Tekst źródłowy strony Metr

{{Inne znaczenia|jednostki długości|[[metr (ujednoznacznienie)|inne znaczenia]] słowa metr}}
{{Jednostka miary infobox
 |Nazwa          = metr
 |Symbol         = m
 |Uklad          = [[Układ SI|SI]]
 |Wymiar         = <math>\mathrm{m}</math>
 |Wielkosc       = długości, szerokości, odległości, drogi, grubości
 |WielkoscOzn    = ''l'', ''L'', ''x'', ''s'', ''w'', ''h''
 |SI-jedn        = [[Układ SI|podstawowa]]
 |CGS-jedn       = <math>\mathrm{1\,m = 10^2\,cm}</math>
 |Imp-jedn       = <math>\mathrm{1\,m \approx 1{,}094\,yd}</math>
 |Nazwisko       = 
 |Etymologia     = {{greka|μέτρον}} (''métron'') – miara
 |JednPodstawowa = 
}}
[[Plik:Platinum-Iridium meter bar.jpg|thumb|Wzorzec metra z lat 1889–1960]]
'''Metr''' ({{greka|μέτρον}} ''miara'') – [[Jednostka miary|jednostka podstawowa]] [[długość fizyczna|długości]] w układach: [[Układ SI|SI]], [[Układ jednostek miar MKS|MKS]], [[Układ jednostek miar MKSA|MKSA]], [[Układ jednostek miar MTS|MTS]], oznaczenie '''m'''. W myśl definicji zatwierdzonej przez [[Generalna Konferencja Miar|XVII Generalną Konferencję Miar]] w 1983 jest to odległość, jaką pokonuje [[światło]] w [[próżnia|próżni]] w [[czas]]ie 1/299&nbsp;792&nbsp;458 [[sekunda|s]]<ref>{{Encyklopedia PWN | id = 3940130 | tytuł = metr | data dostępu = 2021-09-28}}</ref>.

Poprzednio metr zdefiniowany był jako:
* (1795–1889) długość równa <math>10^{-7}</math> długości mierzonej wzdłuż [[Południk paryski|południka paryskiego]] od [[równik]]a do [[biegun geograficzny|bieguna]]. Na podstawie tej definicji wykonano [[platynoiryd]]owy wzorzec metra. W trakcie powtórnych pomiarów stwierdzono różnice między wzorcem a definicją. Wzorzec przechowywany jest w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w [[Sèvres]] koło [[Paryż]]a.
* (1889–1960) I Generalna Konferencja Miar (1889) określiła metr jako odległość między odpowiednimi kreskami na wzorcu, równą <math>0,999914 \cdot 10^{-7}</math> połowy [[południk]]a ziemskiego.
* (1960–1983) XI Generalna Konferencja Miar (1960) zdefiniowała metr jako długość równą 1&nbsp;650&nbsp;763,73 długości fali promieniowania w próżni odpowiadającego przejściu między poziomami 2p<sup>10</sup> a 5d<sup>5</sup> atomu <sup>86</sup>Kr ([[krypton]]u 86){{r|metr}}.
* (1983–2019) Długość drogi przebytej w próżni przez światło w czasie <math>\frac{1}{299\ 792\ 458} s</math><ref>{{Cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20181120210346/http://gum.gov.pl/pl/redefinicja-si/redefinicja-si/metr/2611,metr.html |tytuł = metr |autor = Główny Urząd Miar |opublikowany = Główny Urząd Miar |data dostępu = 2019-01-13}}</ref>;
* (2019) XXVI Generalna Konferencja Miar (13–16.11.2018) zdefiniowała metr<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.bipm.org/utils/common/pdf/CGPM-2018/26th-CGPM-Resolutions.pdf |tytuł = Rezolucja 26. Generalnej Konferencji Miar |autor = BIPM |opublikowany = www.bipm.org |data dostępu = 2019-01-13}}</ref> jako: ''oznaczenie m, jest to jednostka długości w SI. Jest ona zdefiniowana poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej prędkości światła w próżni c, wynoszącej 299 792 458, wyrażonej w jednostce m s<sup>−1</sup>, przy czym sekunda zdefiniowana jest za pomocą częstotliwości cezowej Δν<sub>Cs</sub>''<ref>{{Cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20181120210346/http://gum.gov.pl/pl/redefinicja-si/redefinicja-si/metr/2611,metr.html |tytuł = Definicja metra |autor = Główny Urząd Miar |opublikowany = Główny Urząd Miar |data dostępu = 2019-01-13}}</ref>. Definicja ta weszła w życie 20.05.2019 roku.

Przeliczenie metra na niektóre jednostki niemetryczne:
<center>1 metr = 0,231481 [[Pręt (miara)|pręta nowego polskiego]] = 0,468700 [[sążeń|sążnia rosyjskiego]] = 1,093614 [[jard]]a = 3,280840 [[Stopa (miara)|stóp angielskich]]</center>

== [[Przedrostek SI|Przedrostki SI]] ==
Wielokrotności i podwielokrotności jednostki (wyróżniono najczęściej używane):
{| class="wikitable"
|-"
!colspan="3"| Wielokrotności
!
!colspan="3"| Podwielokrotności
|-
! Mnożnik
! Nazwa
! Symbol
!
! Mnożnik
! Nazwa
! Symbol
|-
|align="center"| 10<sup>0</sup>
| metr
|align="center"| m
|
|&nbsp;
|&nbsp;
|&nbsp;
|-
|align="center"| 10<sup>1</sup>
|[[dekametr]]
|align="center"| dam
|
|align="center"| 10<sup>−1</sup>
|[[decymetr]]
|align="center"| dm
|-
|align="center"| 10<sup>2</sup>
|[[hektometr]]
|align="center"| hm
|
|align="center"| 10<sup>−2</sup>
|[[centymetr]]
|align="center"| cm
|-
|align="center"| 10<sup>3</sup>
|[[kilometr]]
|align="center"| km
|
|align="center"| 10<sup>−3</sup>
|[[milimetr]]
|align="center"| mm
|-
|align="center"| 10<sup>6</sup>
|[[megametr]]
|align="center"| Mm
|
|align="center"| 10<sup>−6</sup>
|[[mikrometr]]
|align="center"| µm
|-
|align="center"| 10<sup>9</sup>
|[[gigametr]]
|align="center"| Gm
|
|align="center"| 10<sup>−9</sup>
|[[nanometr]]
|align="center"| nm
|-
|align="center"| 10<sup>12</sup>
|terametr
|align="center"| Tm
|
|align="center"| 10<sup>−12</sup>
|[[pikometr]]
|align="center"| pm
|-
|align="center"| 10<sup>15</sup>
|petametr
|align="center"| Pm
|
|align="center"| 10<sup>−15</sup>
|[[femtometr]]
|align="center"| fm
|-
|align="center"| 10<sup>18</sup>
|eksametr
|align="center"| Em
|
|align="center"| 10<sup>−18</sup>
|attometr
|align="center"| am
|-
|align="center"| 10<sup>21</sup>
|zettametr
|align="center"| Zm
|
|align="center"| 10<sup>−21</sup>
|zeptometr
|align="center"| zm
|-
|align="center"| 10<sup>24</sup>
|jottametr
|align="center"| Ym
|
|align="center"| 10<sup>−24</sup>
|joktometr
|align="center"| ym
|}

Wielokrotności wyższe niż kilometr są praktycznie nieużywane. Do opisywania odległości w skali astronomicznej stosuje się raczej tysiące i miliony kilometrów lub [[Pozaukładowe jednostki miary|jednostki pozaukładowe]]: [[rok świetlny]], [[parsek]], [[jednostka astronomiczna]].

Najmniejszą praktycznie używaną podwielokrotnością jest nanometr. Mniejszych jednostek używa się głównie w [[mechanika kwantowa|fizyce kwantowej]].

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|metr}}
* [[jednostki pola powierzchni i objętości]]
* [[metr katolicki]]
* [[metr przestrzenny]]
* [[miary rzymskie]]

== Przypisy ==
<references>
<ref name="metr">{{Cytuj stronę |url = https://www.gum.gov.pl/pl/aktualnosci/2016/225-lat-z-metrem/ |tytuł = 225 lat z metrem |nazwisko = Główny Urząd Miar |opublikowany = GUM 2012 |archiwum = https://web.archive.org/web/20160812165512/https://www.gum.gov.pl/pl/aktualnosci/2016/225-lat-z-metrem/ |zarchiwizowano = 2016-08-12 |data dostępu = 2016-06-26}}</ref>.
</references>

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę |url = http://www.bipm.org/en/si/history-si/evolution_metre.html |tytuł = Zmiany definicji metra na przestrzeni lat na archiwalnej stronie Międzynarodowego Biura Miar i Wag |opublikowany = bipm.org |archiwum = https://web.archive.org/web/20120426222445/http://www.bipm.org/en/si/history-si/evolution_metre.html |zarchiwizowano = 2012-04-26 |język = en}}
* Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar ({{Dziennik Ustaw|2020|1024}})

{{Układ SI}}
{{Jednostki odległości}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Jednostki podstawowe SI]]
[[Kategoria:Jednostki wtórne metra| ]]