Tekst źródłowy strony Mion

{{Cząstka infobox
 | nazwa = mion
 | oznaczenie = μ
 | typ = fermion
 | klasyfikacja = lepton
 | ładunek = −''e''
 | masa = 105.6583755(23) MeV/c<math>^2</math><ref name="PDG">[https://physics.nist.gov/cgi-bin/cuu/Value?mmuc2mev "2018 CODATA Value: muon mass energy equivalent in MeV"], Referencje NIST stałych, jednostek i niepewności. 20 maj 2019. Dostarczony 14 września 2019</ref>
 | średni czas życia =  (2,197034 ± 0,000021) ⋅ {{10^|−6}} s
 | czas życia =
 | szerokość =
 | spin = 1/2
 | generacja = 2
 | rozpady = e<sup>−</sup> + {{nadkreślenie|ν}}<sub>e</sub> + ν<sub>μ</sub>
 | postulowana =
 | odkryta = 1937
}}
[[Plik:Muon Decay.svg|mały|[[Diagram Feynmana]] rozpadu mionu]]
[[Plik:Myon-Zerfall.svg|mały|[[Diagram Feynmana]] rozpadu mionu]]

'''Miony''' – nietrwałe [[Cząstka elementarna|cząstki elementarne]], należące do [[Lepton (mechanika kwantowa)|leptonów]]<ref name="epwn">{{Encyklopedia PWN | id = 3941874 | tytuł = miony | data dostępu = 2021-10-02 }}</ref>. Występują w dwóch stanach ładunkowych (będących wzajemnie [[antymateria|antycząstkami]]) μ<sup>−</sup> i μ<sup>+</sup>. Oznacza się je [[Minuskuła|minuskułą]] greckiej litery [[My (litera)|my]].

== Właściwości ==
Masa mionu wynosi 105,66 [[elektronowolt|MeV]]/c², gdzie ''c'' – [[prędkość światła]] w próżni, [[okres połowicznego zaniku]] jest równy 1,5 mikrosekundy (średni czas życia ''τ'' = 2,2 ⋅ {{10^|−6}}&nbsp;s). Rozpadają się najczęściej na [[elektron]], anty[[Neutrino|neutrino elektronowe]] oraz [[Neutrino|neutrino mionowe]] (µ<sup>+</sup> odpowiednio na [[pozyton]], neutrino elektronowe i antyneutrino mionowe):

: μ<sup>−</sup> → e<sup>−</sup> + {{nadkreślenie|ν}}<sub>e</sub> + ν<sub>μ</sub>.

Należą do drugiej generacji cząstek elementarnych i wykazują pokrewieństwo z [[elektron]]em, tzn. posiadają takie same własności, co elektron, z wyjątkiem około 207 razy większej masy.

Podstawowym źródłem mionów są rozpady [[Mezony|mezonów]], przede wszystkim naładowanych [[pion (cząstka)|pionów]]. Na powierzchnię Ziemi dociera nieustannie strumień mionów, stanowiących tzw. wtórne [[promieniowanie kosmiczne]]. Wysokoenergetyczne cząstki pierwotnego promieniowania kosmicznego (głównie [[proton]]y i jądra lekkich pierwiastków) w zderzeniach z jądrami atomów gazów atmosferycznych produkują wtórne [[hadrony]], w tym najliczniej piony. Docierające do powierzchni Ziemi tzw. miony kosmiczne są produktami ich rozpadów (nie są więc cząstkami pochodzenia kosmicznego, stąd nazwa „miony kosmiczne” jest myląca).

Obserwacja na powierzchni Ziemi silnego strumienia mionów, wytworzonych w górnych warstwach atmosfery, jest często cytowana jako dowód zjawiska [[Dylatacja czasu|dylatacji czasu]], przewidzianego przez [[Szczególna teoria względności|szczególną teorię względności]]. Bez dylatacji mion poruszający się z prędkością bliską [[Prędkość światła|prędkości światła]] powinien rozpadać się średnio po przebyciu drogi około 660&nbsp;m. Tymczasem na Ziemi obserwujemy miony powstałe na wysokości kilkudziesięciu kilometrów. Jest to rezultatem relatywistycznego wydłużenia czasu życia szybko poruszającej się cząstki.

W laboratoriach miony produkowane są najczęściej w podobny sposób, tzn. w rozpadach pionów wyprodukowanych w zderzeniach wiązki protonów z [[akcelerator cząstek|akceleratora]] ze stałą tarczą. Energie procesów zachodzących podczas rozpadu [[Izotopy|izotopów]] promieniotwórczych, czy w [[reaktor jądrowy|reaktorach jądrowych]] są zbyt niskie by umożliwić ich produkcję.

Miony są najsilniej penetrującymi cząstkami naładowanymi, gdyż nie [[oddziaływanie silne|oddziałują silnie]] z jądrami ośrodka, zarazem dzięki wyższej masie nie tracąc znacząco energii na [[promieniowanie hamowania]] (jak to się dzieje z elektronami). Jedynym znaczącym mechanizmem utraty energii przez mion przechodzący przez ośrodek materialny jest [[jonizacja]] atomów tego ośrodka. Miony kosmiczne są przez to obserwowane nawet na głębokości kilkuset metrów pod powierzchnią Ziemi.

Mion został odkryty przez [[Carl David Anderson|C.D. Andersona]] w roku 1937 jako składnik wtórnego [[Promieniowanie kosmiczne|promieniowania kosmicznego]]. Początkowo został zakwalifikowany do [[Mezony|mezonów]] ze względu na masę pośrednią pomiędzy masą elektronu a protonu. W miarę rozwoju rozumienia budowy i oddziaływań cząstek elementarnych, nazwa ''mezon'' została zarezerwowana dla [[Hadrony|hadronów]] o [[spin (fizyka)|spinie]] całkowitym, a dawną nazwę ''mezon µ'' zastąpiła współczesna nazwa ''mion''.

== Zobacz też ==
{{Commonscat|Muons}}
* [[mionium]]
* [[model standardowy]]
* [[CMS (detektor)|detektor CMS]]
* [[kataliza mionowa]]
* [[atom mionowy]]
* [[taon]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
{{otwarty dostęp}} Nagrania na [[YouTube]] [dostęp 2024-03-31]:
* [[Karolina Głowacka]] i [[Krzysztof Meissner]], ''[https://www.youtube.com/watch?v=RLLuPBUj-lM Uchylono drzwi do nowej fizyki? Prof. Krzysztof Meissner o wynikach eksperymentu Muon g-2 w Fermilab]'', kanał „Radio Naukowe”, 9 kwietnia 2021.
* [[Sabine Hossenfelder]], ''[https://www.youtube.com/watch?v=G-hEfO2XWPk Particle Physics Most Famous Anomaly (almost) Solved]'' {{lang|en}}, kanał autorski, 28 marca 2024.

{{Cząstki elementarne}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Leptony]]