Tekst źródłowy strony Inflacja

{{Inne znaczenia|2=[[Inflacja (ujednoznacznienie)|inne znaczenia]]}}
'''Inflacja''' ([[łacina|łac.]] ''inflatio'' – nadęcie)<ref>{{Cytuj stronę |url = http://slownik-online.pl/kopalinski/BFA62F54D106C37EC12565E2005ADAF5.php |tytuł = ''Słownik Wyrazów Obcych'' |opublikowany = slownik-online.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20131103170134/http://slownik-online.pl/kopalinski/BFA62F54D106C37EC12565E2005ADAF5.php |zarchiwizowano = 2013-11-03}}</ref> – proces trwałego wzrostu ogólnego poziomu cen w [[gospodarka|gospodarce]]<ref name="Belka">{{cytuj książkę |tytuł = Elementarne zagadnienia ekonomii |url = |inni = Roman Milewski (redaktor naukowy) |wydanie = II |wydawca = [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] |miejsce = Warszawa |data = 2005 |strony = 414 i n |rozdział = XVI |nazwisko r = Belka |imię r = Marek |autor r link = Marek Belka |isbn = 8301144378}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Olivier Blanchard |tytuł = Macroeconomics. A European perspective |data = 2021 |data dostępu = 2023-04-28 |isbn = 978-1-292-36090-4 |wydanie = 4th edition |miejsce = Harlow, England |s = 36 |oclc = 1245957343}}</ref>. Skutkiem tego procesu jest spadek [[siła nabywcza|siły nabywczej]] pieniądza krajowego. Zjawiskiem przeciwnym do inflacji jest [[Deflacja (ekonomia)|deflacja]].
[[Plik:World Inflation Rate 2019.png|thumb|upright=2.2|Inflacja na świecie w 2019 r.]]

== Mierzenie inflacji ==
Miarą inflacji jest stopa inflacji, czyli roczna zmiana procentowa [[Wskaźnik cen|wskaźnika cen]]<ref>{{Cytuj książkę |autor = Mankiw, N. Gregory |tytuł = Macroeconomics |wydawca = Worth |data = 2002 |seria = wyd. 5 |strony = 22–32}}</ref>. Najczęściej pod terminem inflacja rozumie się zmianę [[Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych|wskaźnika cen konsumpcyjnych]], czyli inflację konsumencką. Do mierzenia inflacji używa się również innych wskaźników cen, np. [[Wskaźnik cen dóbr produkcyjnych|wskaźnika cen produkcyjnych]] (inflacja producencka). W Polsce statystyki inflacji obliczane są przez [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]] i [[Narodowy Bank Polski|NBP]]. [[Inflacja bazowa]] obliczana jest przez NBP w celu pomiaru długofalowych trendów, więc pomija ceny ulegające częstym zmianom<ref name=":0">{{Cytuj |autor = NBP |tytuł = Słownik ekonomiczny |data dostępu = 2022-01-16 |url = https://nbp.pl/edukacja/slownik |archiwum = https://web.archive.org/web/20200920150833/https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/edukacja/slownik.html |zarchiwizowano = 2020-09-20}}</ref>.

Stopę inflacji oblicza się przez porównanie poziomu wskaźnika cen w dwóch okresach, bieżącym (t) i poprzednim (t-1)<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Mankiw |imię = Gregory |tytuł = Principles of Economics |rok = 2017 |wydawca = Cengage Learning |strony = 496–498 |isbn = 978-1-305-58512-6}}</ref>:

<math>\pi = P_t / P_{t-1} - 1</math>

Najczęściej inflację podaje się w układzie rok bieżący do roku poprzedniego (r/r), miesiąc bieżący do miesiąca poprzedniego (m/m), a także miesiąc bieżący do tego samego miesiąca roku poprzedniego<ref>{{Cytuj |autor = NBP |tytuł = Statystyka – Inflacja bazowa |data dostępu = 2023-01-16 |url = https://nbp.pl/statystyka-i-sprawozdawczosc/inflacja-bazowa}}</ref>. Wzrost inflacji jest więc tym większy im wyższy bieżący poziom cen, a niższy poziom cen w okresie poprzednim. Natomiast po okresach wysokiego wzrostu cen stopa inflacji może maleć wskutek tzw. efektu wysokiej bazy, choćby ceny dalej rosły. Na przykład wzrost wskaźnika cen z poziomu 100 do 110 w przeciągu roku oznacza 10% inflację (110 / 100 = 1,10). Jeśli w kolejnym roku wskaźnik wzrośnie do 120, to inflacja wyniesie już tylko 9% (120 / 110 = 1,09).

Interpretując wyniki obliczeń warto pamiętać, że stała inflacja oznacza wykładniczy wzrost poziomu cen. Na przykład utrzymująca się inflacja na poziomie 2,5% w przeciągu dekady spowoduje wzrost poziomu cen do 1,025^10 = 1,28, czyli o 28%.

== Przyczyny inflacji ==
* nadmierne zwiększanie [[podaż pieniądza|podaży pieniądza]] poprzez jego [[emisja pieniądza|emisję]] przez [[bank centralny]] lub [[kreacja pieniądza|kreację]] w [[bank komercyjny|bankach komercyjnych]]<ref group=uwaga>Bank centralny może wpływać na działalność kredytową banków komercyjnych, sterując popytem na pieniądz i jego podażą, poprzez:
* prowadzenie [[Operacje otwartego rynku|operacji otwartego rynku]]
* ustalanie stóp procentowych, które będą obowiązywały przy zadłużaniu się banków komercyjnych w banku centralnym (np. [[stopa redyskontowa]])
* regulację [[Rezerwa obowiązkowa|poziomu rezerw obowiązkowych]] (tzn. środków w postaci gotówki lub innych płynnych [[Papier wartościowy (finanse)|papierów wartościowych]] zdeponowanych w banku centralnym).</ref>
* niespodziewany i gwałtowny wzrost [[Koszty produkcji|kosztów produkcyjnych]] (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia [[Zagregowana podaż|zagregowanej podaży]]
* wzrost [[popyt zagregowany|zagregowanego popytu]] w gospodarce
* niezrównoważony [[budżet państwa]] (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
* przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego spowodowane błędną [[Polityka pieniężna|polityką pieniężną]] państwa)
* import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

== Skutki inflacji ==
* Redystrybucja siły nabywczej na korzyść emitującego [[pieniądz]] (zwykle rządu bądź podległej mu instytucji) kosztem reszty użytkowników (dlatego inflacja bywa nazywana „ukrytym podatkiem”<ref>[[Henry Hazlitt]]: ''Inflacja. Wróg publiczny nr 1''. Warszawa: Fijorr Publishing Company, 2007, s.&nbsp;3–4.</ref>).
* W przypadku kiedy tempo wzrostu inflacji jest wyższe niż tempo wzrostu wynagrodzeń – spadek [[Dochód realny|realnych dochodów]] obywateli<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = A spectre returns |czasopismo = The Economist |strony = 71 |data = 23 April 2022}}</ref>.
* Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają [[waloryzacja|waloryzacji]].
* Utrata zaufania do pieniądza jako środka [[Tezauryzacja|przechowywania wartości]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Bishop |imię = Matthew |tytuł = Essential economics: an A–Z guide |wydawca = Bloomberg Press |miejsce = New York |data = 2009 |strony = 164 |isbn = 978-1-57660-351-2}}</ref>.
* Ponieważ [[siła nabywcza]] pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe.
* Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także wskutek nakładania podatków, w tym [[Podatek akcyzowy|akcyzy]]), rosną [[koszty transportu]] i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen, np. chleba.

Zdaniem większości ekonomistów gospodarka funkcjonuje najbardziej efektywnie przy niskiej inflacji<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Bishop | imię = Matthew | tytuł = Essential economics: an A−Z guide | wydawca = Bloomberg Press | miejsce = New York | data = 2009 | strony = 164 | isbn = 978-1-57660-351-2}}</ref>.

== Rodzaje inflacji ==
Według kryterium tempa:
* [[Deflacja (ekonomia)|deflacja]] – ujemna inflacja
* [[Inflacja pełzająca|pełzająca]] – nie przekracza 5% rocznie
* [[Inflacja umiarkowana|umiarkowana (krocząca)]] – oscyluje w granicach 5–10% rocznie
* [[Inflacja galopująca|galopująca]] – roczny wzrost cen według stopy dwu- albo trzycyfrowej, od 10% w górę
* [[hiperinflacja]] – miesięczny wzrost cen przekracza 150%<ref>Stanisław Owsiak: ''Podstawy nauki finansów''. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2002, s.&nbsp;194–195.</ref>

Według kryterium przyczyny:
{{Układ wielokolumnowy |szerokość=9em <!-- od 8 do 8 --> |liczba=5 |
* [[inflacja wewnętrzna|wewnętrzna]]
* [[inflacja importowana|importowana]]
* [[inflacja endogeniczna|endogeniczna]]
* [[inflacja egzogeniczna|egzogeniczna]]
* [[inflacja popytowa|popytowa]]
* [[inflacja kosztowa|kosztowa]]
* [[inflacja pieniężna|pieniężna]]
* [[inflacja budżetowa|budżetowa]]
* [[inflacja kredytowa|kredytowa]]
* [[inflacja płacowa|płacowa]]
}}
Według kryterium przejawiania się oraz skutków:
* [[inflacja otwarta|otwarta]]
* [[inflacja tłumiona|tłumiona]]
* [[inflacja jawna|jawna]]
* [[inflacja ukryta|ukryta]]

Według kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych:
* [[stratoinflacja]]
* [[stagflacja]]
* [[slumpflacja]]

Według kryterium czynnika czasu:
* [[inflacja sekularna|sekularna]]
* [[inflacja okresowa|okresowa]]

Według kryterium całokształtu stosunków ekonomicznych w kraju:
* [[inflacja cywilizowana|cywilizowana]]
* [[inflacja barbarzyńska|barbarzyńska]]

== Wielkie kryzysy inflacyjne ==
{{Wikinews|Inflacja w Holandii najwyższa od 1975 roku}}
{{Wikinews|Niemcy: prawie jedna czwarta gospodarstw domowych ledwo radzi sobie z opłacaniem rachunków}}
{{Wikinews|Inflacja w Hiszpanii najwyższa od 1985 roku}}
* W Polsce w ciągu pięciu lat cena [[Dolar amerykański|dolara]] wzrosła z 9 [[Marka polska|marek polskich]] w 1918 roku do około 6,4 miliona.
* W tym samym okresie w [[Republika Weimarska|Rzeszy Niemieckiej]] wartość dolara wzrosła z 4,2 [[Marka niemiecka|marek niemieckich]] do około 4,2 biliona (cena znaczka pocztowego w listopadzie 1923 roku wynosiła 500 miliardów marek).
* W czasie kryzysu godpodarczego na Węgrzech w 1946 roku miesięczna skala inflacji wynosiła 41,9 biliarda procent (odpowiadało to podwajaniu się wysokości cen co 15 godzin). U szczytu inflacji jeden znaczek pocztowy kosztował 20 [[kwadrylion]]ów (2 z 25 zerami) [[pengő]]. Podczas wprowadzania [[forint]]ów w sierpniu 1946 przelicznik z pengő wynosił 1 do 400 kwadryliardów (400 tysięcy kwadrylionów, 4 z 29 zerami) pengő.
* W latach 1988–1989 gwałtownie wzrosła inflacja w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, sięgając 50% miesięcznie.
* W połowie roku 2008 bank centralny [[Zimbabwe]] podał, że roczna stopa inflacji w tym kraju wynosi 2,2 miliona procent, tym samym była najwyższą na świecie. Miejscowi ekonomiści (niepowiązani z tym bankiem) sądzili jednak, że inflacja w kraju wynosiła nawet 7 milionów procent. Według danych z 9 października 2008 inflacja średnioroczna w lipcu podskoczyła do 231 mln procent, podczas gdy w czerwcu wynosiła 11,2 mln procent<ref>[http://www.bankier.pl/wiadomosc/W-Zimbabwe-lipcowa-stopa-inflacji-231-mln-proc-1843678.html W Zimbabwe lipcowa stopa inflacji 231 mln proc.]</ref>. W swojej kulminacji (w połowie listopada 2008 roku, gdy porzucono walutę lokalną i zalegalizowano obrót walutami państw ościennych) tempo inflacji przekraczało 50 mld procent miesięcznie<ref>[http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,9022126,Zimbabwe_pokonalo_hiperinflacje_i_bedzie_miec_prawdziwy.html Zimbabwe pokonało hiperinflację i będzie mieć prawdziwy bank centralny].</ref>.

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|inflacja}}
{{Wikicytaty|o inflacji|inflacja}}
* [[inflacja w Polsce]]
* [[bezpośredni cel inflacyjny]]

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* George Reisman: [http://www.capitalism.net/Capitalism/CAPITALISM_Internet.pdf ''Capitalism: A Treatise on Economics.''] (Ottawa: Jameson Books, 1990), 503–506 & Chapter 19, {{ISBN|0-915463-73-3}}.
* Mishkin, Frederic S.: ''The Economics of Money, Banking, and Financial Markets.'' New York, Harper Collins, 1995.
* Baumol, William J., Alan S. Blinder: ''Macroeconomics: Principles and Policy.'' Tenth edition. Thomson South-Western, 2006, {{ISBN|0-324-22114-2}}.

== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj |url = http://www.tf.pl/view.php?art=12951 |tytuł = Inflacja – przyczyny, skutki, mechanizmy |opublikowany = tf.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20071206110730/http://www.tf.pl/view.php?art=12951 |zarchiwizowano = 2007-12-06}}
* [http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1638_PLK_HTML.htm Miesięczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych od 1982 roku] (pot. inflacja), według GUS

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Inflacja| ]]