Tekst źródłowy strony Nano (kryptowaluta)

{{Waluta infobox
 |nazwa            = Nano
 |nazwa oryginalna = 
 |grafika          = Nano-logo.svg
 |opis grafiki     = 
 |alt grafiki      = 
 |kod ISO          = XNO, potocznie NANO
 |symbol           = Ӿ
 |państwo          = 
 |lata w obiegu    = 
 |bank centralny   = brak
 |mennica          = cybernetyczna, rozproszona
 |poziom inflacji  = zerowa
 |podział          = nano = <math>10^{30}</math> raw
 |banknoty         = 
 |monety           = 
 |commons          = 
}}
'''Nano''' (XNO, dawniej NANO), dawniej '''RaiBlocks''' (XRB) – sieć [[peer-to-peer]] oraz [[kryptowaluta]]. Jest to zdecentralizowana, [[Otwarte oprogramowanie|otwartoźródłowa]] [[kryptowaluta]] oparta na architekturze [[skierowany graf acykliczny|skierowanego grafu acyklicznego]] (DAG), oraz wydana na [[Licencje BSD|Licencji FreeBSD]]. Działa bez pośredników, wykorzystując rozproszony rejestr ze strukturą danych blok-krata<ref>Bencic, Federico; Zarko, Ivana (2018). ''2018 IEEE 38th International Conference on Distributed Computing Systems'': 1569–1570. {{Cytuj|tytuł=Distributed Ledger Technology: Blockchain Compared to Directed Acyclic Graph|doi=10.1109/ICDCS.2018.00171}}.</ref>.

Nano zostało uruchomione w październiku 2015 r. przez Colina LeMahieu w celu rozwiązania problemów związanych z ograniczeniami skalowalności technologii [[blockchain]], które mogą skutkować restrykcyjnymi opłatami i zwiększonymi czasami potwierdzania transakcji pod obciążeniem<ref>Easley, David et al. (2019). ''Journal of Financial Economics''. '''134''' (1): 91–109. {{Cytuj|tytuł=From mining to markets: The evolution of bitcoin transaction fees|doi=10.1016/j.jfineco.2019.03.004}}.</ref>.
Nano posiada bezprowizyjne transakcje, które przeważnie otrzymują pełne potwierdzenie poniżej jednej sekundy<ref name="morais">Morais, Rui et al. (2020). ''2020 IEEE International Conference on Decentralized Applications and Infrastructures (DAPPS)'': 159–163. {{Cytuj|tytuł=A Tool for Implementing Privacy in Nano|doi=10.1109/DAPPS49028.2020.00021}}.</ref>.

== Historia ==
Prace nad Nano rozpoczęły się w 2014 roku, zapoczątkowane przez Colina LeMahieu, pod oryginalną nazwą RaiBlocks<ref>Baldwin, Rosecrans (2019-11-26). "[https://www.gq.com/story/cryptocurrency-will-not-die Cryptocurrency Will Not Die]". ''GQ''. Retrieved 2020-12-22.</ref>. W dniu 31 stycznia 2018 roku, RaiBlocks zostało przemianowane na ''Nano''<ref>{{Cytuj stronę|autor=Nano|data=2018-01-31|tytuł =Nano Rebrand Announcement|url=https://medium.com/hackernoon/nano-rebrand-announcement-9101528a7b76|data dostępu=2021-02-27|strony=Medium|język=en}}</ref>.

9 lutego 2018 roku, włoska giełda kryptowalut BitGrail ogłosiła zamknięcie po włamaniu. Wystąpiły nierozliczone straty w wysokości 17 milionów Nano z
portfeli należących do giełdy, uniemożliwiając użytkownikom dostęp do ich walut trzymanych na platformie<ref>Vigna, Paul (2018-02-10). "[https://www.wsj.com/articles/cryptocurrency-worth-170-million-missing-from-italian-exchange-1518241679 Cryptocurrency Worth $170 Million Missing From Italian Exchange]". ''The Wall Street Journal''. Retrieved 2019-12-18.</ref>. Ofiary starały się o odszkodowanie za pośrednictwem włoskiego systemu sądowego i przy wsparciu Nano Foundation, wszczęły pozew zbiorowy przeciwko właścicielowi BitGrail – Francesco Firano<ref>{{Cytuj |autor = admin |tytuł = 10 + cryptocurrency data breaches, thefts, and exit scams (2020) |data = 2021-03-17 |data dostępu = 2023-09-18 |opublikowany = T&H Consulting |url = https://tandhconsult.com/blog/2020s-worst-cryptocurrency-data-breaches/ |język = en-US}}</ref>. W styczniu 2019 roku Sąd we [[Florencja|Florencji]] uznał Firano odpowiedzialnym za straty po odkryciu, że giełda nie wdrożyła żadnych znaczących zabezpieczeń w celu zapewnienia bezpieczeństwa środków swoich klientów i nie zgłosiła strat już w lipcu 2017 roku<ref>Canellis, David (2019-01-28). "[https://thenextweb.com/hardfork/2019/01/28/bitgrail-court-cryptocurrency-nano/ Italian court forces BitGrail CEO to repay $170M in 'lost' cryptocurrency]". The Next Web. Retrieved 2019-12-18.</ref>.

== Model ==
Nano wykorzystuje strukturę danych blok-krata, gdzie każde konto posiada własny [[blockchain]]<ref name="shahaab">Shahaab, A. et al. (2019). ''IEEE Access''. '''7''': 43622–43636. {{Cytuj|tytuł=Applicability and Appropriateness of Distributed Ledgers Consensus Protocols in Public and Private Sectors: A Systematic Review|doi=10.1109/ACCESS.2019.2904181}}.</ref>. Jest to pierwsza kryptowaluta stworzona na podstawie [[skierowany graf acykliczny|skierowanego grafu acyklicznego]] (DAG)<ref>Masood, F.; Faridi, A. R. (2018). ''2018 4th International Conference on Computing Communication and Automation (ICCCA)'': 1–6. {{Cytuj|tytuł=Consensus Algorithms In Distributed Ledger Technology For Open Environment|doi=10.1109/CCAA.2018.8777695}}.</ref><ref>{{cytuj pismo |nazwisko=Masood |imię=Faraz |nazwisko2=Faridi |imię2=Arman Rasool |tytuł=An Overview of Distributed Ledger Technology and its Applications |czasopismo=International Journal of Computer Sciences and Engineering |data=31 października 2018 |wolumin=6 |wydanie=10 |strony=424 |doi=10.26438/ijcse/v6i10.422427 |url=https://www.researchgate.net/publication/330139945 |data dostępu=2020-12-26}}</ref>, gdzie "blok" to tylko jedna transakcja, a każda transakcja zawiera bieżące saldo konta<ref name="shahaab" /><ref name="werner">Werner, Robert et al. (2020). "Anonymization of Transactions in Distributed Ledger Technologies". ''Twelfth International Conference on Adaptive and Self-Adaptive Systems and Applications''. p. 69. {{ISBN|978-1-61208-781-8}}.</ref>.

Konsensus jest osiągany za pomocą algorytmu podobnego do [[proof of stake]] o nazwie "Open Representative Voting" (ORV). W tym systemie waga głosów jest rozdzielana na konta na podstawie ilości NANO, które posiadają: konta następnie swobodnie delegują wagi głosu do wybranego przez siebie węzła. W przypadku, gdy dwie sprzeczne transakcje zostaną ogłoszone do sieci (jak w przypadku próby podwójnego wydania), węzły głosują na jedną z nich oraz rozgłaszają swój głos do innych węzłów. Pierwsza transakcja, która osiągnie 51% ogólnej wagi głosów zostaje potwierdzona, a druga zostaje odrzucona<ref>{{Cytuj stronę |autor=Nano |tytuł=Protocol Design – ORV Consensus |url=https://docs.nano.org/protocol-design/orv-consensus/ |strony=nano.org |data dostępu=2021-02-27}}</ref>.

Taka architektura pozwala Nano działać bez bezpośrednich zachęt finansowych dla użytkowników lub walidatorów. Ponieważ niektóre podmioty korzystają z sieci pośrednio (giełdy kryptowalut poprzez opłaty handlowe, akceptanci unikający opłat związanych z firmami obsługującymi karty kredytowe itp.), istnieje zainteresowanie utrzymaniem jej w dobrym stanie i zdecentralizowanej poprzez prowadzenie węzła. Ponieważ nie ma bezpośredniej zachęty do gromadzenia wagi głosów, pomaga to również uniknąć tendencji do centralizacji nieodłącznie związanych z ekonomią skali, tak jak w przypadku architektur [[proof of work]] oraz [[proof of stake]]<ref>{{Cytuj stronę |autor=Nano |tytuł=The Incentives to Run a Node |url=https://medium.com/nanocurrency/the-incentives-to-run-a-node-ccc3510c2562 |strony=Medium |data dostępu=2021-02-27}}</ref>.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://www.nano.org Witryna internetowa kryptowaluty Nano] {{lang|en}}

[[Kategoria:Wolne i otwarte oprogramowanie]]
[[Kategoria:Sieci blockchain]]