Tekst źródłowy strony Horyzont

{{Inne znaczenia|horyzontu w astronomii|[[horyzont (ujednoznacznienie)|inne znaczenia]]}}
[[Plik:Sunset over the ocean (Namibia).jpg|thumb|[[Zachód Słońca|Słońce zachodzące poniżej linii horyzontu]] obserwowane z perspektywy morza]] 
[[Plik:Earth's horizon as seen from Shuttle Endeavour.jpg|thumb|Widok ziemskiego horyzontu z wahadłowca [[Endeavour]] (2002)]]
'''Horyzont''' ({{w języku|grc|ὁρίζων (κύκλος)}} ''horízōn (kýklos)'', dosł. „(krąg) oddzielający”<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Liddell | imię = Henry George | tytuł = A Greek-English lexicon | wydawca = Clarendon Press | miejsce = Oxford | data = 1940 | nazwisko2 = Scott | imię2 = Robert | inni = Wydanie poprawione i rozszerzone przez Henry’ego Stuarta Jonesa przy współpracy Rodericka McKenziego | data dostępu = 2018-11-18 | url = http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Do%28ri%2Fzwn}}</ref>) – [[okrąg]] powstały w wyniku przecięcia [[sfera niebieska|sfery niebieskiej]] na dwie części, wyznaczający granicę między przestrzenią widoczną dla obserwacji a zasłoniętą przez [[Ziemia|Ziemię]].

Płaszczyzna horyzontu jest zawsze prostopadła do lokalnej osi pionu. Ze względu na odchylenie kształtu Ziemi od kuli, oś pionu ''nie pokrywa się'' z osią łączącą środek Ziemi z obserwatorem, z wyjątkiem równika i biegunów ziemskich. Horyzontu nie należy mylić z [[Widnokrąg|widnokręgiem]]. Stwierdzenie "''Coś widać na horyzoncie"'' w rzeczywistości odnosi się do widnokręgu.

== Typy horyzontów ==
[[Plik:Horyzonty.svg|thumb|Podstawowe typy horyzontu]]
Wyróżnia się trzy zasadnicze typy horyzontu:
* '''horyzont astronomiczny''' – [[koło wielkie|okrąg wielki]] na sferze niebieskiej, którego płaszczyzna jest prostopadła do osi pionu<ref name="epwn">{{Encyklopedia PWN | id = 4008468 | tytuł = horyzont | data dostępu = 2023-08-04 }}</ref>.
* '''horyzont prawdziwy''' – okrąg będący częścią wspólną podstawy stożka o wierzchołku na wysokości oka obserwatora i powierzchni Ziemi. Horyzont prawdziwy jest obniżony względem horyzontu astronomicznego o kąt:<br /><math>\cos\alpha = \frac{R}{R+h}</math><br />gdzie R jest [[Promień (geometria)|promieniem]] [[Ziemia|Ziemi]], a h wysokością obserwatora.<br />Odległość horyzontu prawdziwego od obserwatora można obliczyć, stosując (ścisłą) zależność:<br /><math>d = \sqrt{h(2R+h)}</math><br />gdzie h to wysokość obserwatora, a R to promień Ziemi.<br />Dla małych h, podstawiając za R promień Ziemi i przyjmując, że (2R+h) jest w przybliżeniu równe 2R, dostajemy przybliżony wzór:<br /><math>d \approx 3,57\sqrt{h} \approx \sqrt{13h}</math><br />gdzie h jest wyrażone w metrach, a d w kilometrach. Promień Ziemi zależy od miejsca na [[geoida|geoidzie]], wynosi średnio 6371,008 km, równikowy ma 6378,137 km a biegunowy 6356,752 km.<ref>{{cytuj stronę |url=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html|tytuł=Earth Fact Sheet |autor=David R. Williams |opublikowany=[[NASA]] |data=2016-12-23 |język=en |data dostępu=2017-06-08}}</ref>. 

Wielkość obniżenia horyzontu prawdziwego dla przeciętnego obserwatora jest niewielka i wynosi od 2 do 3 minut łuku, jest więc trudna do zauważenia. Podczas lotu samolotem na trasie międzykontynentalnej obniżenie to sięga już 3 stopni.
* '''horyzont topograficzny''' – uwzględnia elementy topografii miejsca obserwacji. Ten rodzaj horyzontu zwykle nie jest już okręgiem.

== Zobacz też ==
{{wikisłownik|horyzont}}
{{wikicytaty|o horyzoncie}}
* [[horyzont radiowy]]
* [[wertykał]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę | imię = Jan | nazwisko = Flis | autor link = Jan Flis | tytuł = Szkolny słownik geograficzny| wydawca = [[Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne]] | miejsce = Warszawa | rok = 1986 | strony = 17 | isbn = }}

{{Kształt i ruch Ziemi}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Astronomia sferyczna]]
[[Kategoria:Nawigacja]]