Tekst źródłowy strony Heksyl

{{Związek chemiczny infobox
 |nazwa                      = Heksanitrodifenyloamina
 |1. grafika                 = Hexanitrodiphenylamine.svg
 |opis 1. grafiki            = 
 |2. grafika                 = 
 |opis 2. grafiki            = 
 |3. grafika                 = Hexanitrodiphenylamine-3D-balls.png
 |opis 3. grafiki            = 
 |nazwa systematyczna        = 2,4,6-trinitro-''N''-(2,4,6-trinitrofenylo)anilina
 |inne nazwy                 = heksyl, heksanitrodifenyloamina, dipikryloamina, żółcień cesarska
 |wzór sumaryczny            = C<sub>12</sub>H<sub>5</sub>N<sub>7</sub>O<sub>12</sub>
 |inne wzory                 = 
 |masa molowa                = 439,21
 |wygląd                     = ceglastoczerwony proszek
 |SMILES                     = C1=C(C=C(C(=C1[N+](=O)[O-])NC2=C(C=C(C=C2[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-])[N+](=O)[O-]
 |numer CAS                  = 131-73-7<br />5369-29-9 (sól potasowa)
 |PubChem                    = 8576
 |DrugBank                   = 
 |gęstość                    = 1,818
 |gęstość źródło             = {{r|AKRON}}
 |stan skupienia w podanej g = ciało stałe
 |g warunki niestandardowe   = 
 |rozpuszczalność w wodzie   = 60 mg/l
 |rww źródło                 = {{r|CID}}
 |rww warunki niestandardowe = 17 °C
 |inne rozpuszczalniki       = 
 |temperatura topnienia      = 244
 |tt źródło                  = {{r|CID}}
 |tt warunki niestandardowe  = rozkład
 |temperatura wrzenia        = 
 |tw źródło                  = 
 |tw warunki niestandardowe  = 
 |temperatura krytyczna      = 
 |tk źródło                  = 
 |ciśnienie krytyczne        = 
 |ck źródło                  = 
 |logP                       = 3,22
 |kwasowość                  = 
 |zasadowość                 = 
 |lepkość                    = 
 |l źródło                   = 
 |l warunki niestandardowe   = 
 |napięcie powierzchniowe    = 
 |np źródło                  = 
 |np warunki niestandardowe  = 
 |układ krystalograficzny    = 
 |moment dipolowy            = 
 |moment dipolowy źródło     = 
 |karta charakterystyki      = 
 |zagrożenia GHS źródło      = {{CLI|91041|CLP=tak|data dostępu=2015-04-10}}
 |piktogram GHS              = {{Piktogram GHS|01|06|08|09}}
 |hasło GHS                  = Niebezpieczeństwo
 |zwroty H                   = {{Zwroty H|201|330|310|300|373|411}}
 |zwroty EUH                 = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                   = {{Zwroty P|?}}
 |zagrożenia UE źródło       = {{CLI|91041|CLP=tak|data dostępu=2015-04-10}}
 |piktogram UE               = {{Piktogram ostrzegawczy|E|T+|N}}
 |zwroty R                   = {{Zwroty R|3|26/27/28|33|51/53}}
 |zwroty S                   = {{Zwroty S|1/2|27/28|35|36/37|45|61|63}}
 |NFPA 704                   = {{NFPA 704|4|0|0}}
 |NFPA 704 źródło            = {{r|AKRON}}
 |temperatura zapłonu        = 
 |tz źródło                  = 
 |tz warunki niestandardowe  = 
 |temperatura samozapłonu    = 
 |ts źródło                  = 
 |ts warunki niestandardowe  = 
 |numer RTECS                = JJ9275000
 |dawka śmiertelna           = 
 |pochodne                   = 
 |podobne związki            = [[tetryl]]
 |commons                    = 
}}
'''Heksyl''', '''dipikryloamina''' ('''HNDP''') – kruszący [[materiał wybuchowy]]. Stosowany głównie w mieszaninie z [[trotyl]]em, [[Azotan amonu|azotanem amonu]] i glinem do napełniania [[torpeda|torped]], [[mina morska|min morskich]], [[bomba lotnicza|bomb lotniczych]] itp.

Mieszanina 40% heksylu i 60% trotylu nosi nazwę '''heksanit'''<ref name="Korzun">{{cytuj książkę |nazwisko=Korzun|imię=Mikołaj|tytuł=1000 słów o materiałach wybuchowych i wybuchu|rok=1986 |wydawca= Wydawnictwo MON|miejsce=Warszawa |isbn = 83-11-07044-X|strony=65}}</ref>. Inne mieszaniny z użyciem heksylu, określane ''[[Schießwolle 36|Schießwolle]]'' 18, 36 i 39 były używane do napełniania niemieckich głowic torpedowych w czasie obu wojen światowych<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Koch | imię = Ernst‐Christian  | tytuł = Insensitive Munition | czasopismo = Propellants, Explosives, Pyrotechnics | odpowiedzialność = John Wiley & Sons | wydanie = 3 | wolumin = 41 | strony = 407 | issn = 1521-4087 }}</ref>. 

Sole amonowe bądź sodowe heksanitrodifenyloaminy były nazywane ''Aurantia'', czyli żółcień cesarska. Związki te były wykorzystywane do barwienia wełny, jedwabiu oraz skóry na kolor pomarańczowy<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leffmann | imię = Henry | tytuł = The coal-tar colors: with special reference to their injurious qualities and the restriction of their use; a sanitary and medico-legal investigation  | wydawca = Blakiston | miejsce = Philadelphia  | data = 1892  | strony = 94-96 | rozdział = Aurantia}}</ref>.

== Otrzymywanie ==
Heksyl można otrzymać poprzez nitrowanie [[difenyloamina|difenyloaminy]]:

[[Plik:Diphenylamine 200.svg|120px]] <math>\xrightarrow[H_2SO_4]{HNO_3}</math>  [[Plik:Hexanitrodiphenylamine.svg|200px]]

lub w reakcji [[kwas pikrynowy|kwasu pikrynowego]] z amoniakiem:

2[[Plik:Pikrinsäure.svg|120px]] + NH<sub>3</sub> <math>\longrightarrow</math> [[Plik:Hexanitrodiphenylamine.svg|200px]] + 2 H<sub>2</sub>O

== Przypisy ==
{{Przypisy|
* <ref name="AKRON">{{Akron|10000/9599|data dostępu=2012-11-03}}</ref>
* <ref name="CID">{{ChemIDplus|CAS=131-73-7|nazwa=Dipicrylamine|data dostępu=2012-11-03}}</ref>
}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Aminy aromatyczne]]
[[Kategoria:Związki wybuchowe]]
[[Kategoria:Nitrobenzeny]]
[[Kategoria:Kruszące materiały wybuchowe]]