Tekst źródłowy strony KM3NeT

[[Plik:LSPM - Vue artistique - HR - Copie.jpg|thumb|Wizja artystyczna detektora]]
Projekt '''KM3NeT''' (z ang. ''Cubic Kilometre Neutrino Telescope'') – europejska [[infrastruktura badawcza]] znajdująca się na dnie [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] wykrywająca [[Neutrino|neutrina]].

Infrastruktura składa się m.in. z urządzeń pomiarowych, zwanych ''teleskopami neutrinowymi'', zawierających detektory [[Promieniowanie Czerenkowa|promieniowania Czerenkowa]], które przeznaczone są do wykrywania i badania [[Neutrino|neutrin]] pochodzących z odległych źródeł astrofizycznych, jak również tych pochodzących z atmosfery, przyczyniając się do rozwoju wiedzy z zakresu [[Astrofizyka|astrofizyki]] i [[Fizyka cząstek elementarnych|fizyki cząstek elementarnych]].

Zestawy tysięcy modułów z czujnikami optycznymi wykrywają słabe światło [[Promieniowanie Czerenkowa|promieniowania Czerenkowa]] w głębinach morskich. Światło to pochodzi od naładowanych cząstek powstających w wyniku zderzeń neutrin z wodą lub skałami w pobliżu detektora. Położenia i kierunki modułów optycznych oraz czas dotarcia światła do [[fotopowielacz]]y wewnątrz modułów są rejestrowane z dużą dokładnością. Na podstawie pomiarów rekonstruuje się właściwości cząstek, takie jak ich tor lotu i energia.

Projekt KM3NeT przewiduje budowę wielu takich detektorów w głębinach Morza Śródziemnego wzdłuż południowych wybrzeży Europy, do 2025 r. funkcjonują:
* KM3NeT-Fr (u wybrzeży [[Tulon]]u we [[Francja|Francji]], współrzędne: {{współrzędne|42 48 N 06 02 E|umieść= w tekście}}), gdzie znajduje się detektor ORCA (z ang. '''''O'''scillation '''R'''esearch with '''C'''osmics in the '''A'''byss''),
* KM3NeT-It (u wybrzeży [[Portopalo di Capo Passero]] na [[Sycylia|Sycylii]] we [[Włochy|Włoszech]], współrzędne: {{współrzędne|36 16 N 16 06 E|umieść = w tekście}}), gdzie znajduje się detektor ARCA ('''''A'''stroparticle '''R'''esearch with '''C'''osmics in the '''A'''byss'').

Detektor ARCA jest teleskopem o wielkości kilometra sześciennego, którego celem jest poszukiwanie neutrin pochodzących ze źródeł w kosmosie. Detektor ORCA, w porównaniu do ARCA, ma gęściej rozmieszczone czujniki, przez co jest zoptymalizowany do pomiarów właściwości neutrin i tym samym badania zagadnień związanych z [[Fizyka cząstek elementarnych|fizyką cząstek elementarnych]].

Oba detektory zbierają już dane. Określono lokalizację dla trzeciego teleskopu (KM3NeT-Gr), ma znajdować się on nieopodal [[Pylos]], na [[Peloponez]]ie, w [[Grecja|Grecji]] (współrzędne: {{Współrzędne|36 33 N 21 30 E|umieść = w tekście}}). Badanych jest kilka miejsc na różnych głębokościach od 3000 m do 4550 m<ref>{{Cytuj |tytuł = KM3NeT-Gr |data dostępu = 2025-03-20 |opublikowany = KM3NeT |url = https://www.km3net.org/research/research-infrastructure/km3net-gr-site/ |język = en}}</ref>.

Projekt KM3NeT kontynuuje prace wykonane przez teleskop neutrinowy [[ANTARES]], który działał u wybrzeży Francji w latach 2008–2022<ref>{{Cytuj |autor = Pei YU |tytuł = ANTARES is now fully dismantled… – ANTARES |data = 2022-06-23 |data dostępu = 2025-02-08 |url = https://antares.in2p3.fr/antares-is-now-fully-dismantled/ |język = en}}</ref>.

Nadzór, zarządzanie i kierowanie wdrażaniem oraz funkcjonowaniem projektu KM3NeT odbywa się w ramach międzynarodowej współpracy, w którą zaangażowanych jest ponad 68 instytucji z 21 krajów z całego świata. Zespół KM3NeT składa się z około 360 naukowców, inżynierów i techników<ref>{{Cytuj |tytuł = Collaboration |data dostępu = 2025-02-12 |opublikowany = KM3NeT |url = https://www.km3net.org/about-km3net/collaboration/ |język = en}}</ref>.

== Cele naukowe ==
Głównymi celami międzynarodowej współpracy KM3NeT są<ref name="KM3NeT 2.0">{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = KM3NeT 2.0 – Letter of Intent for ARCA and ORCA |czasopismo = J. Phys. G: Nucl. Part. Phys. |wolumin = 43 |strony = 084001 |rok = 2016 |doi = 10.1088/0954-3899/43/8/084001 |arxiv = 1601.07459}}</ref>:
# Odkrycie i późniejsza obserwacja źródeł wysokoenergetycznych [[Neutrino|neutrin]] we [[Wszechświat|wszechświecie]], badanie różnych obiektów kosmicznych, takich jak [[Pozostałość po supernowej|pozostałości po supernowych]], [[Rozbłysk gamma|rozbłyski gamma]], [[Supernowa|supernowe]], a także zderzające się [[Gwiazda|gwiazdy]]. Identyfikując neutrina, które pochodzą z wymienionych źródeł, współpraca KM3NeT chce zapewnić wgląd w pochodzenie promieniowania kosmicznego oraz mechanizmów odpowiedzialnych za niektóre z najbardziej ekstremalnych zdarzeń zachodzących we wszechświecie.
# Wnikliwe badania podstawowych właściwości neutrin, a w szczególności badania [[Oscylacje neutrin|ich oscylacji]], zmierzające do określenia uporządkowania mas neutrin. Możliwość rozróżniania różnych stanów mas neutrin dostarczy istotnych informacji o ich naturze i roli w [[Model standardowy|modelu standardowym]]<ref>{{Cytuj |autor = The KM3NeT collaboration, S. Aiello i inni |tytuł = Measurement of neutrino oscillation parameters with the first six detection units of KM3NeT/ORCA |czasopismo = Journal of High Energy Physics |data = 2024-10-29 |data dostępu = 2025-02-11 |issn = 1029-8479 |wolumin = 2024 |numer = 10 |doi = 10.1007/JHEP10(2024)206 |url = https://link.springer.com/10.1007/JHEP10(2024)206 |język = en}}</ref>.

Oprócz wymienionych podstawowych celów naukowych, teleskopy KM3NeT są potężnym narzędziem w poszukiwaniach [[Ciemna materia|ciemnej materii]] we wszechświecie. Ponadto, infrastruktura badawcza obejmuje urządzenia pomiarowe wykorzystywane także w innych naukach, jak np.: [[Marine Biology Research|biologia morska]], [[oceanografia]] i [[Geofizyka|geofizyka.]] Urządzenia te także umożliwiają długoterminowy i bieżący monitoring środowiska głębinowego i dna morskiego na głębokości kilku kilometrów.

== Projekt ==
[[Plik:KM3NeT DOM in the lab.jpg|mały|Cyfrowy moduł optyczny (DOM) detektora KM3NeT w laboratorium]]
Infrastruktura budowana we Francji i Włoszech docelowo będzie się składać z prawie 200 000 czujników światła ([[fotopowielacz]]y), które są rozmieszczane w trzech tzw. blokach konstrukcyjnych: dwóch w części KM3NeT/ARCA i jednego w części KM3NeT/ORCA. Każdy blok konstrukcyjny docelowo będzie zbudowany z 115 elastycznych pionowych strun, zakotwiczonych na dnie morza, nazywanych jednostkami detekcyjnymi. Na każdym sznurze znajduje się 18 sferycznych modułów optycznych (DOM), zawierających po 31 fotopowielaczy skierowanych w różnych kierunkach. Całość tworzy trójwymiarowy czujnik światła, który można wykorzystać do wykrywania [[Promieniowanie Czerenkowa|promieniowania Czerenkowa]], będącego wynikiem przelotu przez wodę naładowanych relatywistycznych cząstek powstałych w oddziaływaniach neutrin<ref>{{Cytuj |tytuł = The neutrino detectors |data dostępu = 2025-02-13 |opublikowany = KM3NeT |url = https://www.km3net.org/research/detector/ |język = en}}</ref>.

Część KM3NeT-It, gdzie umieszczony jest detektor ARCA, znajduje się na głębokości 3450&nbsp;m. Detektor ten przez szerokie rozstawienie strun detekcyjnych (około 90&nbsp;m od siebie) i modułów optycznych na nich: 18 modułów jest rozmieszczonych mniej więcej równomiernie na strunach o długości około 700&nbsp;m<ref name="KM3NeT 2.0" />.

Część KM3NeT-Fr, gdzie umieszczony jest detektor ORCA, znajduje się na głębokości 2475&nbsp;m. Tutaj gęstsze ulokowanie modułów optycznych sprawia, że detektor ORCA jest zoptymalizowany pod kątem wykrywania neutrin w zakresie gigaelektronowoltów (GeV). Docelowo detektor ORCA będzie zbudowany ze 115 strun rozmieszczonych na trójkątnej siatce przy odległości między strunami ok. 20&nbsp;m, z 9-metrowymi odstępami między modułami optycznymi na strunie. Łącznie średnica detektora będzie wynosić około 210&nbsp;m, a długość sznurów: 200 m.

Położenie modułów i czas dotarcia światła do fotopowielaczy wewnątrz tych modułów są mierzone z dużą dokładnością. Każdy moduł optyczny ma około 17 cali (ok. 44 cm), zawiera 31 trzycalowych fotopowielaczy z elektroniką i jest podłączony za pomocą sieci optycznej o dużej przepustowości<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = The KM3NeT multi-PMT optical module |url = https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-0221/17/07/P07038 |czasopismo = Journal of Instrumentation |wolumin = 17 |wydanie = 7 |strony = 07038 |rok = 2022 |doi = 10.1088/1748-0221/17/07/P07038 |bibcode = 2022JInst..17P7038A |arxiv = 2203.10048}}</ref>. Za pomocą przewodów sieci elektrooptycznej i skrzynek przyłączeniowych znajdujących się na dnie morza, moduły optyczne są połączone ze stacjami sterowania umieszczonymi na brzegu. Zapewnia to zasilanie elektryczne, sterowanie detektorami i przesyłanie zbieranych danych<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = KM3NeT Broadcast Optical Data Transport System |czasopismo = Journal of Instrumentation |wolumin = 18 |wydanie = 2 |strony = T02001 |rok = 2023 |doi = 10.1088/1748-0221/18/02/T02001 |bibcode = 2023JInst..1802001A |arxiv = 2210.13328}}</ref>. Ponieważ struny z modułami optycznymi poruszają się wraz z prądami w głębinach morskich, ich (a tym samym także fotopowielaczy wewnątrz) położenie i orientacja są dynamicznie monitorowane za pomocą dedykowanych układów akustycznego i kompasowego<ref>{{Cytuj książkę |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Proceedings of 38th International Cosmic Ray Conference – PoS(ICRC2023) |rok = 2023 |rozdział = Dynamical position and orientation calibration of the KM3NeT telescope |adres rozdziału = https://pos.sissa.it/444/1033/pdf |strony = 1033 |doi = 10.22323/1.444.1033}}</ref>. W każdym module optycznym do kalibracji czasu wykorzystywane są impulsatory LED<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Nanobeacon: A time calibration device for the KM3NeT neutrino telescope |czasopismo = Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section A |wolumin = 1040 |strony = 167132 |rok = 2022 |doi = 10.1016/j.nima.2022.167132 |bibcode = 2022NIMPA104067132A |arxiv = 2111.00223}}</ref>.

Na brzegach każdej lokalizacji instalacji KM3NeT, farma komputerów przeprowadza wstępną selekcję zbieranych danych, które następnie przesyła się do głównego centrum danych KM3NeT, w celu ich przechowywania i dalszej analizy przez naukowców.

System pozycjonowania akustycznego, składa się z emiterów akustycznych znajdujących się w każdej podstawie i czujników [[Piezoelektryk|piezoceramicznych]] w każdym module optycznym (DOM-ie), jako odbiorników akustycznych. Sieć czujników akustycznych odbiera nie tylko fale wysyłane przez nadajniki, ale też pochodzące od otoczenia i może być używana nie tylko do określania położenia DOM-ów, ale także do badań monitorowania akustycznego, takich jak bioakustyka, monitorowanie hałasu statków, kontrola hałasu środowiskowego a co istotne do akustycznego wykrywania neutrin. Sygnał akustyczny wywołany przez interakcję neutrin w płynie jest krótkotrwałym ekstremalnie kierunkowym i o szerokim zakresie częstotliwości impulsem, problemem jest opracowanie algorytmów wybierających takie zdarzenia z pośród innych dźwięków<ref>{{Cytuj |autor = KM3NeT Collaboration: Dídac Diego-tortosa, Miguel Ardid, Manuel Bou-Cabo, Guillermo Lara, Juan A. Martínez-Mora |tytuł = Development of a Trigger for Acoustic Neutrino Candidates in KM3NeT |data = 2023-06-16 |data dostępu = 2025-02-15 |wydawca = Sissa Medialab |s = 060 |doi = 10.22323/1.424.0060 |url = https://pos.sissa.it/424/060 |język = en}}</ref>.

== Historia budowy ==
Konstrukcja teleskopu neutrinowego KM3NeT jest modułowa i jego budowa jest rozłożona w czasie. Realizację projektu badawczego KM3NeT rozpoczęto w 2012 roku zaczynając od przygotowania infrastruktury w dwóch miejscach na dnie morskim, tj. KM3NeT-Fr i KM3NeT-It. Prototyp modułu optycznego KM3NeT został przyłączony do teleskopu [[ANTARES]] i przy jego użyciu zbierano dane przez około rok w latach 2013–2014<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Deep sea tests of a prototype of the KM3NeT digital optical module |czasopismo = Eur. Phys. J. C |wolumin = 74 |wydanie = 9 |strony = 3056 |rok = 2014 |doi = 10.1140/epjc/s10052-014-3056-3 |bibcode = 2014EPJC...74.3056A |arxiv = 1405.0839}}</ref>. Natomiast prototyp struny był zamontowany w części KM3NeT-It i przy jego użyciu zbierano dane w latach 2014–2015, również przez około rok<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = The prototype detection unit of the KM3NeT detector |czasopismo = Eur. Phys. J. C |wolumin = 76 |wydanie = 2 |strony = 54 |rok = 2016 |doi = 10.1140/epjc/s10052-015-3868-9 |bibcode = 2016EPJC...76...54A |arxiv = 1510.01561}}</ref>.
Druga faza budowy polega na ukończeniu montażu detektorów ARCA i ORCA, odpowiednio, w miejscach KM3NeT-It i KM3NeT-Fr. W latach 2017–2024 w detektorze ORCA zainstalowano 24 struny detekcyjne, a w detektorze ARCA zainstalowano 33 struny detekcyjne. Oznacza to, że pod koniec 2024 roku dane były już zbierane przy użyciu detektorów kompletnych w ponad 10%<ref>https://www.km3net.org/welcome-km3net-arca33-and-km3net-orca24/.</ref>.

== Wyniki naukowe ==
Dzięki częściowo ukończonej budowie detektorów, współpraca KM3NeT opublikowała już kilka interesujących wyników analiz w recenzowanych czasopismach naukowych. Wśród tych wyników znajdują się:

# Zmierzenie parametrów oscylacji neutrin atmosferycznych przy użyciu tylko 6 strun detektora ORCA: <math>\sin^2\theta_{23}= 0.51^{+0.04}_{-0.05}</math> i <math>\Delta m^2_{31} = 2.18^{+0.25}_{-0.35}\times 10^{-3}~\mathrm{eV^2} \cup \{-2.25,-1.76\}\times 10^{-3}~\mathrm{eV^2}</math> przy poziomie ufności 68%<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Measurement of neutrino oscillation parameters with the first six detection units of KM3NeT/ORCA |czasopismo = Journal of High Energy Physics |wolumin = 2024 |strony = 1–31 |rok = 2024 |doi = 10.1007/JHEP10(2024)206 |arxiv = 2408.07015}}</ref>.
# W latach 2019–2020 przeprowadzono poszukiwania neutrin w danych KM3NeT, które mogłyby korelować z danymi zebranymi w ramach trzeciego cyklu obserwacji [[Fala grawitacyjna|fal grawitacyjnych]] przy użyciu infrastruktur [[LIGO]] i {{link-interwiki|Virgo interferometer|Q=Q2063130|tekst=Virgo}}. Oba badania nie wykazały statystycznie znaczącego nadmiaru neutrin dla źródeł w katalogach fal grawitacyjnych. Dla każdego źródła ustalono górne limity strumienia neutrin i całkowitej energii emitowanej poprzez neutrina w poszczególnych zakresach energii. Przeprowadzono również analizę zderzeń czarnych dziur i zderzeń gwiazd neutronowych z czarnymi dziurami w celu określenia charakterystyki emisji neutrin z tych zderzeń<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Searches for neutrino counterparts of gravitational waves from the LIGO/Virgo third observing run with KM3NeT |czasopismo = Journal of Cosmology and Astroparticle Physics |wolumin = 2024 |strony = 026 |rok = 2024 |doi = 10.1088/1475-7516/2024/04/026 |arxiv = 2311.03804}}</ref>.
# Po zainstalowaniu 10 strun w detektorze ORCA i 21 strun w detektorze ARCA przeprowadzono badania uzupełniające niezwykle jasnego zjawiska przejściowego, które zostało wykryte przy użyciu [[Fermi Gamma-ray Space Telescope|satelity Fermi]] i podane w monitorze [[Rozbłysk gamma|Rozbłysków Gamma]] 9 października 2022 roku. Nie znaleziono żadnych przypadków z neutrinami, które byłyby w koincydencji z miejscem rozbłysków gamma. Natomiast przedstawiono górne ograniczenia emisji neutrin<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Search for Neutrino Emission from GRB 221009A using the KM3NeT ARCA and ORCA detectors |czasopismo = Journal of Cosmology and Astroparticle Physics |wolumin = 2024 |strony = 006 |rok = 2024 |doi = 10.1088/1475-7516/2024/08/006 |arxiv = 2311.03804}}</ref>.
Opublikowano także wiele badań na inne tematy, takie jak: niewidzialny rozpad neutrin, [[Neutrino sterylne|neutrina sterylne]], niestandardowe oddziaływania neutrin, poszukiwania [[Ciemna materia|ciemnej materii]], [[dekoherencja kwantowa]] w oscylacjach neutrin, miony atmosferyczne, rozproszony strumień neutrin, emisja neutrin ze źródeł punktowych, [[Galaktyka gwiazdotwórcza|galaktyki gwiazdotwórcze]], [[Supernowa|supernowe]] typu II, czy też połączonych analiz z innymi eksperymentami, takimi jak {{link-interwiki|Jiangmen Underground Neutrino Observatory|Q=Q19840266|tekst=JUNO}} i [[Cherenkov Telescope Array|CTA]]<ref>https://www.km3net.org/about-km3net/publications/.</ref>.

Ponadto, na podstawie szczegółowych [[Metoda Monte Carlo|symulacji Monte Carlo]], opublikowano perspektywy czułości kompletnych detektorów ORCA i ARCA<ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Astronomy potential of KM3NeT/ARCA |czasopismo = The European Physical Journal C |wolumin = 2024 |strony = 885 |rok = 2024 |doi = 10.1140/epjc/s10052-024-13137-2 |arxiv = 2402.08363}}</ref><ref>{{Cytuj pismo |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Combined sensitivity of JUNO and KM3NeT/ORCA to the neutrino mass ordering |czasopismo = Journal of high energy physics |wolumin = 2022 |strony = 1–31 |rok = 2022 |doi = 10.1007/JHEP03(2022)055 |arxiv = 2108.06293}}</ref>.

Pełną listę artykułów naukowych i technicznych współpracy KM3NET można znaleźć na stronie INSPIRE-HEP<ref>https://inspirehep.net/experiments/1108236.</ref>. Projekt KM3NeT zobowiązuje się do udostępnienia danych zgodnie z zasadami polityki [[Otwarty dostęp|Open Access]].

=== KM3-230213A ===
13 lutego 2023 01:16:47 UTC zaobserwowano mion o ekstremalnie dużej energii przelatujący przez detektor ARCA w lokalizacji KM3NeT-It. Zdarzenie to zostało oznaczone KM3-230213A. W momencie kiedy zaobserwowano ten wysokoenergetyczny przypadek, 21 jednostek detekcyjnych detektora ARCA zbierało dane. Trajektoria mionu została zrekonstruowana na podstawie zmierzonych czasów i pozycji pierwszych trafień zarejestrowanych przez fotopowielacze<ref name="Nature 638">{{Cytuj |autor = The KM3NeT Collaboration |tytuł = Observation of an ultra-high-energy cosmic neutrino with KM3NeT |czasopismo = Nature |data = 2025-02-13 |data dostępu = 2025-02-14 |issn = 0028-0836 |wolumin = 638 |numer = 8050 |s = 376–382 |doi = 10.1038/s41586-024-08543-1 |pmid = 39939793 |pmc = PMC11821517 |url = https://www.nature.com/articles/s41586-024-08543-1 |język = en}}</ref>.

Kierunek KM3-230213A został zrekonstruowany jako niemal horyzontalny, <math>0.6^\circ</math> nad horyzontem. Zmierzona energia mionu to 120 petaelektronowoltów (PeV) przy niepewności +110 PeV i −60 PeV. Biorąc pod uwagę jego olbrzymią energię i prawie horyzontalny kierunek, mion ten jest najprawdopodobniej produktem oddziaływania neutrina kosmicznego o jeszcze większej energii w pobliżu detektora. Energia neutrina, z którego może powstać taki mion jak zaobserwowany w detektorze ARCA, została oszacowana 220 PeV. KM3-230213A to przypadek neutrinowy o największej dotychczas notowanej energii<ref name="Nature 638" />.

Tak duża energia sugeruje, że neutrino to mogło powstać w innym rodzaju kosmicznego akceleratora niż obserwowane dotychczas neutrina o mniejszych energiach. Alternatywna interpretacja pozwala przypuszczać, że jest to pierwsza obserwacja neutrina kosmogenicznego, tj. powstałego w oddziaływaniach [[Promieniowanie kosmiczne|promieniowania kosmicznego]] ultra-wysokich energii z [[Kosmiczne promieniowanie tła|kosmicznym promieniowaniem tła]]<ref name="Nature 638" />.

== Relacje z instytucjami europejskimi i naukowymi ==
W 2006 roku projekt KM3NeT został wpisany na mapę drogową Europejskiego Forum Strategii ds. Infrastruktury Badawczej ({{link-interwiki |ESFRI |Q=Q2623454}}), w której uznano rozwój infrastruktury badawczej KM3NeT za priorytetowy dla zaspokojenia europejskich potrzeb naukowych na najbliższe 10–20 lat. Wsparcie to zostało odnowione przez Radę Unii Europejskiej na lata 2019–2026, co umożliwiło m.in. uruchomienie projektu KM3NeT-INFRADEV2 (2023–2025), mającego na celu ukończenie konstrukcji infrastruktury badawczej KM3NeT<ref>https://cordis.europa.eu/project/id/101079679.</ref>.

Projekt KM3NeT korzystał z różnych źródeł finansowania w ramach europejskich programów badań i innowacji, w tym [[Horyzont 2020]] i [[Horyzont Europa]]. Równolegle z wdrożeniem projektu KM3NeT w lokalizacjach jego instalacji korzystano także ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ([[Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego|EFRR]]), co potwierdza potencjał ekonomiczny, społeczny i terytorialny projektu KM3NeT na szczeblu regionalnym.

Infrastruktura KM3NeT była przedmiotem wielu projektów europejskich. Przykładowo, KM3NeT uczestniczy w {{link-interwiki|European Multidisciplinary Seafloor and water column Observatory|Q=Q17075202|tekst=sieci EMSO}}, zapewniając długoterminowy dostęp do badań z zakresu nauk o Ziemi i morzu. KM3NeT był przedmiotem projektu ASTERICS<ref>{{Cytuj stronę |url = https://cordis.europa.eu/project/id/653477 |tytuł = ASTERICS project}}</ref> i nadal jest przedmiotem {{link-interwiki |EOSC |Q=Q29051497}} europejskiej inicjatywy na rzecz otwartej nauki, a także jest wymieniany w powiązanym projekcie ESCAPE<ref>{{Cytuj stronę |url = https://projectescape.eu/ |tytuł = ESCAPE project}}</ref>. Współpraca KM3NeT angażuje się także w naukę obywatelską, w szczególności poprzez projekt REINFORCE<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.reinforceeu.eu/ |tytuł = REINFORCE project}}</ref>.

W projekcie bierze również udział zespół naukowców z [[Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie|Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie]]. Ich zadaniem jest opracowanie możliwości wyłonienia spośród różnych drgań rozchodzących się w wodzie tych wywołanych przez cząstki powstałe po zderzeniu neutrina z elektronami lub jądrami atomowymi<ref>{{Cytuj |tytuł = Neutrino o rekordowej energii. Przybyło spoza naszej Galaktyki {{!}} National Geographic |data dostępu = 2025-02-14 |opublikowany = www.national-geographic.pl |url = https://www.national-geographic.pl/nauka/neutrino-o-rekordowej-energii-zarejestrowano-w-morzu-srodziemnym-przybylo-spoza-naszej-galaktyki/}}</ref>.

== Globalna Sieć Neutrinowa ==
Razem z eksperymentami [[ANTARES]], {{link-interwiki|Baikal Deep Underwater Neutrino Telescope|Q=Q4843248|tekst=Baikal}}, [[IceCube Neutrino Observatory|IceCube]], {{link-interwiki |Pacific Ocean Neutrino Experiment |tekst=P-ONE |Q=Q110639911}} i {{link-interwiki |Radio Neutrino Observatory Greenland |tekst=RNO-G |Q=Q115804328}}, projekt KM3NeT jest częścią organizacji o nazwie Globalna Sieć Neutrinowa (ang. ''Global Neutrino Network'')<ref>{{Cytuj |tytuł = Global Neutrino Network |data dostępu = 2025-02-13 |url = https://www.globalneutrinonetwork.org/ |język = en}}</ref>.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

[[Kategoria:Morze Śródziemne]]
[[Kategoria:Astronomia neutrinowa]]
[[Kategoria:Fizyka cząstek elementarnych]]