Tekst źródłowy strony Messier 32

{{Koordynaty astronomiczne|00|42|41|825|+40|51|54|61}}
{{Galaktyka infobox
 |nazwa        = Galaktyka M32
 |zdjęcie      = Utraviolet Light Source in an Old Galaxy (9464531619).jpg
 |opis         = Galaktyka M32 na zdjęciu z [[Kosmiczny Teleskop Hubble’a|Kosmicznego Teleskopu Hubble’a]]
 |odkrywca     = [[Guillaume Le Gentil]]
 |dzień        = 
 |rok          = 1749
 |gwiazdozbiór = [[Gwiazdozbiór Andromedy|Andromeda]]
 |typ          = [[galaktyka eliptyczna|eliptyczna]]<br />E2, cE{{r|dwarf}}, cE2{{r|ned}}
 |rektascensja = {{RA|00|42|41,825}}{{r|simbad}}
 |deklinacja   = {{DEC|+40|51|54,61}}{{r|simbad}}
 |odl_ly       = 2,63 ± 0,25 mln [[rok świetlny|ly]]
 |odl_pc       = 805 ± 78 [[parsek|kpc]]{{r|dwarf}}
 |redshift     = –0,000664{{r|simbad}}
 |jas_wid      = 8,1{{r|dwarf}}
 |rozm_kąt     = 8,7' × 6,5'{{r|ned}}
 |wymiary      = Ø 6700 ly{{r|wymiary}}
 |jas_abs      = –16,4{{r|dwarf}}
 |masa         = 3 mld M<sub>☉</sub>,<br />masa gwiazd:<br />320 mln {{Masa Słońca}}{{r|dwarf}}
 |satelity     = 
 |alt_ozn      = NGC 221, ARP 168, Ark 12,<br />IRAS 00399+4035, K79 1B, LEDA 2555,<br />RX J0042.6+4052, UGC 452, Z 0039.9+4036,<br />Z 535 – 16
 |mapa         = Andromeda constellation PP3 map PL.jpg
 |opis mapy    = Gwiazdozbiór Andromedy
 |alt mapy     = 
 |commons      = Category:Messier 32
}}
[[Plik:Andromeda Galaxy (with h-alpha).jpg|mały|Galaktyka Andromedy. M32 to jasny obiekt powyżej i na lewo od jej centrum.]]
'''Messier 32''' (również '''NGC 221''', '''M32''') – mała [[galaktyka eliptyczna]] znajdująca się w [[Gwiazdozbiór Andromedy|gwiazdozbiorze Andromedy]]. Jest najbliższym [[Galaktyka satelitarna|satelitą]] [[Galaktyka Andromedy|Galaktyki Andromedy]]{{r|dwarf}}.

== Dane astronomiczne ==
M32 znajduje się w odległości ok. 2,6 mln [[rok świetlny|lat świetlnych]] od [[Ziemia|Ziemi]]. [[Obserwowana wielkość gwiazdowa|Jasność obserwowana]] wynosi ok. 8,1{{magnitudo}}. Należy do [[typ widmowy|typu widmowego]] G3.

== Charakterystyka fizyczna ==
Średnica galaktyki wynosi około 6700 [[rok świetlny|lat świetlnych]], jej [[masa (fizyka)|masa]] – 3 miliardy [[Masa Słońca|mas Słońca]] (ok. 6×10<sup>39</sup> kg).

Jak większość [[galaktyka|galaktyk]] eliptycznych M32 zawiera głównie stare [[gwiazda|gwiazdy]]. Większość z nich jest teraz [[biały karzeł|białymi karłami]] lub [[gwiazda neutronowa|gwiazdami neutronowymi]]. Jednak [[widmo (spektroskopia)|widmo]] i kolor galaktyki wskazują, że M32 zawiera również młodsze gwiazdy (2–3 mld lat), bogatsze w ciężkie [[pierwiastek chemiczny|pierwiastki]].

Jądro galaktyki ma masę 100 milionów mas [[Słońce|Słońca]] i [[gęstość]] ok. 5000 mas Słońca na [[parsek]] kwadratowy. Okrąża ono z dużą szybkością centralny supermasywny obiekt – prawdopodobnie [[supermasywna czarna dziura|czarną dziurę]]. Właściwości jądra są zbliżone do galaktyki [[Galaktyka Andromedy|M31]]. Z tego powodu M32 przypisuje się niekiedy do typu cE2.

Wśród gwiazd M32 odnaleziono kilka [[mgławica planetarna|mgławic planetarnych]].

Gwiazdy [[Nowa klasyczna|nowe]] w galaktyce występują raczej sporadycznie, choć Neill i Shara (2005) ocenili liczbę rozbłysków na dwa rocznie{{r|Neill2005}}. Ostatni przypadek zarejestrowano w 2011 roku{{r|nowe}}. Nie zanotowano żadnego przypadku [[supernowa|supernowej]].

Przypuszcza się, że M32 była kiedyś dużo większa, lecz straciła swoje zewnętrzne gwiazdy oraz wszystkie [[Gromada kulista|gromady kuliste]] w wyniku jednego lub kilku bliskich przejść obok Galaktyki Andromedy.

== Położenie ==
Galaktyka M32 znajduje się 22[[Minuta kątowa|']] na [[południe]] od centrum [[Galaktyka Andromedy|M31]]. Można ją dostrzec przez mały teleskop jako niewyraźny punkt podobny do gwiazdy{{r|gwiazda}}.

== Odkrycie ==
M32 jest pierwszą odkrytą galaktyką eliptyczną. Odkrył ją 29 października 1749 roku [[Guillaume Le Gentil]]. [[Charles Messier]] pierwszy raz obserwował ją w 1757 roku. 3 sierpnia 1764 roku dodał ją do swojego katalogu pod numerem 32. [[Halton Arp]] dodał M32 do swojego [[Atlas Osobliwych Galaktyk|katalogu galaktyk dziwnych]] (pod numerem 168).

== Zobacz też ==
* [[Katalog Messiera]]
* [[Lista obiektów NGC]]

== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="dwarf">{{Cytuj pismo |nazwisko = McConnachie |imię = Alan W. |tytuł = The observed properties of dwarf galaxies in and around the Local Group |czasopismo = The Astronomical Journal |wydanie = 1 |wolumin = 144 |strony = 4 |język = en |data = lipiec 2012 |doi = 10.1088/0004-6256/144/1/4}}</ref>
<ref name="gwiazda">{{Cytuj książkę |nazwisko = Ridpath |imię = Ian |tytuł = Gwiazdy i planety. Przewodnik Collinsa |wydawca = MULTICO Oficyna Wydawnicza |miejsce = Warszawa |data = 2010 |strony = 76 |isbn = 978-83-7073-928-7}}</ref>
<ref name=ned>{{NED|NGC 221}}</ref>
<ref name="Neill2005">{{Cytuj pismo |nazwisko = Neill |imię = James D. |nazwisko2 = Shara |imię2 = Michael M. |tytuł = A Possible High Nova Rate for Two Local Group Dwarf Galaxies: M32 and NGC 205 |czasopismo = The Astronomical Journal |wydanie = 4 |wolumin = 129 |strony = 1873–1885 |bibcode = 2005AJ....129.1873N |język = en |data = kwiecień 2005 |doi = 10.1086/428482}}</ref>
<ref name=nowe>[https://archive.ph/20121217213325/http://www.mpe.mpg.de/~m31novae/opt/m32/index.php?lang=de Optical Novae in M 32] {{lang|en}}.</ref>
<ref name=simbad>{{simbad|M 32}}</ref>
<ref name=wymiary>Obliczono ze wzoru <math>d = 2l*tg \frac{\alpha}{2},</math> gdzie d – średnica, l – odległość, α – rozmiar kątowy obiektu.</ref>
}}

== Bibliografia ==
* [http://messier.seds.org/m/m032.html Messier 32 w SEDS.org] {{lang|en}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{simbad|M 32}}
* {{NED|NGC 221}}

{{Katalog Messiera}}
{{Galaktyka Andromedy}}

{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Messier 032}}
[[Kategoria:Galaktyka Andromedy]]
[[Kategoria:Galaktyki eliptyczne]]
[[Kategoria:Galaktyki satelitarne]]
[[Kategoria:Gwiazdozbiór Andromedy]]
[[Kategoria:Obiekty Messiera|M032]]
[[Kategoria:Obiekty NGC|0221]]
[[Kategoria:Obiekty astronomiczne odkryte w 1749]]