Press | wydanie = 4 | wolumin = 527 | strony = 11521–11538 | issn = 1365-2966 | język = en | data = 2023-09-12 | url = https://academic.oup.com/mnras/article/527/4/11521/7511973 | doi =  10.1093/mnras/stad3761}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/rozczarowujace-prawdziwe-kolory-urana-i-neptuna | tytuł = Rozczarowujące prawdziwe kolory Urana i Neptuna | nazwisko = Molenda-Żakowicz | imię = Joanna | data = 2024-01-05 | opublikowany = Urania | data dostępu = 2024-01-16}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.national-geographic.pl/artykul/planetarne-blizniaki-uran-i-neptun-sa-do-siebie-znacznie-bardziej-podobne-niz-dotychczas-sadzono-240105090910 | tytuł = Planetarne bliźniaki? Uran i Neptun są do siebie znacznie bardziej podobne, niż dotychczas sądzono | nazwisko = Salik | imię = Magdalena | data = 2024-01-05 | opublikowany = National Geographic | język = pl | data dostępu = 2024-01-16}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://tech.wp.pl/wielka-pomylka-neptun-jest-inny-niz-myslelismy,6981446864562720a | tytuł = Wielka pomyłka. Neptun jest inny niż myśleliśmy | nazwisko = Tomiczek | imię = Mateusz | data = 2024-01-05 | opublikowany = Wirtualna Polska | język = pl | data dostępu = 2024-01-16}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://wiadomosci.dziennik.pl/nauka/artykuly/9396071,prawdziwe-kolory-urana-i-neptuna-nowe-odkrycia.html | tytuł = Prawdziwe kolory Urana i Neptuna. Nowe odkrycia  | nazwisko = Papiernik | imię = Weronika | data = 2024-01-05 | opublikowany = Dziennik.pl | język = pl | data dostępu = 2024-01-16}}</ref>.

=== Magnetosfera ===
Neptun przypomina Urana również budową magnetosfery, z polem magnetycznym, którego oś jest mocno nachylona do [[Oś obrotu|osi obrotu]] – o 46,9° – i przesunięta o ok. 0,485 promienia planety<ref name="facts2" />, czyli około {{formatnum:12000}}&nbsp;km od jej geometrycznego centrum. Przed lotem Voyagera 2 w kierunku Neptuna uważano, że nachylenie pola magnetycznego Urana jest wynikiem nachylenia osi jego obrotu. Porównawszy pola magnetyczne obu planet, naukowcy doszli jednak do wniosku, że takie pole magnetyczne może być charakterystyczne dla przepływów we wnętrzach planet. Generować je może [[konwekcja]] płynu w cienkiej powłoce sferycznej, złożonej prawdopodobnie z mieszaniny amoniaku, metanu i wody{{odn|Elkins-Tanton|2006|s=79–83}} związana z przepływem prądu elektrycznego zgodnie z mechanizmem [[Dynamo magnetohydrodynamiczne|dynama magnetohydrodynamicznego]]<ref name="pmid15014493-s151-153" />.

[[Dipol]]owe parametry pola magnetycznego Neptuna wynoszą: [[indukcja magnetyczna]] na równiku magnetycznym Neptuna 14,2 [[Tesla (jednostka)|mikrotesli]] (0,142&nbsp;[[Gaus|G]])<ref name="Connerney1991" /><ref name="facts2" />, dipolowy [[Magnetyczny moment dipolowy|moment magnetyczny]] około 2,2{{e|17}}&nbsp;T·m³ (14&nbsp;μT·''R''<sub>''N''</sub><sup>3</sup>, gdzie ''R''<sub>''N''</sub> to promień Neptuna). Pole magnetyczne Neptuna ma złożoną geometrię, która obejmuje stosunkowo duży wkład składników [[Rozwinięcie multipolowe|multipolowych]], w tym silnego momentu [[kwadrupol]]owego; wkład ten może przekroczyć wkład [[Magnetyczny moment dipolowy|momentu dipolowego]]. W przeciwieństwie do Neptuna Ziemia, Jowisz i Saturn mają stosunkowo niewielkie momenty kwadrupolowe, a ich pola są nieznacznie nachylone od osi obrotu. Duży moment kwadrupolowy Neptuna może być wynikiem przesunięcia od centrum planety i geometrycznego ograniczenia [[Dynamo magnetohydrodynamiczne|dynama]] generującego pole<ref name="science4936b" /><ref name="Russell1997" />.

Łukowa fala uderzeniowa magnetosfery Neptuna, powstająca gdy pochodzący ze Słońca [[wiatr słoneczny]] zwalnia do prędkości poddźwiękowych, występuje w odległości 34,9 promieni od planety. Magnetopauza, gdzie ciśnienie magnetosfery równoważy ciśnienie wiatru słonecznego, znajduje się w odległości 23–26,5 promieni Neptuna. Ogon magnetosfery rozciąga się na co najmniej 72 promieni Neptuna w przeciwnym kierunku, a bardzo prawdopodobne, że o wiele dalej<ref name="science4936b" />.

=== Pierścienie ===
{{Osobny artykuł|Pierścienie Neptuna}}
Neptun ma układ pierścieni, choć mniej spektakularny niż saturnowy. Pierścienie mogą składać się z cząsteczek lodów pokrytych krzemianami lub materiałami na bazie węgla, które to najprawdopodobniej dają im czerwony odcień<ref name="Cruikshank 1996 703 804" />. Trzy główne pierścienie są wąskie i noszą nazwy: Pierścień Adamsa ({{formatnum:63000}}&nbsp;km od centrum Neptuna), Pierścień Le Verriera ({{formatnum:53000}}&nbsp;km) i Pierścień Galle (szerszy i słabszy {{formatnum:42000}}&nbsp;km). Słabe zewnętrzne rozszerzenie Pierścienia Le Verriera zostało nazwane Lassell i jest ograniczone w jego zewnętrznej krawędzi przez Pierścień Arago na wysokości {{formatnum:57000}}&nbsp;km<ref name="Blue2004" />.

Pierwszy z tych [[Pierścienie planetarne|pierścieni planetarnych]] został odkryty w 1968 roku przez zespół kierowany przez [[Edward Guinan|Edwarda Guinana]]<ref name="ring1" /><ref name="Guinan1982-s658" />, ale przypuszczano, że to pierścień, który może być niepełny<ref name="doi10.1086/114178-s490-494" />. Pierwsze dowody, że pierścienie mogą mieć luki, pojawiły się w trakcie [[Okultacja|zakrycia]] gwiazdy przez Neptuna obserwowanego w 1984 roku, kiedy pierścienie wyraźnie przesłoniły gwiazdę przed zakryciem, ale nie zaobserwowano tego po zakryciu<ref name="Nicholson90" />. Zdjęcia przesłane przez sondę Voyager 2 w 1989 roku wyjaśniły problem, pokazując kilka słabych pierścieni. Pierścienie te mają grudkowatą strukturę<ref name="Planetary Society" />, być może z powodu interakcji grawitacyjnej z małymi księżycami na niedalekiej orbicie<ref name="Wilford1989" />.

Peryferyjny pierścień Adamsa składa się z pięciu wyraźnych łuków o nazwach ''Courage'', ''Liberté'', ''Egalité 1'', ''Egalité 2'' i ''Fraternité'' (Odwaga, Wolność, Równość 1, Równość 2, Braterstwo)<ref name="Cox2001" />. Istnienie łuków trudno było wytłumaczyć, bowiem prawa ruchu orbitalnego przewidują, że pył rozłoży się dość szybko w jednolity pierścień, a łuki powinny być nietrwałe. Astronomowie uważają, że łuki w ich obecnej formie są formą nietrwałą i powstały jako efekt przyciągania grawitacyjnego [[Galatea (księżyc)|Galatei]], księżyca krążącego bardzo blisko wewnątrz pierścienia<ref name="Munsell2007" /><ref name="pmid9804544-s1102-1104" />.

Obserwacje wykonane z Ziemi w 2005 roku wydają się wskazywać, że pierścienie Neptuna są o wiele bardziej niestabilne, niż wcześniej sądzono. Zdjęcia wykonane za pomocą [[Teleskopy Kecka|Teleskopów Kecka]] w 2002 i w 2003 roku pokazują znaczne zmiany w pierścieniach w porównaniu ze zdjęciami wykonanymi przez sondę Voyager 2. W szczególności wydaje się, że łuk ''Liberté'' może zniknąć w ciągu zaledwie jednego stulecia<ref name="Staff2005" />.

== Klimat ==
Jedną z różnic między Uranem i Neptunem jest poziom aktywności meteorologicznej. Gdy sonda Voyager 2 przelatywała w pobliżu Urana w roku 1986, planeta była dość jednolita, w przeciwieństwie do Neptuna, gdzie podczas misji Voyagera 2 w 1989 roku występowały znaczące zjawiska pogodowe<ref name="spot" />.
[[Plik:Neptune storms.jpg|mały|upright|[[Wielka Ciemna Plama]] (góra), Scooter (środkowa biała chmura)<ref name="scooter" /> i [[Mała Ciemna Plama]] (dół), z za dużym (nierzeczywistym) kontrastem]]

Pogoda na Neptunie charakteryzuje się bardzo dynamicznymi burzami i wiatrem wiejącym z prędkością prawie 600&nbsp;m/s – osiągającym niemal [[Prędkość naddźwiękowa|naddźwiękowy]] przepływ<ref name="Suomi1991" />. Poprzez śledzenie ruchu chmur wykazano, że prędkości wiatru wynoszą od 20&nbsp;m/s w kierunku wschodnim do 325&nbsp;m/s w zachodnim<ref name="Hammel1989" />. Prędkość wiatru w górnych warstwach chmur wynosi od 400&nbsp;m/s na równiku do 250&nbsp;m/s na biegunach{{odn|Elkins-Tanton|2006|s=79–83}}. Większość wiatrów na Neptunie wieje w kierunku przeciwnym do kierunku obrotu planety{{odn|Burgess|1991|s=64–70}}. Ogólny obraz wiatru pokazał stopniowanie obrotu na dużych szerokościach geograficznych i obrót wsteczny na niższych szerokościach geograficznych. Różnica w kierunku przepływu jest uważana za efekt powierzchniowy, a nie przejaw głębszych procesów atmosferycznych<ref name="atmo" />. Na 70° szerokości geograficznej południowej najszybsze strumienie gazów atmosferycznych poruszają się z prędkością 300&nbsp;m/s<ref name="atmo" />.

Obfitość [[metan]]u, [[etan]]u i [[etyn]]u na równiku Neptuna jest 10–100 razy większa niż na biegunach. Interpretuje się to jako dowód występowania prądów wznoszących na równiku i prądów opadających w pobliżu biegunów<ref name="atmo" />.

W 2007 r. okazało się, że temperatura w górnej troposferze na południowym biegunie Neptuna była o około {{C|10}} wyższa niż na pozostałej części Neptuna, gdzie średnio ma wartość około {{C|−200}} (70&nbsp;K)<ref name="Orton G S Encrenaz T Leyrat2007" />. Różnica temperatur wystarcza, by metan, który gdzie indziej jest zamrożony w górnych warstwach atmosfery Neptuna, wyciekał jako gaz z okolic bieguna południowego. Względnie ciepłe miejsce jest wynikiem nachylenia osi obrotu Neptuna, które sprawia, że południowy biegun jest skierowany do Słońca w ostatnim kwartale roku Neptuna, trwającym około 41 ziemskich lat. Gdy Neptun powoli przesuwa się ku przeciwnej stronie Słońca, biegun południowy zostaje zaciemniony, a biegun północny – oświetlony, co powoduje uwolnienie metanu na biegunie północnym<ref name="Orton2007" />.

W wyniku zmian sezonowych w pasmach chmur na południowej półkuli Neptuna odnotowano zwiększenie ich wielkości i [[albedo]]. Zjawisko to po raz pierwszy zaobserwowano w 1980&nbsp;r. i ma ono trwać do około 2020 roku. Długi okres orbitalny Neptuna powoduje, że cztery pory roku będą trwały po około czterdzieści lat każda<ref name="villard" />.

Obliczenia z wykorzystaniem algorytmów VSOP87 wskazują, że na półkuli północnej Neptuna panuje obecnie zima, która rozpoczęła się w 1997 roku, a zakończy w 2038 roku<ref>{{Cytuj |tytuł = Urania - Polski Portal Astronomiczny |data dostępu = 2024-09-13 |opublikowany = www.urania.edu.pl |url = https://www.urania.edu.pl/ |język = pl}}</ref>.

=== Burze ===
[[Plik:Neptune's Great Dark Spot.jpg|mały|upright|lewo|Wielka Ciemna Plama, ''Voyager 2'']]
W 1989 roku [[Wielka Ciemna Plama]], burza o charakterze [[antycyklon]]u obejmująca {{formatnum:13000}}&nbsp;×&nbsp;6600&nbsp;km<ref name="spot" /> została odkryta przez sondę kosmiczną ''Voyager 2''. Burza przypomina [[Wielka Czerwona Plama|Wielką Czerwoną Plamę]] na [[Jowisz]]u. Pięć lat później, 2 listopada 1994&nbsp;r., Kosmiczny Teleskop Hubble’a nie dostrzegł Wielkiej Ciemnej Plamy. Zamiast tego burza podobna do Wielkiej Ciemnej Plamy została znaleziona na północnej półkuli<ref name="pmid17834994-s1740-1742" />; ten układ burzowy również zanikł po kilku latach.

Kolejna burza to biała chmura Scooter (skuter), na południe od Wielkiej Ciemnej Plamy. Została tak nazwana, bo kiedy ją zaobserwowano po raz pierwszy, na kilka miesięcy przed zbliżeniem w 1989&nbsp;r. ''Voyagera 2'', poruszała się szybciej niż Wielka Ciemna Plama{{odn|Burgess|1991|s=64–70}}. Późniejsze obrazy ujawniły jeszcze szybsze chmury. Cyklon [[Mała Ciemna Plama]], występujący na południowej półkuli, jest drugą najbardziej intensywną burzą obserwowaną podczas spotkania w 1989&nbsp;r. Początkowo była zupełnie ciemna, ale gdy ''Voyager 2'' zbliżył się do planety, rozwinął się jasny rdzeń, który może być dostrzeżony na większości zdjęć o najwyższej rozdzielczości<ref name="Lavoie1996" />.

Ciemne plamy Neptuna występują w troposferze na wysokości niższej niż większość jaśniejszych chmur, tak więc pojawiają się jako dziury w górnych warstwach chmur<ref name="doi10.1016/j.icarus.2003.07.006-s359-374" />. Ponieważ są one stabilne, utrzymując się przez kilka miesięcy, uważa się je za [[Wir (dynamika płynów)|wirowe]]<ref name="apj125" />. Często jaśniejsze obszary wiążą się z ciemnymi plamami, tworząc trwałe chmury metanu, które znajdują się koło warstwy tropopauzy<ref name="doi10.1006/icar.1998.5918-s275-285" />. Utrzymywanie się takich towarzyszących chmur wskazuje, że niektóre dawniejsze ciemne plamy mogą nadal istnieć jako cyklony, mimo że nie są już widoczne jako ciemne. Mogą też rozpraszać się podczas migracji zbyt blisko równika lub ewentualnie z powodu innych nieznanych mechanizmów<ref name="Sromovsky2000-s1005" />.

=== Wewnętrzne ciepło ===
Pogoda Neptuna jest bardziej zróżnicowana w porównaniu z Uranem, przypuszczalnie częściowo z powodu wyższej temperatury wewnętrznej<ref name="heat" />. Chociaż Neptun leży 1,6 razy dalej od Słońca niż Uran i otrzymuje tylko 40% ilości światła słonecznego Urana<ref name="atmo" />, powierzchnie obu planet mają mniej więcej równe temperatury<ref name="heat" />. W górnych regionach troposfery Neptuna temperatura osiąga {{C|−221,4}} (51,7&nbsp;K). Na głębokości, na której ciśnienie wynosi 1 bar (100&nbsp;kPa), panuje temperatura {{C|−201,15}} (72,0&nbsp;K)<ref name="doi10.1086/116119-s967-982" />. W głębszych warstwach gazu jednak temperatura regularnie wzrasta. Podobnie jak w przypadku Urana, źródło tego ciepła jest nieznane, ale rozbieżność jest większa: Uran promieniuje tylko 1,1 razy więcej energii, niż otrzymuje od Słońca<ref name="Class 12 Giant Planets Heat" />; Neptun – 2,61 razy więcej<ref name="Pearl1991-s18921-18930" />. Neptun jest planetą najdalszą od Słońca, ale jego energia wewnętrzna jest wystarczająca do wytworzenia najszybszych wiatrów z planet w Układzie Słonecznym. Jest kilka możliwych wyjaśnień, w tym [[Radioaktywność|radiogeniczne]] ogrzewanie jądra planety<ref name="williams" />, konwersja metanu pod wysokim ciśnieniem na wodór, diament i węglowodory, i uwalnianie w ten sposób grawitacyjnej energii potencjalnej<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = 10.06.99 – It’s Raining Diamonds on Neptune and Uranus |data dostępu = 2021-09-24 |opublikowany = berkeley.edu |url = https://www.berkeley.edu/news/berkeleyan/1999/1006/diamonds.html}}</ref><ref name="williams" /><ref name="doi10.1511/2003.6.516-s516" /> oraz konwekcja w dolnej części atmosfery, która powoduje fale grawitacji pochłaniane ponad tropopauzą<ref name="McHugh1999" /><ref name="McHugh1996-s1078" />.

== Orbita i obrót ==
Średnia odległość Neptuna od Słońca wynosi 4,495&nbsp;miliarda&nbsp;km (ok. 30,05&nbsp;[[Jednostka astronomiczna|au]]), jeden pełny obieg trwa 164,79 [[Rok|lat]]<ref name="facts2" />. 12 lipca 2011 Neptun zakończył swój pierwszy pełny obieg wokół Słońca od czasu odkrycia w 1846 roku<ref name="APOD 14 lipca 2011 Neptun" /><ref name="Horizons2011" />, chociaż nie był wtedy widoczny na tle gwiazd dokładnie w miejscu odkrycia, ponieważ Ziemia była w innym miejscu na swojej orbicie.

Eliptyczna orbita Neptuna jest nachylona pod kątem 1,769° do orbity Ziemi. [[Ekscentryczność (fizyka)|Ekscentryczność]] orbity, równa 0,0113, powoduje, że odległość Neptuna od Słońca zmienia się o 101&nbsp;milionów&nbsp;km między [[peryhelium]] a [[aphelium]], czyli odpowiednio najbliższym i najdalszym od Słońca punktem orbity.

Oś obrotu Neptuna ma nachylenie 28,32°<ref name="facts2" />, które jest podobne do nachylenia Ziemi (23°) i Marsa (25°). W wyniku tego planeta doświadcza zmian sezonowych. Jednak długi okres orbitalny sprawia, że pora roku trwa około czterdzieści lat ziemskich<ref name="villard" />. Okres obrotu Neptuna wokół własnej osi (doba gwiazdowa) wynosi w przybliżeniu 16,11 godziny<ref name="facts2" />. Z powodu nachylenia osi obrotu porównywalnego do Ziemskiego zmiana długości dnia w ciągu roku jest zbliżona do zmian ziemskich.

Ponieważ Neptun nie jest ciałem stałym, atmosfera ulega [[Rotacja różnicowa|rotacji różnicowej]]. Szeroka strefa równikowa obraca się z okresem około 18 godzin, który jest wolniejszy niż 16,1 godziny obrotu pola magnetycznego. Natomiast odwrotnie jest w regionach polarnych, gdzie okres obrotu wynosi 12 godzin. Ta różnica w obrocie jest najbardziej widoczna spośród wszystkich planet w Układzie Słonecznym<ref name="pmid17772369-s648-651" /> i to powoduje silne południkowe [[Uskok wiatru|uskoki wiatru]]<ref name="apj125" />.

=== Rezonanse orbitalne ===
{{Osobny artykuł|Pas Kuipera|Trojańczycy}}
[[Plik:TheKuiperBelt classes-pl.svg|mały|250px|Główne rezonanse orbitalne w [[Pas Kuipera|Pasie Kuipera]] wywołane przez Neptuna: rezonans 2:3 ([[Plutonek|plutonki]], inaczej plutino), pozbawiony rezonansu [[Pas Kuipera#Klasyczny Pas Kuipera|klasyczny Pas Kuipera]] ([[cubewano]]) oraz rezonans 1:2 ([[twotino]])]]
Neptun ma znaczny wpływ na region znajdujący się bezpośrednio za nim, zwany [[Pas Kuipera|Pasem Kuipera]]. Pas Kuipera to pierścień małych lodowych ciał niebieskich, podobny do [[Pas planetoid|pasa planetoid]], ale znacznie większy, rozciągający się za orbitą Neptuna od 30&nbsp;au do około 55&nbsp;au od Słońca<ref name="doidoi:10.1086/304912-s879-882" />. W taki sam sposób, jak grawitacja Jowisza dominuje w pasie planetoid i kształtuje jego strukturę, grawitacja Neptuna dominuje w Pasie Kuipera. W czasie istnienia Układu Słonecznego w niektórych regionach Pasa Kuipera orbity ciał były silnie destabilizowane grawitacją Neptuna, utworzyły się więc luki w strukturze Pasa Kuipera. Przykładowo luka występuje w regionie od 40 do 42&nbsp;au<ref name="Petit1998" />

Istnieją jednak orbity także w tych relatywnie pustych regionach, na których obiekty mogą przetrwać czas trwania Układu Słonecznego. Rezonanse te występują, gdy okres obiegu Neptuna jest dokładnym ułamkiem okresu obiegu tego obiektu, np. 1:2 lub 3:4. Jeśli obiekt obiega Słońce raz na dwa obroty Neptuna, to ukończy tylko pełne pół orbity, gdy Neptun powróci do pierwotnego położenia. Najbardziej „okupowany” rezonans w Pasie Kuipera, obejmujący ponad 200 znanych obiektów, to rezonans 2:3<ref name="List Of Transneptunian Objects" />. Obiekty w tym rezonansie przebiegają swoje pełne 2 orbity na 3 orbity Neptuna. Znane są jako [[Plutonek|plutino]] (plutonki) dlatego, że największym z obiektów Pasa Kuipera z rezonansem 2:3 jest [[(134340) Pluton]]<ref name="Jewitt2004" />. Mimo że Pluton regularnie zbliża się do orbity Neptuna (nie przecina jej, gdyż krążą w innych płaszczyznach), stosunek rezonansu 2:3 powoduje, że nigdy nie mogą się zderzyć<ref name="doi10.1086/301088-s2526-2531" />. Obszary rezonansów 3:4, 3:5, 4:7 i 2:5 są mniej popularne<ref name="John Davies2001-s104" />.

Neptun posiada dużą liczbę planetoid znajdujących się w stałym położeniu względem układu [[Słońce]] – Neptun, zwanych planetoidami trojańskimi. Znajdują się one w [[Punkt libracyjny|punktach Lagrange’a]] – większość w punkcie L<sub>4</sub><ref name="doidoi:10.1086/375207-s430-443" />. [[lista planetoid trojańskich Neptuna|Planetoidy trojańskie Neptuna]] mogą być postrzegane jako obiekty będące w rezonansie z Neptunem w stosunku 1:1. Mają one stabilne orbity i przypuszczalnie nie zostały przez niego przyciągnięte, tylko pojawiły się niezależnie od Neptuna.

== Powstanie i migracja ==
{{Osobny artykuł|Powstanie i ewolucja Układu Słonecznego|Migracja planetarna}}

[[Plik:Lhborbits.png|mały|450px|Symulacja pokazuje planety zewnętrzne i obiekty Pasa Kuipera: a) przed osiągnięciem przez Jowisza i Saturna rezonansu 2:1; b) po rozproszeniu obiektów wewnątrz Pasa Kuipera i zmianie orbity Neptuna, c) po wypchnięciu ciał Pasa Kuipera i rozproszeniu przez Jowisza.]]
Powstanie lodowych olbrzymów, Urana i Neptuna, okazało się trudne do dokładnego odtworzenia w [[Symulacja komputerowa|symulacjach]] powstania Układu Słonecznego. Aktualne modele sugerują, że gęstość materii w obszarze, w którym obecnie krążą obie planety, była zbyt mała, aby umożliwić tworzenie tak dużych ciał według powszechnie przyjętej hipotezy [[Akrecja (astronomia)|akrecji]] jądra o dużej masie, a następnie przyciągnięcia otoczki gazowej. Jedna z konkurencyjnych hipotez głosi, że lodowe olbrzymy nie powstały przez akrecję jądra, ale przez niestabilność w dysku protoplanetarnym, w obrębie której materia o wyższej gęstości utworzyła jądro, a następnie nadmiar lekkich gazów został usunięty z atmosfery [[Protoplaneta|protoplanety]] przez promieniowanie pobliskiej masywnej [[Gwiazda typu OB|gwiazdy typu OB]]<ref name="Boss2002-s513-523" />.

Alternatywną koncepcją jest to, że powstały bliżej Słońca, gdzie gęstość materii była większa, a następnie, po usunięciu gazowego dysku protoplanetarnego, na skutek [[Migracja planetarna|migracji]] osiągnęły swoje obecne orbity<ref name="Thommes2001" />. Hipoteza migracji już po utworzeniu się planet jest obecnie najbardziej prawdopodobna ze względu na jej zdolność lepszego wyjaśnienia rozkładu populacji małych obiektów obserwowanych w regionie obiektów transneptunowych<ref name="Hansen2005" />. Obecnie powszechnie akceptowane wyjaśnienie szczegółów tej hipotezy jest znane jako [[model nicejski]], który bada wpływ migracji Neptuna i pozostałych planet na struktury Pasa Kuipera<ref name="Crida2009" /><ref name="Desch07" /><ref name="Smith2009" />.

== Księżyce ==
[[Plik:Voyager 2 Neptune and Triton.jpg|mały|Neptun (na górze) z Trytonem]]
[[Plik:Neptune-visible.jpg|mały|Neptun w naturalnych kolorach z satelitami: Proteuszem na górze, Larissą z prawej i Despiną z lewej, Teleskop Hubble’a]]
{{Osobny artykuł|Księżyce Neptuna}}

Neptun ma 16 znanych księżyców<ref name="newmoons" />. Największy jak dotąd odkryty, zawierający około 99,5% masy na orbicie wokół Neptuna{{u|uwaga2}} i na tyle duży, by przybrać kształt [[Elipsoida obrotowa|elipsoidy]], to [[Tryton (księżyc)|Tryton]], odkryty przez [[William Lassell|Williama Lassella]] 17&nbsp;dni po odkryciu Neptuna. W przeciwieństwie do innych dużych księżyców planet w Układzie Słonecznym Tryton porusza się ruchem wstecznym, co wskazuje, że prawdopodobnie był kiedyś planetą karłowatą w Pasie Kuipera<ref name="pmid16688170-s192-194" />. Leży na tyle blisko Neptuna, że jest poniżej [[Orbita geosynchroniczna|orbity synchronicznej]]; powoli przybliża się do planety w wyniku działania sił pływowych i ostatecznie zostanie rozerwany za około 3,6 mld lat, kiedy osiągnie [[Granica Roche’a|Granicę Roche’a]]<ref name="Chyba1989-s23-26" />. W 1989 roku Tryton był najzimniejszym obiektem w Układzie Słonecznym, którego temperatura została zmierzona<ref name="Wilford19892" />, z temperaturą {{C|−235}} (38&nbsp;K)<ref name="pmid17793020-s429-431" />.

Drugi ze znanych księżyców Neptuna (w kolejności odkrywania), nieregularna [[Nereida (księżyc)|Nereida]], ma jedną z najbardziej wydłużonych orbit satelitów w Układzie Słonecznym. Ekscentryczność 0,7512 oznacza, że będąc w [[Apsyda (astronomia)|apocentrum]] jest siedem razy dalej od Neptuna, niż gdy jest w [[Apsyda (astronomia)|perycentrum]]{{u|uwaga3}}.

[[Plik:Proteus (Voyager 2).jpg|mały|upright|lewo|Księżyc Neptuna [[Proteusz (księżyc)|Proteusz]]]]
Od lipca do września 1989 ''Voyager 2'' odkrył sześć nowych księżyców Neptuna<ref name="science4936a" />. Spośród nich drugi pod względem wielkości księżyc Neptuna [[Proteusz (księżyc)|Proteusz]] jest znany z tego, że ma największą możliwą wielkość przy jego gęstości, by siły jego wewnętrznej grawitacji nie nadały mu kulistego kształtu<ref name="Brown" />. Drugi pod względem masy księżyc Neptuna zawiera tylko jedną siódmą procent masy Trytona. 4 najbardziej wewnętrzne księżyce to [[Najada (księżyc)|Najada]], [[Talassa (księżyc)|Talassa]], [[Despoina (księżyc)|Despina]] i [[Galatea (księżyc)|Galatea]]. Ich orbity znajdują się blisko pierścieni Neptuna. Następny najdalej wysunięty, [[Larissa (księżyc)|Larissa]], został odkryty w 1981 roku, kiedy doszło do zakrycia przez nią pewnej gwiazdy. To zakrycie zostało przypisane pierścieniom, ale gdy Voyager 2 obserwował Neptuna w 1989 roku, okazało się, że zostało spowodowane przez księżyc. Pięć nowych nieregularnych księżyców zostało odkrytych w latach 2002–2003, co zostało ogłoszone w 2004<ref name="pmid15318214-s865-867" /><ref name="Staff2004" />. Neptun został nazwany imieniem rzymskiego boga morza, a jego księżyce imionami mniejszych bóstw morskich<ref name="USGS" />.

== Obserwacje ==
[[Plik:Neptune Wide Field (NIRCam).jpg|mały|Zdjęcie wykonane przez [[Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba]] (w bliskiej podczerwieni - NIRCam) w szerokim polu widzenia, pośrodku układ Neptuna z widocznymi pierścieniami]]
Neptun nigdy nie jest widoczny gołym okiem. Jego obserwowana wielkość gwiazdowa wynosi pomiędzy +7,7{{magnitudo}} a +8,0<sup>m</sup><ref name="nature-n7090-nature04792" /><ref name="ephemeris" />, czyli mniej niż jasność [[Galileuszowe księżyce Jowisza|księżyców galileuszowych Jowisza]], [[Planeta karłowata|planety karłowatej]] [[(1) Ceres]] i [[Planetoida|planetoid]] [[(4) Westa]], [[(2) Pallas]], [[(7) Iris]], [[(3) Juno]] i [[(6) Hebe]]. Przez teleskop lub silną lornetkę można obserwować Neptuna jako mały niebieski dysk, podobny z wyglądu do Urana{{odn|Moore|2000|s=207}}.

Odległość Neptuna od Ziemi sprawia, że [[Rozmiar kątowy|średnica kątowa]] planety, wahając się od 2,2 do 2,4 sekundy kątowej, jest najmniejsza z planet Układu Słonecznego. Mały rozmiar widomy utrudniał obserwacje. Dane teleskopowe były dość ograniczone aż do uruchomienia [[Kosmiczny Teleskop Hubble’a|Kosmicznego Teleskopu Hubble’a]] oraz dużych teleskopów naziemnych z [[Optyka adaptatywna|optyką adaptatywną]]<ref name="Zobacz cytuj pismo nazwisko" /><ref name="Max1999-s1512" />.

Widziany z Ziemi Neptun przechodzi w ruch wsteczny na tle gwiazd co 367 dni w pobliżu opozycji. Po pętlach tych w poprzednich latach poruszał się w pobliżu pozycji, w której został odkryty w 1846 – był w tym miejscu w kwietniu i lipcu 2010 roku i ponownie w październiku i listopadzie 2011 roku<ref name="Horizons2011" />.

Planeta jest źródłem zarówno ciągłej emisji [[Fale radiowe|radiowej]], jak też nieregularnych wybuchów. Uważa się, że w obu przypadkach źródłem jest wirujące pole magnetyczne planety{{odn|Elkins-Tanton|2006|s=79–83}}. W [[Podczerwień|podczerwonej]] części widma Neptuna pojawiają się jasne burze na chłodnym tle, dzięki czemu rozmiar i kształt tych tworów może być łatwo obserwowany<ref name="doi10.1006/icar.2001.6766-s1-15" />.

== Badania ==
[[Voyager 2]] był najbliżej Neptuna 25 sierpnia 1989<ref name="Voyager Mission Description" />. Ponieważ była to ostatnia duża planeta, którą sonda mogła odwiedzić, to zdecydowano o przelocie w pobliżu [[Tryton (księżyc)|Trytona]], bez względu na konsekwencje, podobnie jak w przypadku, gdy [[Voyager 1]] przeleciał koło [[Saturn]]a i jego księżyca [[Tytan (księżyc)|Tytana]]. Obrazy przekazywane na Ziemię z Voyagera 2 stały się podstawą całonocnego programu amerykańskiej telewizji [[Public Broadcasting Service|PBS]] ''Neptune All Night''<ref name="Phillips2003" />.

[[Plik:Triton moon mosaic Voyager 2 (large).jpg|mały|Mozaika zdjęć Trytona wykonanych przez Voyager 2]]
Podczas spotkania sygnały z sondy potrzebowały 246 minut, aby dotrzeć do Ziemi. Stąd podczas większości czasu badania Neptuna Voyager 2 wykonywał jedynie zaprogramowane wcześniej procedury. Sonda minęła bardzo blisko [[Nereida (księżyc)|Nereidę]], zanim 25 sierpnia 1989 przeleciała w odległości 4400&nbsp;km od atmosfery Neptuna, a następnie tego samego dnia znalazła się w pobliżu największego księżyca planety, Trytona{{odn|Burgess|1991|s=46–55}}.

Voyager 2 zweryfikował istnienie [[Pole magnetyczne|pola magnetycznego]] wokół planety. Okazało się, że jest odsunięte od środka i pochylone w sposób podobny do pola Urana. Kwestia okresu rotacji planety została rozstrzygnięta na podstawie pomiarów emisji radiowej. Voyager 2 zaobserwował również aktywny system pogodowy. Odkryto także sześć nowych księżyców, a planeta okazała się posiadać więcej niż jeden pierścień<ref name="science4936a" />{{odn|Burgess|1991|s=46–55}}.

Obecnie{{kiedy|data=2019-06}} rozważany jest przez [[NASA]] powrót do eksploracji Neptuna w ramach misji sondy, której celem byłby przelot obok Neptuna i Trytona oraz odwiedzenie obiektu Pasa Kuipera (podobnie, jak w misji [[New Horizons]] do Plutona)<ref name="cytuj stronę url http sites" />.

== Neptun w kulturze ==
W starożytnej [[Mitologia rzymska|mitologii rzymskiej]] Neptun był [[Bóg|bogiem]] morza, a jego atrybut, [[trójząb]], jest [[Astronomia|astronomicznym]] oznaczeniem planety Neptuna. W niektórych systemach [[Astrologia|astrologicznych]] trójząb jest symbolem [[Gwiazdozbiór Ryb|gwiazdozbioru Ryb]]<ref name="Emancje Neptuna" />.

Odkryty przez [[Edwin Mattison McMillan|Edwina McMillana]] i [[Philip Abelson|Philipa Abelsona]] w [[Stany Zjednoczone|USA]] w roku 1940 [[pierwiastek chemiczny]] z grupy [[Aktynowce|aktynowców]] otrzymał nazwę [[Neptun (pierwiastek)|neptun]]<ref name="Synthesis of the isotopes" />.

Nazwa planety, jako rozpoznawalna, bywa wykorzystywana do nazywania produktów niemających związku z tym ciałem niebieskim.
W okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] [[Unimor|Gdańskie Zakłady Elektroniczne „Unimor”]] produkowały telewizory marki [[Neptun (telewizor)|Neptun]]<ref name="Telewizor Neptun" />. W latach 80. XX&nbsp;w. na podzespołach telewizora [[Neptun 150]] produkowano tam monitor komputerowy [[Neptun 156]]<ref name="Elwro 800 junior" />.

=== W filmie i literaturze ===
Planeta Neptun została użyta jako temat przewodni lub miejsce akcji różnych filmów i powieści [[Fantastyka naukowa|fantastycznonaukowych]]:
* W 1889 r. Neptun został przedstawiony jako lodowaty glob w ''Spirito gentil''.
* W 1930 [[Olaf Stapledon]] wydał nowelę ''[[Ostatni i pierwsi ludzie]]''. W jego książce Neptun został za dwa miliardy lat zasiedlony przez ostatnią, wysoko rozwiniętą rasę ludzką. Planeta jest przedstawiona jako posiadająca gęstą atmosferę i stałą powierzchnię<ref name="kultura" />.
* W latach 40. w amerykańskich komiksach z serii „Captain Future” Neptun pojawia się jako planeta z globalnym oceanem<ref name="kultura" />.
* W książce ''Nearly Neptune'' z 1968 roku autorstwa [[Hugh Walters]]a na planetę zmierza ekspedycja badawcza, która tuż przed dotarciem do planety kończy się śmiercią załogi z powodu pożaru niszczącego systemy podtrzymywania życia na pokładzie statku kosmicznego<ref name="kultura" />.
* W kreskówce „[[Futurama]]” Neptunianie są przedstawieni jako czterorękie istoty o purpurowej skórze. Są oni [[humanoid]]ami, którzy koegzystowali pokojowo z mieszkańcami Ziemi, a ich planeta jest pokryta lodem<ref name="kultura" />.
* Akcja amerykańskiego horroru s-f z 1997 roku ''[[Ukryty wymiar (film)|Ukryty wymiar]]'' (ang. ''Event Horizon'') dzieje się na statku orbitującym wokół Neptuna.
* Humorystyczne opowiadanie ''The Elephants on Neptune'' (''Słonie na Neptunie'') autorstwa [[Mike Resnick|Mike’a Resnicka]] zostało opublikowane w czasopiśmie [[Asimov’s Science Fiction]] i było nominowane do [[Nagroda Hugo|nagrody Hugo]] oraz do nagrody [[Nebula]] (2001).
* Akcja filmu telewizyjnego ''Virtuality'' z 2009 r. skupia się wokół przygotowań statku kosmicznego do przelotu obok Neptuna przed opuszczeniem Układu Słonecznego.
* Neptun występuje też jako cel ekspedycji górniczego statku kosmicznego Red Dwarf (Czerwony Karzeł) w książkach opartych na [[Czerwony karzeł (serial telewizyjny)|serialu BBC o tej samej nazwie]], który w wyniku wypadku na pokładzie wylatuje w odległą przestrzeń kosmiczną.

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|Neptun}}
* [[gorący neptun]] – rodzaj planet pozasłonecznych
* [[Neptun (pierwiastek)|neptun]] – pierwiastek chemiczny
* [[lista planetoid trojańskich Neptuna|trojańczycy Neptuna]] – planetoidy krążące w punktach Lagrange’a na orbicie Neptuna

{{clear}}

== Uwagi ==
{{Uwagi|
<ref name="1bar">Na poziomie, na którym ciśnienie ma wartość 1 [[Bar (jednostka)|bara]].</ref>
<ref name="masa">Masa Ziemi to
5,9737{{e|24}}&nbsp;kg. W porównaniu z masą Neptuna:
: <math>\begin{matrix}\frac{M_{Neptun}}{M_{Ziemia}}
 = \frac{1,02413 \times 10^{26}}{5,9722 \times 10^{24}}
 = 17{,}15\end{matrix}</math>
Masa Urana to 8,6813{{e|25}}&nbsp;kg. W porównaniu z Ziemią:
: <math>\begin{matrix}\frac{M_{Uran}}{M_{Ziemia}}
 = \frac{8,6813 \times 10^{25}}{5,9722 \times 10^{24}}
 = 14{,}42\end{matrix}</math>
Masa Jowisza to 1,89819{{e|27}}&nbsp;kg. W porównaniu z Neptunem:
: <math>\begin{matrix}\frac{M_{Jowisz}}{M_{Neptun}}
 = \frac{1,89819 \times 10^{27}}{1,02413 \times 10^{26}}
 = 18{,}53\end{matrix}</math>
(Dane: {{cytuj stronę |url=http://web.archive.org/web/20100103042944/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html |tytuł=Jupiter Fact Sheet |data=16 maja 2016 |opublikowany=NASA |praca=Planetary Fact Sheet |język=en |data dostępu=2016-11-18}}<br />{{cytuj stronę |url=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/uranusfact.html |tytuł=Uranus Fact Sheet |data=16 maja 2016 |opublikowany=NASA |praca=Planetary Fact Sheet |język=en |archiwum=https://web.archive.org/web/20161114173453/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/uranusfact.html |zarchiwizowano=2016-11-14 |data dostępu=2016-11-18}}<br />{{cytuj stronę |url=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/neptunefact.html |tytuł=Neptune Fact Sheet |data=16 maja 2016 |opublikowany=NASA |praca=Planetary Fact Sheet |język=en |archiwum=https://web.archive.org/web/20161119045252/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/neptunefact.html |zarchiwizowano=2016-11-19 |data dostępu=2016-11-18}}).</ref>
<ref name="uwaga2">Masa Trytona: 2,14{{e|22}}&nbsp;kg. Łączna masa 13 pozostałych znanych księżyców Neptuna: ok. 7,53{{e|19}} kg, tj. ok. 0,35% masy Trytona. Masa pierścieni jest znikoma.</ref>
<ref name="uwaga3"><math>\begin{matrix}\frac{r_a}{r_p} = \frac{2}{1-e}-1 = 2/0,2488-1=7,039.\end{matrix}</math></ref>
}}

== Przypisy ==
<references>
<ref name="Adams1846-s149">{{cytuj pismo |nazwisko=Adams |imię=J.C. |tytuł=Explanation of the observed irregularities in the motion of Uranus, on the hypothesis of disturbance by a more distant planet |czasopismo=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |bibcode=1846MNRAS...7..149A |wolumin=7 |strony=149 |data=1846-11-13 |wydawca=Blackwell Publishing |data dostępu=2010-11-18}}</ref>
<ref name="apj125">{{cytuj |autor=C.E. Max, B.A. Macintosh, S.G. Gibbard, D.T. Gavel, H.G. Roe, I. de Pater, Andrea M. Ghez, D.S. Acton, O. Lai, P. Stomski, P.L. Wizinowich |tytuł=Cloud Structures on Neptune Observed with Keck Telescope Adaptive Optics |bibcode=2003AJ....125..364M |czasopismo=The Astronomical Journal |data=2003 |wolumin=125 |numer=1 |s=364–375 |doi=10.1086/344943 |data dostępu=2010-11-27}}</ref>
<ref name="APOD 14 lipca 2011 Neptun">{{cytuj stronę |url=http://apod.pl/apod/ap110714.html |tytuł=APOD 14 lipca 2011 – Neptun kończy okrążenie}}</ref>
<ref name="articles.adsabs.harvard-">{{cytuj pismo|nazwisko=Hind|imię=J.R.|tytuł = Second report of proceedings in the Cambridge Observatory relating to the new Planet (Neptune) |url= http://articles.adsabs.harvard.edu//full/seri/AN.../0025//0000164.000.html |czasopismo=Astronomische Nachrichten |rok=1847 |wolumin=25 |strony=309 |doi=10.1002/asna.18470252102 |data dostępu=2010-12-15}} Smithsonian/NASA Astrophysics Data System (ADS).</ref>
<ref name="atmo">{{cytuj stronę |url= http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1993ARA%26A..31..217L&amp;data_type=PDF_HIGH&amp;whole_paper=YES&amp;type=PRINTER&amp;filetype=.pdf |tytuł=The Atmospheres of Uranus and Neptune |nazwisko=Lunine|imię=Jonathan I. |opublikowany=Lunar and Planetary Observatory, University of Arizona |rok=1993|data dostępu=2010-11-10 | archiwum = https://web.archive.org/web/20210628055925/http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1993ARA%26A..31..217L&data_type=PDF_HIGH&whole_paper=YES&type=PRINTER&filetype=.pdf | zarchiwizowano = 2021-06-28}}</ref>
<ref name="Atreya2006">{{cytuj pismo|nazwisko=Atreya|imię=S.|autor2=P. Egeler|autor3=K. Baines|tytuł=Water-ammonia ionic ocean on Uranus and Neptune?|url=http://meetings.copernicus.org/www.cosis.net/abstracts/EGU06/05179/EGU06-J-05179-1.pdf|czasopismo=Geophysical Research Abstracts|wolumin=8|strony=05179|rok=2006}}</ref>
<ref name="Blue2004">{{cytuj stronę |url=https://archive.ph/20120524203727/http://planetarynames.wr.usgs.gov/append8.html |tytuł=Nomenclature Ring and Ring Gap Nomenclature |nazwisko=Blue |imię=Jennifer |data=8 grudnia 2004 |praca=Gazetteer of Planetary |opublikowany=USGS |data dostępu=2010-11-28}}</ref>
<ref name="bluecolour">{{cytuj |url=https://noirlab.edu/public/news/noirlab2211/ |tytuł=Gemini North Telescope Helps Explain Why Uranus and Neptune Are Different Colors |autor=Patrick Irwin, Amanda Kocz |data=2022-05-31 |opublikowany=NOIRLab |data dostępu=2024-01-08 |archiwum=http://web.archive.org/web/20231004153709/https://noirlab.edu/public/news/noirlab2211/ |zarchiwizowano=2023-10-04}}</ref>
<ref name="Boss2002-s513-523">{{cytuj pismo|nazwisko=Boss|imię=Alan P.|tytuł=Formation of gas and ice giant planets |url= http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V61-46SVX4B-1&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=8356c9b57117437b185f44aca5ae71d0 |czasopismo=Earth and Planetary Science Letters |data=2002-09-30 |wolumin=202 |wydanie=3–4 |strony=513–523 |wydawca=ELSEVIER |archiwum = http://web.archive.org/web/20090203024849/http://www.sciencedirect.com:80/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V61-46SVX4B-1&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=8356c9b57117437b185f44aca5ae71d0 |zarchiwizowano = 2009-02-03 |data dostępu=2011-06-03}}</ref>
<ref name="Bouvard1821">{{cytuj książkę|nazwisko=Bouvard|imię=Alexis|tytuł=Tables astronomiques publiées par le Bureau des Longitudes de France|rok=1821 |wydawca=Bachelier |miejsce=Paryż}}</ref>
<ref name="Britt2009">{{cytuj stronę|url=http://www.msnbc.msn.com/id/31835303|tytuł=Galileo discovered Neptune, new theory claims|nazwisko=Britt|imię=Robert Roy|rok=2009 |opublikowany=MSNBC News|data dostępu=2009-11-10}}</ref>
<ref name="Broadfoot19989">{{cytuj pismo|nazwisko=Broadfoot|imię=A.L.|tytuł=Ultraviolet Spectrometer Observations of Neptune and Triton |url= http://www-personal.umich.edu/~atreya/Articles/1989_Voyager_UV_Spectrometer.pdf |czasopismo=Science|wolumin=246|strony=1459–1456|rok=1999|doi=10.1126/science.246.4936.1459|pmid=17756000|wydanie=4936}}</ref>
<ref name="Brown">{{cytuj stronę|url=http://www.gps.caltech.edu/~mbrown/dwarfplanets/|tytuł=The Dwarf Planets|nazwisko=Brown|imię=Michael E.|autor link=Michael E. Brown|opublikowany=California Institute of Technology, Department of Geological Sciences|data dostępu=2010-11-09}}</ref>
<ref name="Challis1846-s145-149">{{cytuj pismo |nazwisko=Challis |imię=James |tytuł=Account of observations at the Cambridge observatory for detecting the planet exterior to Uranus |czasopismo=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |bibcode=1846MNRAS...7..145C |wolumin=7 |strony=145–149 |data=1846-11-13 |wydawca=Blackwell Publishing |data dostępu=2010-11-18}}</ref>
<ref name="Chyba1989-s23-26">{{cytuj pismo |nazwisko=Chyba |imię=Christopher F. |tytuł=Tidal evolution in the Neptune-Triton system |czasopismo=Astronomy and Astrophysics |bibcode=1989A&A...219L..23C |rok=1989 |wolumin=219 |wydanie=1–2 |strony=L23–L26 |wydawca=EDP Sciences |data dostępu=2010-12-11}}</ref>
<ref name="Class 12 Giant Planets Heat">{{cytuj stronę |url= https://archive.is/20120630213657/http://lasp.colorado.edu/~bagenal/3750/ClassNotes/Class12/Class12.html |tytuł=Class 12 – Giant Planets – Heat and Formation |praca=3750 – Planets, Moons & Rings |rok=2004 |opublikowany=Colorado University, Boulder |data dostępu=2010-11-13}}</ref>
<ref name="Connerney1991">{{cytuj pismo |nazwisko=Connerney |imię=J.E.P. |autor2=Mario H. Acuna |autor3=Norman F. Ness |tytuł=The magnetic field of Neptune |czasopismo=Journal of Geophysics Research |bibcode=1991JGR....9619023C |rok=1991 |wolumin=96 |strony=19,023–42}}</ref>
<ref name="Cox2001">{{cytuj książkę |nazwisko=Cox |imię=Arthur N. |tytuł=Allen’s Astrophysical Quantities |rok=2001 |wydawca=Springer |isbn=0387987460}}</ref>
<ref name="Crida2009">{{cytuj pismo |nazwisko=Crida |imię=A. |tytuł=Solar System formation |czasopismo=Invited review talk on Solar System formation, at the JENAM 2008 conference. Proceeding to appear in „Reviews in Modern Astronomy, 21” |data=2009 |arxiv=0903.3008 |doi= 10.1002/9783527629190.ch11 |bibcode=2009RvMA...21..215C}}</ref>
<ref name="Crisp1995">{{cytuj stronę |url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/1995/09/image/a/ |tytuł=Hubble Space Telescope Observations of Neptune |nazwisko=Crisp |imię=D. |autor2=H.B. Hammel |data=14 czerwca 1995 |opublikowany=Hubble News Center |data dostępu=2007-11-22}}</ref>
<ref name="Cruikshank 1996 703 804">Cruikshank (1996):703–804.</ref>
<ref name="cytuj stronę url http sites">{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20110726094935/http://sites.nationalacademies.org/SSB/SSB_059331|tytuł=Planetary Science Decadal Survey Mission & Technology Studies|język=en|data dostępu=2010-12-28}} – Zobacz: „Neptune-Triton-KBO Study Final Report”.</ref>
<ref name="Dennis Rawlins1992">{{cytuj stronę|url=http://www.dioi.org/vols/w23.pdf|tytuł=The Neptune Conspiracy: British Astronomy’s PostDiscovery Discovery|autor=Dennis Rawlins|rok=1992|praca=Dio|data dostępu=2010-11-13}}</ref>
<ref name="Desch07">{{cytuj pismo|nazwisko=Desch|imię=S.J.|tytuł=Mass Distribution and Planet Formation in the Solar Nebula|czasopismo = The Astrophysical Journal |data = 2007-12-10|wolumin = 671|strony=878–893|doi=10.1086/522825 |język = en |issn = 0004-637X |wydawca = IOP Publishing}}</ref>
<ref name="doi10.1006/icar.1998.5918-s275-285">{{cytuj pismo|nazwisko=Stratman|imię=P.W.|tytuł=EPIC Simulations of Bright Companions to Neptune’s Great Dark Spots|url=http://www.lpl.arizona.edu/~showman/publications/stratman-etal-2001.pdf|czasopismo=Icarus|rok=2001|wolumin=151|wydanie=2|strony=275–285|doi=10.1006/icar.1998.5918|data dostępu=2008-11-26}}</ref>
<ref name="doi10.1006/icar.2001.6766-s1-15">{{cytuj pismo|nazwisko=Gibbard|imię=S.G.|tytuł=High-Resolution Infrared Imaging of Neptune from the Keck Telescope |url= https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0019103501967661?via%3Dihub|czasopismo=Icarus|rok=1999|wolumin=156|strony=1–15|wydawca=Elsevier|doi=10.1006/icar.2001.6766|data dostępu= 2010-11-20}}</ref>
<ref name="doi10.1016/j.icarus.2003.07.006-s359-374">{{cytuj pismo|nazwisko=S.G.|imię=Gibbard|tytuł=The altitude of Neptune cloud features from high-spatial-resolution near-infrared spectra |url= http://cips.berkeley.edu/research/depater_altitude.pdf|czasopismo=Icarus|rok=2003|wolumin=166|wydanie=2|strony=359–374|doi=10.1016/j.icarus.2003.07.006 |archiwum = http://web.archive.org/web/20180712223046/http://cips.berkeley.edu:80/research/depater_altitude.pdf |zarchiwizowano = 2018-07-12|data dostępu=2008-11-26}}</ref>
<ref name="doi10.1086/114178-s490-494">{{cytuj pismo |nazwisko=Goldreich |imię=P. |autor2=S. Tremaine |autor3=N.E.F. Borderies |tytuł=Towards a theory for Neptune’s arc rings |czasopismo=Astronomical Journal |bibcode =1986AJ.....92..490G |rok=1986 |wolumin=92 |strony=490–494 |doi=10.1086/114178 |data dostępu=2010-11-28}}</ref>
<ref name="doi10.1086/116119-s967-982">{{cytuj pismo |nazwisko=Lindal |imię=Gunnar F. |tytuł=The atmosphere of Neptune – an analysis of radio occultation data acquired with Voyager 2 |czasopismo=Astronomical Journal |bibcode =1992AJ....103..967L |rok=1992 |wolumin=103 |strony=967–982 |doi=10.1086/116119 |data dostępu=2010-11-25}}</ref>
<ref name="doi10.1086/301088-s2526-2531">{{cytuj pismo |nazwisko=Varadi |imię=F. |tytuł=Periodic Orbits in the 3:2 Orbital Resonance and Their Stability |czasopismo=The Astronomical Journal |bibcode=1999AJ....118.2526V |rok=1999 |wolumin=118 |strony=2526–2531 |doi=10.1086/301088 |data dostępu=2010-11-28}}</ref>
<ref name="doi10.1126/science.286.5437.25a-s25">{{cytuj pismo|nazwisko=Kerr|imię=Richard A.|tytuł=Neptune May Crush Methane Into Diamonds|url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/286/5437/25a |czasopismo=Science |rok=1999 |wolumin=286|wydanie=5437|strony=25|doi=10.1126/science.286.5437.25a|data dostępu=2007-11-26}}</ref>
<ref name="doi10.1511/2003.6.516-s516">{{cytuj pismo|nazwisko=Scandolo|imię=Sandro|tytuł=The Centers of Planets|czasopismo=American Scientist|rok=2003|wolumin=91|numer=6 |strony=516 |doi=10.1511/2003.6.516}}</ref>
<ref name="doidoi:10.1086/304912-s879-882">{{cytuj pismo|nazwisko=Stern|imię=S. Alan|nazwisko2=Colwell|imię2=Joshua E.|tytuł=Collisional Erosion in the Primordial Edgeworth-Kuiper Belt and the Generation of the 30-50 AU Kuiper Gap|czasopismo=The Astrophysical Journal|wydanie=2|wolumin=490|strony=879–882|język=en|data=1997-12-01|doi=10.1086/304912}}</ref>
<ref name="doidoi:10.1086/375207-s430-443">{{cytuj pismo|autor=E.I. Chiang et al|tytuł=Resonance Occupation in the Kuiper Belt: Case Examples of the 5:2 and Trojan Resonances|czasopismo=The Astronomical Journal|wydanie=1|wolumin=126|strony=430–443|język=en|data=lipiec 2003|doi=10.1086/375207}}</ref>
<ref name="Elwro 800 junior">{{cytuj stronę|url=http://www.elwro.zafriko.pl/kat/mikrokomputery/elwro_800_junior|tytuł=Elwro 800 junior|data dostępu=2010-12-23}}</ref>
<ref name="Emancje Neptuna">{{cytuj stronę|url=http://www.sollunari.pl/emanacje-neptuna|tytuł=Emancje Neptuna|data dostępu=2010-12-21}}</ref>
<ref name="Encrenaz2003">{{cytuj pismo |nazwisko=Encrenaz |imię=Therese |tytuł=ISO observations of the giant planets and Titan: what have we learnt? |czasopismo = Planetary and Space Science |bibcode=2003P&SS...51...89E |wolumin = 51 |numer=2 |strony = 89–103 |rok = 2003 |doi = 10.1016/S0032-1133(02)00145-9}}</ref>
<ref name="ephemeris">{{cytuj stronę|url=http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/TYPE/TYPE.html|tytuł=Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995–2006|nazwisko=Espenak|imię=Fred|data=20 czerwca 2005 |opublikowany=NASA|archiwum=https://archive.is/X9zZ |zarchiwizowano=2012-12-05 |data dostępu=2010-12-04}}</ref>
<ref name="facts1">{{cytuj stronę |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune&Display=Facts |tytuł=Neptune: Facts & Figures |autor2=H. Smith |autor3=S. Harvey |autor=K. Munsell |data=2007-11-13 |opublikowany=NASA |język=en |archiwum=https://web.archive.org/web/20090406234533/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune&Display=Facts |zarchiwizowano=2009-04-06 |data dostępu=}}</ref>
<ref name="facts2">{{cytuj stronę |url=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/neptunefact.html |tytuł=Neptune Fact Sheet |nazwisko=Williams |imię=David R. |data=2016-12-23 |praca=Planetary Fact Sheets |opublikowany=NASA |język=en |data dostępu=2017-06-09}}</ref>
<ref name="FQ2QDiam">{{Cytuj |url=http://www.spacedaily.com/news/carbon-99d.html |tytuł=Is it Raining Diamonds on Uranus & Neptune? |opublikowany=SpaceDaily |język=en |data dostępu=2018-06-03}}</ref>
<ref name="Galle1846-s153">{{cytuj pismo |nazwisko=Galle |imię=Johann G.|tytuł=Account of the discovery of the planet of Le Verrier at Berlin |czasopismo=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |bibcode=1846MNRAS...7..153G |doi=10.1093/mnras/7.9.153 |wolumin=7 |strony=153 |data=1846-11-13 |wydawca=Blackwell Publishing |data dostępu=2010-12-06}}</ref>
<ref name="Gingerich1958-s9-15">{{cytuj pismo |nazwisko=Gingerich |imię=Owen |tytuł=The Naming of Uranus and Neptune |czasopismo=Astronomical Society of the Pacific Leaflets |bibcode=1958ASPL....8....9G |rok=1958 |wolumin=8 |strony=9–15}}</ref>
<ref name="Guinan1982-s658">{{cytuj pismo |nazwisko=Guinan|imię=E.F.|autor2=C.C. Harris |autor3=F.P. Maloney |tytuł=Evidence for a Ring System of Neptune |czasopismo=Bulletin of the American Astronomical Society |bibcode=1982BAAS...14..658G |rok=1982 |wolumin=14 |strony=658 |data dostępu=2010-11-28}}</ref>
<ref name="Hamilton">{{cytuj stronę |url=http://www.solarviews.com/eng/neptune.htm |tytuł=Neptune |nazwisko=Hamilton |imię=Calvin J. |data=4 sierpnia 2001 |opublikowany=Views of the Solar System |data dostępu=2007-08-13}}</ref>
<ref name="Hammel1989">{{cytuj pismo |nazwisko=Hammel |imię=H.B. |tytuł=Neptune’s wind speeds obtained by tracking clouds in ''Voyager 2'' images |czasopismo=Science |bibcode=1989Sci...245.1367H |rok=1989 |wolumin=245 |strony=1367–1369 |doi=10.1126/science.245.4924.1367 |pmid=17798743 |wydanie=4924 |data dostępu=2010-11-27}}</ref>
<ref name="Hansen2005">{{cytuj stronę|url=http://www.geotimes.org/june05/WebExtra060705.html|tytuł=Orbital shuffle for early solar system|nazwisko=Hansen|imię=Kathryn|opublikowany=Geotimes|data=7 czerwca, 2005|data dostępu=2010-11-26}}</ref>
<ref name="heat">{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20050430073843/www.cs.berkeley.edu/~samw/projects/ay249/z_heat_sources/Paper.doc|tytuł=Heat Sources within the Giant Planets|autor=Williams, Sam|praca=University of California, Berkeley|rok=2004|data dostępu=2010-11-10}}</ref>
<ref name="Herbert1999">{{cytuj pismo |nazwisko=Herbert |imię=Floyd |tytuł=Ultraviolet Observations of Uranus and Neptune |czasopismo=Planet.Space Sci. |bibcode=1999P&SS...47.1119H |wolumin=47 |numer=8–9 |strony=1119–1139 |rok=1999 |doi=10.1016/S0032-1133(98)00142-1}}</ref>
<ref name="Hirschfeld2001">{{cytuj książkę|nazwisko=Hirschfeld|imię=Alan|tytuł=Parallax: The Race to Measure the Cosmos|rok=2001 |wydawca=Henry Holt |miejsce=Nowy Jork |isbn=0-8050-7133-4}}</ref>
<ref name="Horizons2011">{{cytuj stronę|url=http://home.comcast.net/~kpheider/nept2011.txt|tytuł=Horizons Output for Neptune 2010–2011|autor=Anonymous|data=9 lutego 2007|archiwum=https://web.archive.org/web/20081210085807/http://home.comcast.net/~kpheider/nept2011.txt|zarchiwizowano=2008-12-10|data dostępu=2010-10-28}} – Numbers generated using the Solar System Dynamics Group, Horizons On-Line Ephemeris System.</ref>
<ref name="Hot ice may cover recently">{{cytuj stronę|url=http://www.reuters.com/article/idUSN1621607620070516|tytuł=Hot „ice” may cover recently discovered planet|data dostępu=2010-12-23}}</ref>
<ref name="hubbard">{{cytuj pismo|nazwisko=Hubbard|imię=W.B.|tytuł=Neptune’s Deep Chemistry |url= http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/275/5304/1279 |czasopismo=Science|rok=1997 |wolumin=275 |wydanie=5304 |strony=1279–1280|doi=10.1126/science.275.5304.1279|pmid=9064785|data dostępu=2010-11-19}}</ref>
<ref name="IAU 2006 General Assembly">{{cytuj stronę|url=http://www.iau.org/static/resolutions/Resolution_GA26-5-6.pdf|tytuł=IAU 2006 General Assembly: Resolutions 5 and 6|data=24 sierpnia 2006|opublikowany=IAU}}</ref>
<ref name="Jewitt2004">{{cytuj stronę|url=http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/kb/plutino.html|tytuł=The Plutinos|nazwisko=Jewitt|imię=David|rok=2004|opublikowany=UCLA|data dostępu=2010-11-11}}</ref>
<ref name="John Davies2001-s104">{{cytuj książkę|autor=John Davies|tytuł=Beyond Pluto: Exploring the outer limits of the solar system|wydawca=Cambridge University Press |rok=2001 |strony=104}}</ref>
<ref name="kultura">{{cytuj stronę|url= http://www.sunstacja.pl/neptun/kultura|tytuł= Neptun w kulturze i jego obserwacje|archiwum= https://web.archive.org/web/20170226045818/http://www.sunstacja.pl/neptun/kultura|zarchiwizowano= 2017-02-26|data dostępu= 2010-12-25}}</ref>
<ref name="Lavoie1996">{{cytuj stronę|url=http://photopismo.jpl.nasa.gov/catalog/PIA00064|tytuł=PIA00064: Neptune’s Dark Spot (D2) at High Resolution |nazwisko=Lavoie|imię=Sue |data=29 stycznia 1996 |opublikowany=NASA JPL|data dostępu=2010-11-11}}</ref>
<ref name="List Of Transneptunian Objects">{{cytuj stronę|url=http://www.minorplanetcenter.org/iau/lists/TNOs.html|tytuł=List Of Transneptunian Objects|opublikowany=Minor Planet Center|data dostępu=2010-10-25}}</ref>
<ref name="Lovis2006">{{cytuj |url=http://www.eso.org/public/news/eso0618/ |tytuł=Trio of Neptunes and their Belt |data=18 maja 2006 |autor=C. Lovis; Mayor, M.; Alibert Y.; Benz W |opublikowany=[[Europejskie Obserwatorium Południowe|ESO]] |data dostępu=2013-09-15}}</ref>
<ref name="Max1999-s1512">{{cytuj pismo|nazwisko=Max|imię=C.|tytuł=Adaptive Optics Imaging of Neptune and Titan with the W.M. Keck Telescop |czasopismo=Bulletin of the American Astronomical Society|bibcode =1999BAAS...31.1512M|rok=1999 |wolumin=31 |strony=1512 |wydawca=American Astronomical Society |data dostępu=2010-11-20}}</ref>
<ref name="McGourty Christine2003">{{cytuj stronę|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/2936663.stm|tytuł=Lost letters’ Neptune revelations|autor=McGourty, Christine|praca=BBC News|data=2003-11-10|data dostępu=2010-11-10}}</ref>
<ref name="McHugh1996-s1078">{{cytuj pismo |nazwisko=McHugh |imię=J.P. |autor2=A.J. Friedson |tytuł=Neptune’s Energy Crisis: Gravity Wave Heating of the Stratosphere of Neptune |czasopismo=Bulletin of the American Astronomical Society |bibcode=1996DPS....28.0508M |rok=1996 |wolumin=28 |strony=1078 |data dostępu=2010-12-28}}</ref>
<ref name="McHugh1999">{{cytuj pismo |nazwisko=McHugh |imię=J.P. |tytuł=Computation of Gravity Waves near the Tropopause |czasopismo=American Astronomical Society, DPS meeting #31, #53.07 |bibcode=1999DPS....31.5307M |rok=1999 |data dostępu=2010-11-19}}</ref>
<ref name="MNRAS7">{{cytuj pismo |nazwisko=Airy |imię=G.B. |tytuł=Account of some circumstances historically connected with the discovery of the planet exterior to Uranus |czasopismo=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |bibcode=1846MNRAS...7..121A |wolumin=7 |strony=121–144 |data=1846-11-13 |wydawca=Blackwell Publishing |data dostępu=2010-11-11}}</ref>
<ref name="Munsell2007">{{cytuj stronę |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune&Display=Rings |tytuł=Planets: Neptune: Rings  |data=2007-11-13  |praca=Solar System Exploration |opublikowany=NASA |data dostępu=2010-11-29}}</ref>
<ref name="nature-n7090-nature04792">[http://www.nature.com/nature/journal/v441/n7090/abs/nature04792.html Neptune’s capture of its moon Triton in a binary-planet gravitational encounter: Nature].</ref>
<ref name="Neptdisc">{{cytuj stronę |url=http://www.dioi.org/kn/neptune/ |tytuł=Neptune’s Discovery. The British Case for Co-Prediction |nazwisko=Kollerstrom |imię=Nick |rok=2001 |opublikowany=University College London |data dostępu=2013-09-15}}</ref>
<ref name="nettelmann">{{cytuj stronę |url=https://www.gsi.de/informationen/wti/library/plasma2006/PAPERS/TT-11.pdf |tytuł=Interior Models of Jupiter, Saturn and Neptune |nazwisko=Nettelmann |imię=N. |autor2=M. French |autor3=B. Holst |autor4=R. Redmer |opublikowany=University of Rostock |język=en |archiwum=https://web.archive.org/web/20120303012948/https://www.gsi.de/informationen/wti/library/plasma2006/PAPERS/TT-11.pdf |zarchiwizowano=2012-03-03 |data dostępu=2010-11-25}}</ref>
<ref name="newmoons">{{Cytuj | url = https://sites.google.com/carnegiescience.edu/sheppard/home/newuranusneptunemoons |tytuł = New Uranus and Neptune Moons |autor = Scott S. Sheppard |data = 2023-02-23 |data dostępu = 2023-02-26}}</ref>
<ref name="Messina">{{cytuj stronę |url = https://phys.org/news/2010-01-oceans-liquid-diamond-neptune-uranus.html |tytuł = Oceans of Liquid Diamond May Exist On Neptune and Uranus |autor = John Messina |data = 2010-01-18 |język = en}}</ref>
<ref name="Nicholson90">{{cytuj pismo |autor=P.D. Nicholson|autor2=''et al.'' |tytuł=Five Stellar Occultations by Neptune: Further Observations of Ring Arcs |czasopismo=Icarus |bibcode=1990Icar...87....1N |rok=1990 |wolumin=87 |strony=1 |doi=10.1016/0019-1035(90)90020-A |data dostępu=2007-12-16}}</ref>
<ref name="O Connor2006">{{cytuj stronę |url=http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Extras/Adams_Neptune.html |tytuł=John Couch Adams’ account of the discovery of Neptune |nazwisko=O’Connor |imię=John J. |rok=2006 |opublikowany=University of St Andrews |data dostępu=2010-12-06}}</ref>
<ref name="Orton2007">{{cytuj stronę |url=http://www.eso.org/public/news/eso0741/ |tytuł=A Warm South Pole? Yes, On Neptune! |nazwisko=Orton |imię=Glenn |opublikowany=ESO |data=2007-09-18 |data dostępu=2013-09-15}}</ref>
<ref name="Orton G S Encrenaz T Leyrat2007">{{cytuj stronę |url= https://www.aanda.org/articles/aa/pdf/2007/37/aa8277-07.pdf |tytuł=Evidence for methane escape and strong seasonal and dynamical perturbations of Neptune’s atmospheric temperatures |autor=Orton, G.S., Encrenaz T., Leyrat C., Puetter, R. and Friedson, A.J |praca=Astronomy and Astrophysics| rok=2007 |język = en |data dostępu=2010-11-10}}</ref>
<ref name="Pearl1991-s18921-18930">{{cytuj pismo |nazwisko=Pearl |imię=J.C. |tytuł=The albedo, effective temperature, and energy balance of Neptune, as determined from Voyager data |czasopismo=Journal of Geophysical Research Supplement |bibcode=1991JGR....9618921P |rok=1991 |wolumin=96 |strony=18,921–18,930 |data dostępu=2010-11-20}}</ref>
<ref name="Petit1998">{{cytuj stronę|url=http://www.oca.eu/morby/papers/6166a.pdf|tytuł=Large Scattered Planetesimals and the Excitation of the Small Body Belts|nazwisko=Petit|imię=Jean-Marc|autor2=Alessandro Morbidelli|autor3=Giovanni B. Valsecchi|rok=1998|archiwum=https://web.archive.org/web/20120227013058/http://www.oca.eu/morby/papers/6166a.pdf|zarchiwizowano=2012-02-27|data dostępu=2010-11-11}}</ref>
<ref name="Phillips2003">{{cytuj stronę|url=http://www.seti.org/about-us/voices/phillips-110503.php|tytuł=Fascination with Distant Worlds|nazwisko=Phillips|imię=Cynthia|data=5 sierpnia 2003|opublikowany=[[Instytut SETI|SETI Institute]]|archiwum=https://web.archive.org/web/20080517001326/http://www.seti.org/about-us/voices/phillips-080503.php|zarchiwizowano=2008-05-17|data dostępu=2010-11-11}}</ref>
<ref name="Planetary linguistics">{{cytuj stronę|url=http://nineplanets.org/days.html|tytuł=Planetary linguistics|opublikowany=nineplanets.org|data dostępu=2010-12-15}}</ref>
<ref name="Planetary Society">{{cytuj stronę|url=http://www.planetary.org/explore/topics/our_solar_system/neptune/missions.html|tytuł=Missions to Neptune|rok=2007|opublikowany=The Planetary Society|archiwum=https://web.archive.org/web/20110103090904/http://www.planetary.org/explore/topics/our_solar_system/neptune/missions.html|zarchiwizowano=2011-01-03|data dostępu=2007-10-11}}</ref>
<ref name="pmid15014493-s151-153">{{cytuj pismo|nazwisko=Stanley|imię=Sabine|autor2=Jeremy Bloxham|tytuł=Convective-region geometry as the cause of Uranus’ and Neptune’s unusual magnetic fields|czasopismo=Nature|data=11 marca 2004|wolumin=428|strony=151–153|doi=10.1038/nature02376|pmid=15014493|wydanie=6979}}</ref>
<ref name="pmid15318214-s865-867">{{cytuj pismo|nazwisko=Holman|imię=Matthew J.|autor2=et al|tytuł=Discovery of five irregular moons of Neptune |url=https://www.cfa.harvard.edu/~mholman/nature_final.pdf |czasopismo=Nature |data=2004-08-19|wolumin=430|strony=865–867 |wydawca=Nature Publishing Group |doi=10.1038/nature02832|pmid=15318214|wydanie=7002|data dostępu=2013-09-15}}</ref>
<ref name="pmid16688170-s192-194">{{cytuj pismo|nazwisko=Agnor|imię=Craig B.|tytuł=Neptune’s capture of its moon Triton in a binary–planet gravitational encounter |url= http://extranet.on.br/rodney/curso2010/aula9/tritoncapt_hamilton.pdf |czasopismo=Nature |rok=2006 |wolumin=441 |numer=7090 |strony=192–194 |doi=10.1038/nature04792 |wydawca=Nature Publishing Group|pmid=16688170|data dostępu=2013-09-15}}</ref>
<ref name="pmid17772369-s648-651">{{cytuj |autor= W.B. Hubbard, W.J. Nellis, A.C. Mitchell, N.C. Holmes, S.S. Limaye, P.C. McCandless |tytuł=Interior Structure of Neptune: Comparison with Uranus |url= http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/253/5020/648 |czasopismo=[[Science]] |data=1991-09-09 |wolumin=253 |numer=5020 |s=648–651 |doi=10.1126/science.253.5020.648 |pmid=17772369 |data dostępu=2010-11-28}}</ref>
<ref name="pmid17793020-s429-431">{{cytuj pismo|nazwisko=R.M.|imię=Nelson|tytuł=Temperature and Thermal Emissivity of the Surface of Neptune’s Satellite Triton |url= http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/250/4979/429 |czasopismo=Science |rok=1990 |wolumin=250 |numer=4979 |strony=429–431 |wydawca=AAAS (USA) |doi=10.1126/science.250.4979.429 |pmid=17793020|data dostępu=2010-11-29}}</ref>
<ref name="pmid17834994-s1740-1742">{{cytuj pismo|nazwisko=Hammel|imię=H.B.|tytuł=Hubble Space Telescope Imaging of Neptune’s Cloud Structure in 1994|url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/268/5218/1740|czasopismo=Science|rok=1995|wolumin=268|wydanie=5218|strony=1740–1742|doi=10.1126/science.268.5218.1740|pmid=17834994|data dostępu=2010-11-11}}</ref>
<ref name="pmid9804544-s1102-1104">{{cytuj pismo |nazwisko=Salo |imię=Heikki |tytuł=Neptune’s Partial Rings: Action of Galatea on Self-Gravitating Arc Particles |url=http://www.scienceonline.org/cgi/content/full/282/5391/1102 |czasopismo=Science |rok=1998 |wolumin=282 |wydanie=5391 |strony=1102–1104 |doi=10.1126/science.282.5391.1102 |pmid=9804544 |data dostępu=2010-11-29}}</ref>
<ref name="Podolak1995">{{cytuj pismo |nazwisko=Podolak |imię=M. |autor2=A. Weizman |autor3=M. Marley |tytuł=Comparative models of Uranus and Neptune |czasopismo=Planetary and Space Science |bibcode=1995P&SS...43.1517P |wolumin=43 |numer=12 |strony=1517–1522 |rok=1995 |doi=10.1016/0032-1133(95)00061-5}}</ref>
<ref name="ring1">{{cytuj stronę |url= http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?sec=technology&res=950DE3D71F38F933A25755C0A964948260&n=Top/News/Science/Topics/Space |tytuł=Data Shows 2 Rings Circling Neptune |nazwisko=Wilford |imię=John N. |data=10 czerwca 1982 |opublikowany=The New York Times |data dostępu=2010-11-29}}</ref>
<ref name="Russell1997">{{cytuj stronę|url=http://www-ssc.igpp.ucla.edu/personnel/russell/papers/nep_mag.html|tytuł=Neptune: Magnetic Field and Magnetosphere|nazwisko=Russell|imię=C.T.|autor2=J.G. Luhmann |rok=1997|opublikowany=University of California, Los Angeles|data dostępu=2006-11-10}}</ref>
<ref name="science4936a">{{cytuj pismo|nazwisko=Stone|imię=E.C.|autor2=E.D. Miner|tytuł=The Voyager 2 Encounter with the Neptunian System |url= http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/246/4936/1417 |czasopismo=Science|rok=1989 |wolumin=246 |numer=4936 |strony=1417–1421 |wydawca=AAAS (USA) |doi=10.1126/science.246.4936.1417 |pmid=17755996|data dostępu=2010-11-29}}</ref>
<ref name="science4936b">{{cytuj |autor= Norman F. Ness, Mario H. Acuña, Leonard F. Burlaga, John E. P. Connerney, Ronald P. Lepping, Fritz M. Neubauer |tytuł=Magnetic Fields at Neptune |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/246/4936/1473?ck=nck |czasopismo=[[Science]] |data=1989-12-15 |wolumin=246 |numer=4936 |s=1473–1478 |doi=10.1126/science.246.4936.1473 |pmid=17756002 |data dostępu=2010-11-25}}</ref>
<ref name="scooter">{{cytuj stronę|url=http://photopismo.jpl.nasa.gov/catalog/PIA01142|tytuł=PIA01142: Neptune Scooter|nazwisko=Lavoie|imię=Sue|data=January 8, 1998|opublikowany=NASA|data dostępu=2006-11-26}}</ref>
<ref name="Smith2009">{{cytuj |autor= Smith, R.; Churcher, L.J.; Wyatt, M.C.; Moerchen, M.M.; Telesco, C.M. |tytuł=Resolved debris disc emission around $\eta $ Telescopii: a young solar system or ongoing planet formation? |czasopismo=Astronomy and Astrophysics |data=2009 |wolumin=493 |numer=1 |s=299–308 |doi=10.1051/0004-6361:200810706 |bibcode=2009A&A...493..299S}}</ref>
<ref name="spot">{{cytuj stronę|url=http://photopismo.jpl.nasa.gov/catalog/PIA02245|tytuł=PIA02245: Neptune’s blue-green atmosphere|nazwisko=Lavoie|imię=Sue|data=lutego 16, 2000|opublikowany=NASA JPL|data dostępu=2010-11-28}}</ref>
<ref name="Sromovsky2000-s1005">{{cytuj pismo |nazwisko=Sromovsky |imię=L.A. |tytuł=The unusual dynamics of new dark spots on Neptune |czasopismo=Bulletin of the American Astronomical Society |bibcode=2000DPS....32.0903S |rok=2000 |wolumin=32 |strony=1005 |data dostępu=2010-11-11}}</ref>
<ref name="Staff2004">{{cytuj stronę |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3578210.stm |tytuł=Five new moons for planet Neptune |autor=Staff |data=18 sierpnia 2004 |opublikowany=BBC News |data dostępu=2007-11-11}}</ref>
<ref name="Staff2005">{{cytuj stronę |url=http://www.newscientist.com/channel/space/mg18524925.900 |tytuł=Neptune’s rings are fading away |autor=Staff |data=March 26, 2005 |opublikowany=New Scientist |data dostępu=2007-11-11}}</ref>
<ref name="Suomi1991">{{cytuj pismo |nazwisko=Suomi |imię=V.E. |autor2=S.S. Limaye |autor3=D.R. Johnson |tytuł=High Winds of Neptune: A possible mechanism |czasopismo=[[Science]] |rok=1991 |wolumin=251 |wydanie=4996 |strony=929–932 |wydawca=AAAS (USA) |doi=10.1126/science.251.4996.929 |pmid=17847386}}</ref>
<ref name="Synthesis of the isotopes">{{cytuj stronę |url=http://prc.aps.org/abstract/PRC/v74/i4/e044602 |tytuł=Synthesis of the isotopes of elements 118 and 116 in the 249Cf and 245Cm+48Ca fusion reactions |data dostępu=2010-12-21}}</ref>
<ref name="Telewizor Neptun">{{cytuj stronę |url=http://myvimu.com/exhibit/31959-telewizor-neptun |tytuł=Telewizor Neptun |archiwum=https://web.archive.org/web/20180715011406/http://myvimu.com/exhibit/31959-telewizor-neptun |zarchiwizowano=2018-07-15 |data dostępu=2010-12-23}}</ref>
<ref name="The Kuiper Belt">{{cytuj|autor=Weissman, Paul R; |tytuł=The Kuiper Belt |czasopismo=Annual Review of Astronomy and Astrophysics |bibcode=1995ARA&A..33..327W |doi=10.1146/annurev.aa.33.090195.001551 |data=1995 |s=327-358 |data dostępu=2006-10-11}}</ref>
<ref name="The Status of Pluto A clarification">{{cytuj stronę|url=http://www.iau.org/STATUS_OF_PLUTO.238.0.html|tytuł=The Status of Pluto:A clarification|rok=1999|praca=[[Międzynarodowa Unia Astronomiczna|International Astronomical Union]], Press release|archiwum=https://web.archive.org/web/20060615200253/http://www.iau.org/STATUS_OF_PLUTO.238.0.html|zarchiwizowano=15 czerwca 2006|data dostępu=2010-12-21}}</ref>
<ref name="Thommes2001">{{cytuj pismo |nazwisko=Thommes |imię=Edward W. |autor2=Martin J. Duncan, Harold F. Levison |tytuł=The formation of Uranus and Neptune among Jupiter and Saturn |czasopismo=The Astronomical Journal |rok=2001 |doi=10.1086/339975 |arxiv=astro-ph/0111290 |wolumin= 123 |wydanie= 5 |data dostępu=2010-11-11}}</ref>
<ref name="Tony Long2010">{{cytuj stronę|url=http://www.wired.com/science/discoveries/news/2008/01/dayintech_0121|tytuł=Jan. 21, 1979: Neptune Moves Outside Pluto’s Wacky Orbit |autor=Tony Long|praca=wired.com|rok=2010 |archiwum=https://archive.is/EaiZ |zarchiwizowano=2012-12-05 |data dostępu=2010-11-13}}</ref>
<ref name="truecolour">{{cytuj |tytuł=Modelling the seasonal cycle of Uranus’s colour and magnitude, and comparison with Neptune |autor=Patrick G.J. Irwin, Jack Dobinson, Arjuna James, Nicholas A. Teanby, Amy A. Simon, Leigh N. Fletcher, Michael T. Roman, Glenn S. Orton, Michael H. Wong, Daniel Toledo, Santiago Pérez-Hoyos, Julie Beck |czasopismo= [[Monthly Notices of the Royal Astronomical Society]] |wolumin= 527 |wydanie=4 |data=2024 |s=11521–11538 |doi=10.1093/mnras/stad3761}}</ref>
<ref name="unsoeld2001">{{cytuj książkę|autor=Unsöld, Albrecht; Baschek, Bodo|tytuł=The New Cosmos: An Introduction to Astronomy and Astrophysics |wydanie=5th |wydawca=Springer |rok=2001 |strony=47 |isbn=3540678778}} Zobacz tabelę 3.1.</ref>
<ref name="USGS">{{cytuj stronę|url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/append7.html|tytuł=Planet and Satellite Names and Discoverers|nazwisko=Blue|imię=Jennifer|data=2008-12-17|opublikowany=USGS|data dostępu=2010-12-15 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190520123451/https://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/Planets | zarchiwizowano = 2019-05-20}}</ref>
<ref name="villard">{{cytuj stronę|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2003/17/text/|tytuł=Brighter Neptune Suggests A Planetary Change Of Seasons|nazwisko=Villard|imię=Ray|data=15 maja 2003|opublikowany=Hubble News Center|data dostępu=2010-11-26}}</ref>
<ref name="-----vols">Summations following the Neptune documents’ 1998 recovery appeared in [http://www.dioi.org/vols/w91.pdf ''DIO 9.1''] (1999) and William Sheehan, Nicholas Kollerstrom, Craig B. Waff (December 2004), [https://web.archive.org/web/20071011103925/http://www.sciam.com/article.cfm?articleID=000CA850-8EA4-119B-8EA483414B7FFE9F The Case of the Pilfered Planet – Did the British steal Neptune?] ''Scientific American''.</ref>
<ref name="Voyager Mission Description">{{cytuj stronę |url=http://pds-rings.seti.org/voyager/mission/index.html |tytuł=Voyager Mission Description |język=en |data dostępu=2010-11-13}}</ref>
<ref name="Weird water lurking inside">{{cytuj pismo |tytuł=Weird water lurking inside giant planets |url=http://www.newscientist.com/article/mg20727764.500-weird-water-lurking-inside-giant-planets.html |czasopismo=New Scientist |data=2010-09-01 |wydanie=2776 |język=en}}</ref>
<ref name="Wilford1989">{{cytuj stronę |url= http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DE7DA1030F936A25751C1A96F948260|tytuł=Scientists Puzzled by Unusual Neptune Rings |nazwisko=Wilford |imię=John Noble |data=15 grudnia 1989 |opublikowany=Hubble News Desk |data dostępu=2010-11-29}}</ref>
<ref name="Wilford19892">{{cytuj stronę |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DE4DC1138F93AA1575BC0A96F948260|tytuł=Triton May Be Coldest Spot in Solar System |nazwisko=Wilford |imię=John N. |opublikowany=The New York Times |data=29 sierpnia 1989 |data dostępu=2010-11-29}}</ref>
<ref name="williams">{{cytuj |autor=Sam Williams |tytuł=Heat Sources Within the Giant Planets |url=http://web.archive.org/web/20050430073843/http://www.cs.berkeley.edu/~samw/projects/ay249/z_heat_sources/Paper.doc |data=2004-11-24 |wydawca=UC Berkeley |data dostępu=2010-11-20}}</ref>
<ref name="Zobacz cytuj pismo nazwisko">Zobacz: {{cytuj pismo |nazwisko=Cruikshank |imię=D.P. |tytuł=On the rotation period of Neptune |czasopismo=Astrophysical pismo, Part 2 – Letters to the Editor |bibcode=1978ApJ...220L..57C |data=1 marca 1978 |wolumin=220 |strony=L57–L59 |wydawca=University of Chicago Press |doi=10.1086/182636 |data dostępu=2010-11-01}}</ref>
<ref name="Zobacz np cytuj pismo imię">Zobacz np.: {{cytuj pismo |nazwisko=Boss |imię=Alan P. |tytuł=Formation of gas and ice giant planets |czasopismo=Earth and Planetary Science Letters |rok=2002 |wolumin=202 |numer=3–4 |strony=513–523 |doi=10.1016/S0012-821X(02)00808-7}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko=Baum |imię=Richard |nazwisko2=Sheehan |imię2=William |tytuł=In Search of Planet Vulcan: The Ghost in Newton’s Clockwork Universe |rok=2003 |wydawca=Basic Books |isbn=0738208892 |odn=tak}}
* {{cytuj książkę|nazwisko=Burgess |imię=Eric |tytuł=Far Encounter: The Neptune System |rok=1991 |wydawca=[[Columbia University Press]] |isbn=978-0-231-07412-4 |odn=tak}}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Cruikshank |imię=Dale P. |tytuł=Neptune and Triton |wydawca=[[University of Arizona Press]] |rok=1996 |isbn=0-8165-1525-5}}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Elkins-Tanton |imię=Linda T. |tytuł=Uranus, Neptune, Pluto, and the Outer Solar System |rok=2006 |wydawca=Chelsea House |miejsce=Nowy Jork |isbn=0-8160-5197-6 |odn=tak}}
* {{cytuj książkę|nazwisko=Littmann |imię=Mark |tytuł=Planets Beyond, Exploring the Outer Solar System |rok=2004|wydawca=Courier Dover Publications |isbn=0486436020|odn=tak}}
* {{cytuj książkę|nazwisko=Miner|imię=Ellis D.|nazwisko2=Wessen|imię2=Randii R.|tytuł=Neptune: The Planet, Rings, and Satellites|rok=2002|wydawca=Springer-Verlag|isbn=1-85233-216-6}}
* {{cytuj książkę|nazwisko=Moore|imię=Patrick|autor link=Patrick Moore|tytuł=The Data Book of Astronomy|rok=2000|wydawca = [[CRC Press]]|isbn=978-0750306201|odn=tak}}
* {{cytuj książkę|nazwisko=Standage|imię=Tom|tytuł=The Neptune File|rok=2001|wydawca = Penguin}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.nineplanets.org/neptune.html Neptun] w serwisie ''The Nine Planets'' {{lang|en}}
* [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-63-neptune/ Neptune] {{lang|en}} ''Astronomy Cast'', odcinek #63, włączając pełną transkrypcję
* {{Cytuj stronę | url = http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune | tytuł = Solar System Exploration: Planets: Neptune | opublikowany = solarsystem.nasa.gov | archiwum = https://web.archive.org/web/20061213204351/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Neptune | zarchiwizowano = 2006-12-13 | język = en}} – Neptun w [http://solarsystem.nasa.gov NASA Solar System Exploration]
* [http://www.projectshum.org/Planets/neptune.html Fact File: Neptune] {{lang|en}} – strona dla dzieci

{{Układ Słoneczny}}
{{Księżyce Neptuna}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Neptun| ]]
[[Kategoria:Obiekty astronomiczne odkryte w 1846]]