Tekst źródłowy strony List do Rzymian

{{Nowy Testament2}}'''List do Rzymian''' ['''Rz'''] – jeden z listów [[Nowy Testament|Nowego Testamentu]] autorstwa [[Paweł z Tarsu|apostoła Pawła]]. List został napisany najprawdopodobniej pod koniec trzeciej podróży misyjnej apostoła Pawła w [[Korynt|Koryncie]] w latach 57/58 n.e. Adresatem listu była [[rzym]]ska gmina [[chrześcijaństwo|chrześcijańska]].

== Autorstwo ==
Zarówno świadectwa wewnętrzne (nowotestamentowe) jak i zewnętrzne przemawiają na rzecz Pawłowego autorstwa. List był cytowany jako kanoniczny przez: [[Klemens I|Klemensa Rzymskiego]], [[Ignacy Antiocheński|Ignacego Antiocheńskiego]], [[Polikarp ze Smyrny|Polikarpa]]{{odn|Rubinkiewicz|1996|s=353}}, posługiwali się nim Walentyn, Herakleon, [[Bazylides (gnostyk)|Bazylides]], Ptolemeusz{{odn|Rubinkiewicz|1996|s=354}}. Pawłowi przypisują ten list: [[Marcjon]], [[Ireneusz z Lyonu]], [[Klemens Aleksandryjski]], [[Tertulian]], [[Orygenes]]. [[Kanon Muratoriego|Fragment Muratoriego]] zalicza go do Listów Pawłowych{{odn|Rubinkiewicz|1996|s=354}}.

Jeszcze w starożytności kwestionowano Pawłowe autorstwo dwóch ostatnich rozdziałów. Według [[Orygenes|Orygenesa]] [[Marcjon]] wyciął z Listu wszystko począwszy od miejsca, w którym napisano „wszystko, co nie jest z wiary, jest grzechem” (Rz 14,23) aż do końca Listu{{odn|Rubinkiewicz|1996|s=354}}.

== Miejsce powstania Listu ==
[[Plik:PaulT.jpg|thumb|[[Paweł z Tarsu|Paweł]] piszący list, w XVII-wiecznej wizji artystycznej [[Valentin de Boulogne|Valentina de Boulogne]].]]
List prawdopodobnie powstał w [[Korynt|Koryncie]], gdy Paweł zamieszkiwał w domu Gaiusa. Spisany został przez Tercjusza, który pełnił rolę skryby (Rz 16,22){{odn|Dunn|1988|s=XLIV}}{{odn|Stuhlmacher|1994|s=5}}. Na rzecz Koryntu przemawia kilka przesłanek. Według Dz 20,3 Paweł zatrzymał się na trzy miesiące w [[Achaja (prowincja rzymska)|Achai]] przed swą podróżą do [[Jerozolima|Jerozolimy]]. Najbardziej prawdopodobnym miejscem, w którym mógł wtedy się zatrzymać, był [[Korynt]]{{odn|Dunn|1988|s=XLIV}}. Wzmiankowana w Rz 16,1 [[Febe (postać biblijna)|Feba]] była diakonisą w kościele w Kenchreach, porcie leżącym na wschód od Koryntu, mogła być tą osobą, która dostarczyła List do Rzymu, ponieważ w momencie redagowania Listu zdaje się wyruszać w drogę{{odn|Dunn|1988|s=XLIV}}. [[Erast z Koryntu|Erast]], wzmiankowany w Rz 16,23, według najstarszej tradycji był tym samym Erastem, który został wymieniony w 2 Tm 4,20, więc również mieszkał w Koryncie{{odn|Dunn|1988|s=XLIV}}{{odn|Bruce|1983|s=280–281}}.

== Datowanie Listu ==
List nie pozwala na precyzyjne ustalenie czasu jego powstania, niemniej został napisany w czasie, gdy zebrano kolektę na rzecz wiernych z [[Jerozolima|Jerozolimy]], a to oznacza, że wizyta Pawła w [[Grecja|Grecji]] dobiegała końca. Większość badaczy datuje powstanie Listu na koniec 55/początek 56 lub koniec 56/początek 57 roku{{odn|Bruce|1983|s=12}}{{odn|Dunn|1988|s=XLIII}}. Wczesny 58 oraz wczesny 55 również są brane pod uwagę. Natomiast [[Gerd Lüdemann]] jest zwolennikiem wcześniejszego datowania, na 51/52 (lub 54/55){{odn|Dunn|1988|s=XLIII-XLIV}}.

== Jedność literacka Listu ==
[[Plik:Codex Boernerianus frg Romans 1,15.jpg|thumb|Rz 1,15 w [[Kodeks Boerneriański|kodeksie Boernarianus]], brak wyrażenia „w Rzymie”.]]
Pawłowe autorstwo tego listu nigdy nie było kwestionowane. Pewne wątpliwości zgłaszane są w związku z rozdziałem 16, który zawiera katalog imion. Związane są one z pytaniem, czy apostoł, który przedtem nie był w Rzymie, mógłby znać tylu ludzi tam mieszkających. Niektóre z tych osób przebywały w owym czasie w [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]] (w [[Efez|Efezie]]). Dlatego też proponowano, by rozdział 16 uznać za [[List do Efezjan]]. Wyjaśnienie to znajduje oparcie w starożytnych rękopisach ([[Chester Beatty II|<math>\mathfrak{P}^{46}</math>]]). Ponadto w niektórych rękopisach – [[Kodeks Boerneriański]] – brak jest słów „w Rzymie” (1,7.15){{odn|Gamble|1977|s=36-55}}.

Część rękopisów umieszcza [[Doksologia|doksologię]] w różnych miejscach Listu do Rzymian, niektóre dublują doksologię, a inne w ogóle jej nie zawierają{{odn|Gamble|1977|s=23-24}}:
* po 16,23 umieszczają: [[Kodeks Synajski|Sinaiticus]], [[Kodeks Watykański|Vaticanus]], [[Kodeks Efrema|Ephraemi]], [[Kodeks z Clermont|Claromontanus]], [[Kodeks Laudiański|Laudianus]], 81, 436, 630, 1739, 1962, 2127, [[Peszitta]], cop, vg i inne;
* po 14,23 umieszczają: [[Codex Angelicus]], [[Kodeks Athous Lavrensis|Athous Lavrensis]], 181, 326, 330, 451, 460, 614, 1241, 1877, 1881, 1984, 1985, 2492, 2495, [[Biblia gocka]];
* po 14,23 i 16,23 umieszczają: [[Kodeks Aleksandryjski]], [[Codex Porphyrianus]], [[Minuskuł 5|5]], [[Minuskuł 17|17]], [[Minuskuł 33|33]], 104, 109, arm;
* po 15,33 umieszcza [[Chester Beatty II|<math>\mathfrak{P}^{46}</math>]];
* brak doksologii: [[Kodeks Augiański|010]], [[Kodeks Boerneriański|012]], 629, g, 26.
Może to świadczyć, że pierwotnie List do Rzymian kończył się w 14,23 i nie zawierał dwóch ostatnich rozdziałów. Z drugiej strony niektórzy badacze próbowali argumentować, że niektóre starożytne rękopisy celowo omijały doksologię, inne zaś umieszczały ją po 14,23 ze względu na wykorzystanie w [[Liturgia chrześcijańska|liturgii]] (katalog imion z Rz 16 nie nadaje się do liturgicznego zastosowania){{odn|Rubinkiewicz|1996|s=354}}.

== Cel Listu ==
[[Plik:Codex Alexandrinus 088a - Ro 1,1 ff.jpg|thumb|Początek Listu do Rzymian w [[Kodeks Aleksandryjski|Kodeksie Aleksandryjskim]].]]
List porusza te same zagadnienia, co [[List do Galatów]], ale w sposób bardziej pogłębiony{{odn|Rubinkiewicz|1996|s=356}}. Głównym celem jest [[usprawiedliwienie]] przez wiarę. Paweł podkreśla powszechną grzeszność człowieczeństwa i konieczność usprawiedliwienia, zarówno dla pogan, jak i dla Żydów. Usprawiedliwienie jest wynikiem łaski i wyłącznie łaski. Autor wyjaśnia znaczenie [[chrzest|chrztu]] jako uwolnienia od [[grzech]]u oraz włączenia do [[Kościół (teologia)|Kościoła]]. Paweł przyjmuje dualizm duszy i ciała, zarazem zapowiadając zmartwychwstanie ciała. Po części doktrynalnej autor przechodzi do tematów moralnych i praktycznych: podstawą życia chrześcijańskiego powinna być miłość, tolerancja w sprawach mniej ważnych i naśladowanie [[Jezus Chrystus|Chrystusa]].

== Znaczenie i rola ==
[[Augustyn z Hippony|Augustyn]] nawrócił się po lekturze fragmentu tego listu. List służył później Augustynowi jako broń w jego polemice z [[Pelagiusz (mnich)|Pelagiuszem]], reformatorzy Luter i Kalwin uczynili zeń podstawę dla obrony nauki o usprawiedliwieniu. Z powodu nauki o usprawiedliwieniu uważany przez [[Marcin Luter|Marcina Lutra]] za najważniejszy list Nowego Testamentu{{odn|Cullmann|1968|s=68}}{{odn|Stuhlmacher|1994|s=1}}. [[John Wesley]], założyciel metodyzmu, podczas publicznego czytania przedmowy Lutra do tego Listu doświadczył ''nagłego rozgrzania serca''. W wieku XX [[Karl Barth]] rozpoczął swoją działalność od napisania komentarza do tej właśnie księgi (1. wydanie w 1919, 2. wydanie w 1921){{odn|Stuhlmacher|1994|s=2}}.

== Zobacz też ==
* [[Warianty tekstowe Nowego Testamentu#List do Rzymian|Warianty tekstowe Listu do Rzymian]]
* [[Febe (postać biblijna)|Feba]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
; Komentarze
* {{Cytuj książkę | imię = James D.G. | nazwisko = Dunn | rok = 1988 | tytuł = Romans 9–16 | seria = Word Bible Commentary | wydawca = Word Books | miejsce = Dallas, Texas | strony = | isbn = 0-8499-0252-5 | odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | imię = F.F. | nazwisko = Bruce | autor link = Frederick Fyvie Bruce | rok = 1983 | tytuł = The Epistle of Paul to the Romans: An Introduction and Commentary | seria = Tyndale New Testament Commentaries | wydawca = Inter-Varsity Press | miejsce = Leicester | strony = | isbn = 0-8028-0062-9 | odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | imię = Harry Y. | nazwisko = Gamble | url = http://books.google.pl/books?id=HEauJ3nNnQcC&pg=PA36&lpg= | tytuł = The textual history of the letter to the Romans: a study in textual and literary criticism | wydanie = 2 | wydawca = Wm. B. Eerdmans Publishing | rok = 1977 | isbn = 0-8028-1670-3 | odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | imię = Peter | nazwisko = Stuhlmacher | rok = 1994 | tytuł = Paul's Letter to the Romans: A Commentary | wydawca = John Knox Press | miejsce = Westminster | isbn = 0-664-25287-7 | odn = tak}}

; Inne opracowania
* {{Cytuj książkę | imię = Oscar | nazwisko = Cullmann | autor link = Oscar Cullmann | tytuł = Zarys historii ksiąg Nowego Testamentu | inni = przeł. W. Kowalska | wydawca = PAX | miejsce = Warszawa | rok = 1968 | odn = tak}}
* {{Cytuj książkę | autor r = Józef W. Rosłon & Ryszard Rubinkiewicz | inni = R. Rubinkiewicz (red.) | rozdział = Święty Paweł | tytuł = Wstęp do Nowego Testamentu | seria = Wstęp do Pisma Świętego | miejsce = Warszawa | wydawca = Pallottinum | rok = 1996 | strony = 299–425 | isbn = 83-7014-266-4 | odn = {{odn/id|Rubinkiewicz|1996}} }}

== Linki zewnętrzne ==
{{Wikiźródła|Biblia Wujka (1923)/List do Rzymian|Listu do Rzymian (Biblia Wujka)}}{{Wikiźródła|Biblia Gdańska/List Świętego Pawła Apostoła do Rzymianów|Listu do Rzymian (Biblia Gdańska)}}{{commonscat|Epistle to the Romans}}
* [http://www.biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=270 List do Rzymian w przekładzie Biblii Tysiąclecia]
* [http://www.literatura.hg.pl/brzeska/rz.htm List do Rzymian w przekładzie Biblii Brzeskiej]

{{Listy Pawła}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Listy świętego Pawła|Rzymian, list do]]