Tekst źródłowy strony Kodeks Watykański 2061

{{Manuskrypt infobox
 |tytuł             = Kodeks Watykański 2061<br />048, '''ℓ''' ''559'', '''ℓ''' ''2321''
 |tytuł oryginalny  = 
 |grafika           = 
 |opis grafiki      = 
 |oznaczenie        = 
 |fundator          = 
 |autor             = 
 |autor iluminacji  = 
 |data powstania    = V wiek
 |miejsce powstania = 
 |rodzaj            = [[Kodeks majuskułowy (Nowy Testament)|kodeks majuskułowy]]
 |numer             = 048
 |zawartość         = Dzieje, Listy
 |język             = grecki
 |technika          = 
 |rozmiary          = 30 × 27 cm
 |liczba kart       = 
 |czcionka          = 
 |typ tekstu        = tekst aleksandryjski
 |kategoria         = II
 |data odkrycia     = 
 |odkrywca          = 
 |przechowywany     = Biblioteka Watykańska
 |commons           = 
 |wikiźródła        = 
}}
'''Kodeks Watykański 2061''', łac. '''Codex Vaticanus 2061''' – grecki kodeks [[kodeks majuskułowy (Nowy Testament)|uncjalny]] na [[pergamin]]ie. Jest [[Palimpsest (piśmiennictwo)|palimpsestem]], którego najstarsza partia datowana jest [[paleografia|paleograficznie]] na V wiek, najmłodsza zaś na X wiek. Zawiera pewne partie [[Nowy Testament|Nowego Testamentu]], ''Homilie'' [[Grzegorz z Nyssy|Grzegorza z Nyssy]], ''Geographica'' [[Strabon]]a, oraz inne dzieła literackie. Zawiera w sumie siedem dzieł literackich. Dawniej był znany jako ''Codex Basilianus 100'', a jeszcze wcześniej jako ''Codex Patriniensis''{{r|Gregory}}.

== Palimpsest ==
Kodeks jest [[palimpsest (piśmiennictwo)|palimpsestem]], w niektórych partiach podwójnie nadpisanym. Górny i zarazem najmłodszy tekst rękopisu stanowią ''Homilie'' [[Grzegorz z Nazjanzu|Grzegorza z Nazjanzu]] z X wieku. Kodeks w dzisiejszej postaci stanowi 316 pergaminowych kart. Rozmiary kart wynoszą 23,5 na 22&nbsp;cm<ref>Pierre Batiffol, [http://www.archive.org/stream/labbayederossan00batigoog#page/n118/mode/2up „L’Abbaye de Rossano”] (Paris, 1891), s. 61.</ref>.

Karty o numerach 254–292 zawierają tekst [[ewangeliarz]]a datowanego na VII/VIII wiek, pisany uncjałą, jedna kolumna na stronę, 14 linii na stronę<ref name=Batiffol62>Pierre Batiffol, [http://www.archive.org/stream/labbayederossan00batigoog#page/n120/mode/2up „L’Abbaye de Rossano”] (Paris, 1891), s. 62.</ref>. [[Bernard de Montfaucon]] i [[Angelo Mai]] widzieli rękopis i sporządzili krótkie jego opisy. Pierre Batiffol jako pierwszy zbadał go dokładnie; Batiffol oznaczył go literą A. Gregory umieścił go na swojej liście rękopisów Nowego Testamentu, w grupie lekcjonarzy, pod numerem '''ℓ''' ''559b''<ref name=Gregory435>{{cytuj książkę |nazwisko = Gregory |imię = Caspar René |autor link = Caspar René Gregory |tytuł = Textkritik des Neuen Testaments |url = http://www.archive.org/stream/textkritikdesne00greggoog#page/n447/mode/2up |wydawca = Hinrichs |rok = 1900 |miejsce = Leipzig |tom = 1 |strony = 435 |isbn =}}</ref>. Obecnie klasyfikowany jest pod numerem '''ℓ''' ''2321'' na liście Gregory-Aland<ref>[[Kurt Aland|K. Aland]], M. Welte, B. Köster, K. Junack, ''Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neues Testaments'' (Berlin, New York: Walter de Gruyter, 1994), s. 253.</ref>.

Karty 164, 169, 174, 175, 209, 214, 217 zawierają tekst ewangeliarza z VIII/IX wieku, tekst sporządzony został kwadratową uncjałą, pisany w dwóch kolumnach, 21 linii na stronie, rozmiary kart 28,5 na 22&nbsp;cm; Batiffol oznaczył go literą B<ref name=Batiffol62 />. [[Caspar René Gregory|C.R. Gregory]] umieścił go pod numerem '''ℓ''' ''559'' na liście lekcjonarzy Nowego Testamentu. Obecnie klasyfikowany jest pod numerem '''ℓ''' ''559'' na [[Lista lekcjonarzy Nowego Testamentu|liście lekcjonarzy Gregory-Aland]]. Gregory datował go na VIII wiek<ref name=Gregory435 />.

Karty 138–163, 165–168, 170, 173, 176–178, 203–208, 210–213, 215–220, 223–226, 228, 231–233 zawierają tekst ''Homilii'' z IX wieku, rozmiary kart 25,5 na 17&nbsp;cm, pisany skośną uncjałą, w dwóch kolumnach na stronie, 27 linii na stronie; Batiffol oznaczył go literą C<ref name=Batiffol62 />.

Karty 234, 236, 238, 239, 241, 243, 245, zawierają tekst ''Homilii'' (nieznanego autorstwa), VI wiek, pisany kwadratową uncjałą, rozmiary kart 19,3 na 18,5&nbsp;cm, tekst pisany w dwóch kolumnach, 22 linii na stronie; Batiffol oznaczył go literą D<ref name=Batiffol62 />.

Karty 235, 237, 240, 243, 244, 246–249, 251–253, 310–315, zawierają tekst dzieła ''[[Geographica]]'' [[Strabon]]a, VI wiek, pisany skośną uncjałą, rozmiary kart 20,5 na 20,3, tekst pisany w trzech kolumnach, 38 linii na stronie. Tekst został opublikowany przez [[Giuseppe Cozza-Luzi]] w 1884; Batiffol oznaczył go literą E<ref name=Batiffol62 />.

Karty 198, 199, 221, 222, 229, 230, 293–303, 305–308, zawierają tekst Dziejów, Listów powszechnych i Listów Pawła; oznaczane są przez [[siglum]] '''048''' na liście rękopisów Nowego Testamentu Gregory-Aland<ref name=Aland />; Batiffol oznaczył go literą F<ref name=Batiffol62 />. Tekst biblijny nadpisany został podwójnie, w rezultacie jest bardzo trudny do odczytania<ref name=Gregory />. Paleografowie – Batiffol, Scrivener, Gregory, Aland – zgodnie datują go na V wiek<ref name=Aland>[[Kurt Aland|Kurt]] und Barbara Aland, ''Der Text des Neuen Testaments. Einführung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie in Theorie und Praxis der modernen Textkritik'', Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1981, s. 123. {{ISBN|3-438-06011-6}}.</ref>.

== Opis 048 ==
Najstarszą partię palimpsestu stanowi 048 (Gregory-Aland; α 1 von Soden). Zachowało się 21 [[pergamin]]owych kart (30 na 27&nbsp;cm), z tekstem [[Dzieje Apostolskie|Dziejów]], [[Listy powszechne|Listów powszechnych]] i [[Listy Pawła|Listów Pawła]]. Tekst pisany jest w trzech kolumnach na stronie, 40–41 linijek w kolumnie<ref name=Gregory>[[Caspar René Gregory|C.R. Gregory]], [http://www.archive.org/stream/textkritikdesne00greggoog#page/n117/mode/2up „Textkritik des Neuen Testaments“], Leipzig 1900, t. 1, s. 121.</ref>. Nie stosuje przydechów ani akcentów, brak dierezy, często stosowanej w innych rękopisach. Brak [[Aparat Eutaliusza|Aparatu Eutaliusza]]<ref name=Gregory />.

Jest podwójnym [[palimpsest (piśmiennictwo)|palimpsestem]]{{r|Aland}}, tekst biblijny został dwukrotnie nadpisany i dlatego jest trudny do odczytania<ref name=Gregory />. Jest zaledwie jednym z trzech rękopisów uncjalnych NT pisanych w trzech kolumnach. Pozostałe to: [[Kodeks Watykański]] i [[Kodeks 053]], ponadto minuskuł 460.

Tekst 048 zawarty jest na kartach 198–199, 221–222, 229–230, 293–303, 305–308 kodeksu Vaticanus Graecus 2061. Rozmiar kart wynosi 30 na 27&nbsp;cm{{r|Aland}}.

Zachowały się następujące partie tekstu (według Nestle-Aland 26 wydanie):
Dzieje 26:6–27:4, 28:3–31; Jakub 4:14–5:20; 1 Piotra 1:1–12; 2 Piotra 2:4–8, 2:13–3:15; 1 Jana 4:6–5:13, 5:17–18, 5:21; 2 Jana; 3 Jana; Rzymian 13:4–15:9; 1 Koryntian 2:1–3:11, 3:22, 4:4–6, 5:5–11, 6:3–11, 12:23–15:17, 15:20–27; 2 Koryntian 4:7–6:8, 8:9–18, 8:21–10:6; Efezjan 5:8–do końca; Filipian 1:8–23, 2:1–4, 2:6–8; Kolosan 1:2–2:8, 2:11–14, 22–23, 3:7–8, 3:12–4:18; 1 Tesaloniczan 1:1, 5–6, 1 Tymoteusza 5:6–6:17, 6:20–21, 2 Tymoteusza 1:4–6, 1:8, 2:2–25; Tytusa 3:13–do końca; Filemona; Hebrajczyków 11:32–13:4<ref>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', 26th edition, p. 693 [NA26].</ref>.

Inne źródła podają nieco inne dane, ponieważ niektóre partie rękopisu są nieczytelne (Batiffol, a za nim Gregory, dla folio 221 kodeksu przypisał tekst Dziejów 26:4–27:10){{r|Gregory}}.

Aktualna kolejność ksiąg: Dzieje Apostolskie, Listy powszechne, Listy Pawła (List do Hebrajczyków za Listem do Filemona); jednak oryginalna kolejność mogła być inna. Tytuły biblijnych ksiąg są krótkie, n.p.: Προς Θεσσαλονικεις α, Ιωαννου β<ref name=Gregory />.

Tekst pisany jest w trzech kolumnach na stronie, 40–41 linii na stronie, 12–15 liter w linii. Litery mają kształt kwadratowy i okrągły. Inicjały są niewiele większe od normalnych liter i nie są pisane na marginesie przed kolumną. Nie stosuje przydechów ani akcentów, nie stosuje [[Diereza (pisownia)|dierezy]], nad literami ι i υ, która jest często stosowana w innych rękopisach. Nie posiada [[Aparat Eutaliusza|Aparatu Eutaliusza]]<ref name=Gregory /> i jest to argument na rzecz wczesnego datowania rękopisu. Jedynie w niektórych miejscach zawiera na marginesie noty liturgiczne<ref name=Batiffol73 />. Na marginesie do Rzymian 15:1 znajduje się nota Κ Ζ ΜΕΤΑ Τ Π, co znaczy „Siódma niedziela po Pięćdziesiątnicy”. W bizantyjskim [[Synaxarion]] partia tekstu Rzymian 15:1–7 czytana jest w tę właśnie niedzielę<ref>Pierre Batiffol, [http://www.archive.org/stream/labbayederossan00batigoog#page/n132/mode/2up „L’Abbaye de Rossano”] (Paris, 1891), s. 74.</ref>.

Rękopis jest jednym z bardzo nielicznych i zaledwie trzech rękopisów uncjalnych Nowego Testamentu pisanych w trzech kolumnach na stronę. Innymi rękopisami pisanymi w ten sposób są: [[Kodeks Watykański]], [[Kodeks 053]], ponadto trylingwiczny rękopis minuskułowy 460. Kodeks zachował się do dnia dzisiejszego w stanie fragmentarycznym, źle zachowany.

[[Nomina sacra]] pisane są skrótami (<span style="text-decoration: overline">ΘΣ</span>, <span style="text-decoration: overline">ΙΣ</span>, <span style="text-decoration: overline">ΧΣ</span>, <span style="text-decoration: overline">ΠΝΑ</span> etc.). Słowa pisane na końcu linii również bywają skracane<ref name=Batiffol73>Pierre Batiffol, [http://www.archive.org/stream/labbayederossan00batigoog#page/n130/mode/2up „L’Abbaye de Rossano”] (Paris, 1891), s. 73.</ref>.

== Tekst 048 ==
Grecki tekst [[kodeks (książka)|kodeksu]] przekazuje [[tekst aleksandryjski]], z obcymi naleciałościami. [[Kurt Aland]] zaklasyfikował go do [[Kategorie rękopisów Nowego Testamentu#Kategoria II|Kategorii II]]<ref name=Aland />. Tekst jest bliski dla [[Kodeks Aleksandryjski|Kodeksu Aleksandryjskiego]]<ref name=Kenyon>Frederic G. Kenyon, „Handbook to the Textual Criticism of the New Testament”, London<sup>2</sup>, 1912, s. 122.</ref>. Partia 1 Tymoteusza do Filemona przekazuje tekst zachodni.

W Dziejach 26:6 przekazuje εις (''do'') zamiast προς (''do'', ''ku'')<ref name=NA400>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', 26th edition, s. 400 [NA26].</ref>.

W Dziejach 26:14 przekazuje λεγουσαν προς με zamiast λαλουσαν προς με<ref name=NA400 />.

W Dziejach 26:15 przekazuje Ιησους ο Ναζωραιος zamiast Ιησους; wariant kodeksu wspierany jest przez rękopisy [[minuskuł 6]], [[Minuskuł 104|104]], [[Minuskuł 614|614]], [[Minuskuł 1175|1175]], [[Codex Gigas]], niektóre rękopisy [[Wulgata|Wulgaty]], syr<sup>p, h</sup><ref>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 401.</ref>.

W Dziejach 26:28 przekazuje ποιησαι zamiast γενεσθαι; wariant wspierany jest przez [[Papirus Bodmer XVII|<math>\mathfrak{P}^{74}</math>]], Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, [[Minuskuł 33|33]], [[Minuskuł 81|81]], 1175 i inne rękopisy<ref>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 402.</ref>.

W Dziejach 28:14 przekazuje παρ' zamiast επ'<ref name=NA407>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 407.</ref>.

W Dziejach 28:16 przekazuje επετραπη τω Παυλω; większość rękopisów przekazuje dłuższą lekcję ο εκατονταρχος παρεδωκεν τους δεσμιους τω στρατοπεδαρχω, το δε Παυλω επετραπη<ref name=NA407 />.

W Dziejach 28:23 przekazuje ηλθον zamiast ηκον<ref name=NA407 />.

W Dziejach 28:29 brak całego wiersza και ταυτα αυτου ειποντος απηλθον οι Ιουδαιοι πολλην εχοντης εν εαυτοις συζητησιν (''A gdy to powiedział, odeszli Żydzi, wiodąc z sobą zacięty spór''); wiersza nie zawierają: <math>\mathfrak{P}^{74},</math> Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, [[Kodeks Laudiański]], [[Kodeks Athous Lavrensis|Codex Athous Lavrensis]], 33, 81, 1175, 1739, [[Minuskuł 2464|2464]]<ref>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 408.</ref>.

W Rzymian 13:9 zawiera dodatkową frazę ου ψευδομαρτυρησεις, ten sam wariant mają również א (P), [[Minuskuł 81|81]], [[Minuskuł 104|104]], [[Minuskuł 365|365]], 1506, a, b, [[Wulgata klementyńska|vg<sup>cl</sup>]] (syr<sup>h</sup>), cop<sup>bo</sup><ref>Na26, p. 433.</ref>.

W Rzymian 14:3 przekazuje ο δε zgodnie z aleksandryjskimi rękopisami, większość rękopisów ma και ο<ref>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 433.</ref>.

W Rzymian 14:4 przekazuje θεος zgodnie z bizantyjskimi rękopisami; rękopisy aleksandryjskie (א, A, B, C, P, Ψ) przekazują κυριος<ref name=NA434>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 434.</ref>.

W Rzymian 14:10 przekazuje Χριστου zgodnie z Ψ, 0209, bizantyjskimi rękopisami; aleksandryjskie i zachodnie rękopisy (א, A, B, C, D, F, G, 630, 1506, 1739) przekazują wariant θεου<ref name=NA434 />.

W Rzymian 14:21 brak frazy charakterystycznej dla tekstu bizantyjskiego η σκανδαλιζεται η ασθενει<ref name=NA435>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', p. 435.</ref>.

W Rzymian 15:2 przekazuje υμων zamiast ημων<ref name=NA435 />.

W Rzymian 15:4 wspiera bizantyjski wariant προεγραφη, rękopisy aleksandryjskie i zachodnie mają εγραφη<ref name=NA435 />.

W Rzymian 15:5 przekazuje Ιησουν Χριστον; B, D, G, Ψ, oraz większość rękopisów przekazuje Χριστον Ιησουν{{r|NA435}}.

W Rzymian 15:7 przekazuje και ο Χριστος προσελαβετο ημας εις δοξαν του θεου zamiast και ο Χριστος προσελαβετο υμας εις δοξαν του θεου; wariant wspierany jest przez [[Kodeks Watykański|Codex Vaticanus]], [[Kodeks z Clermont|Codex Claromontanus]], [[Codex Porphyrianus]], [[Minuskuł 104|104]], 614, 629, 1506, cop<sup>sa</sup><ref name=NA436>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 436.</ref>.

W Rzymian 15:8 przekazuje γεγενησθαι zgodnie z rękopisami Sinaiticus, Alexandrinus i bizantyjskimi rękopisami; B, C, D, F, G, Ψ, 630, 1739, 1881 read γενεσθαι<ref name=NA436 />.

W 1 Koryntian 3:4 przekazuje ουκ ανθρωποι, zgodnie z rękopisami [[Chester Beatty II|<math>\mathfrak{P}^{46}</math>]], Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, Ephraemi, 33, 81, 1175, 1506, 1739, 1881; Sinaiticus² Ψ, i bizantyjskie rękopisy przekazują ουχι σαρκικοι; D, F, G, 629 read ουχι ανθρωποι<ref>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 444.</ref>.

W 1 Koryntian 15:7 przekazuje επειτα for ειτα, wariant wspierany jest przez <math>\mathfrak{P}^{46},</math> Sinaiticus, Alexandrinus, F, G, K, 0243, 33, 81, 614, 630, 1175, 1739, 1881<ref>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 467.</ref>.

W 2 Koryntian 12:4 przekazuje λεγω (''ja mówię'') zamiast λεγωμεν (''wy mówicie''), wariant rękopisu wspierają <math>\mathfrak{P}^{46},</math> Ephraemi, Claromontanus, F, G<ref>Nestle-Aland, ''Novum Testamentum Graece'', s. 485.</ref>.

== Historia ==
Scrivener i Gregory datowali rękopis na V wiek{{r|Gregory|Scrivener}}.

Pierwotnie przechowywany był w Rossano, w [[Kalabria|Kalabrii]]. W końcu XVII wieku przekazany został do Watykanu<ref name=Gregory />, gdzie wkrótce zapomniano o nim. Ponownie został odkryty w 1887 przez Pierre’a Batiffola<ref name=Kenyon /><ref name=Scrivener>{{cytuj książkę |nazwisko = Scrivener |imię = Frederick Henry Ambrose |autor link = Frederick Henry Ambrose Scrivener |autor2 = Edward Miller |tytuł = A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament |url = |wydawca = George Bell & Sons |rok = 1894 |wydanie = 4 |miejsce = London |tom = 1 |strony = 173 |isbn =}}</ref>.

Kodeks przechowywany jest dziś w [[Biblioteka Watykańska|Bibliotece Watykańskiej]] (Gr. 2061){{r|Aland}}.

Rękopis badali [[Bernard de Montfaucon]]<ref>Montfaucon, [http://books.google.pl/books?id=GTkVAAAAQAAJ&pg=PA214&lpg=PA214&dq=#v=onepage&q&f=false ''Diarium Italicum'', Paris 1702], s. 214.</ref>, [[Vitaliano Donati]] dla [[Giuseppe Bianchini]]ego<ref>Bianchini, ''Evangeliarium quadruplex latinae versionis antiquae seu veteris italicae'' (Rome, 1749), vol. 2, Part 1, ss. dvi-dxxv.</ref>, [[Angelo Mai]] i Pierre Batiffol<ref name=Gregory />.

Gregory ocenił, że jest to ważny palimpsest Nowego Testamentu. Rękopis cytowany jest w krytycznych wydaniach tekstu ''[[Novum Testamentum Graece]]'' Nestle-Aland (27 wydanie).

== Zobacz też ==
* [[lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |autor = [[Pierre Batiffol]] |tytuł = L’Abbaye de Rossano |url = http://www.archive.org/stream/labbayederossan00batigoog#page/n128/mode/2up |miejsce = Paris |rok = 1891 |strony = 62, 71–74}}
* D. Heath, „The Text of Manuscript Gregory 048” (Vatican Greek 2061), Taylor University 1965.
* [[Caspar René Gregory|C.R. Gregory]], [http://www.archive.org/stream/textkritikdesne00greggoog#page/n117/mode/2up „Textkritik des Neuen Testaments”], Leipzig: J. C. Hinrichs 1900, vol. 1, s. 104–105.

== Linki zewnętrzne ==
* R. Waltz, [http://www.skypoint.com/members/waltzmn/ManuscriptsUncials.html#u048 Codex Vaticanus 2061]: ''Encyclopedia of Textual Criticism''.

{{Kodeksy majuskułowe}}

[[Kategoria:Biblioteka Watykańska]]
[[Kategoria:Majuskułowe rękopisy NT|Watykański 2061]]
[[Kategoria:Manuskrypty biblijne z V wieku]]