Tekst źródłowy strony GW170104

'''GW170104'''<ref group="uwaga">Nazwa jest skrótem od „Gravitational Wave” i daty obserwacji (rrmmdd).</ref> – zdarzenie astronomiczne zarejestrowane przez obserwatorium [[LIGO]]. Jest to trzecie potwierdzone zaobserwowanie zmarszczek [[czasoprzestrzeń|czasoprzestrzeni]] powodowanych przez [[fale grawitacyjne]] wyemitowane przez zlewający się układ podwójny [[czarna dziura|czarnych dziur]]{{r|camk}}.

== Misja LIGO ==
[[Plik:LIGO schematic (multilang).svg|lang=pl|thumb|Schemat budowy jednego z dwóch identycznych detektorów LIGO, które działają w harmonii jako jedno obserwatorium]]
Podstawowym celem LIGO jest wykrywanie i próba lokalizacji źródeł fal grawitacyjnych, które powodują zmarszczki czasoprzestrzeni, przewidziane przez [[Albert Einstein|Alberta Einsteina]] w [[ogólna teoria względności|ogólnej teorii względności]]. Według teorii, czym większa masa i szybszy ruch, tym zaburzenia przestrzeni większe oraz łatwiejsze do obserwacji przez naziemne [[detektor]]y typu LIGO i [[Virgo (detektor)|Virgo]]. Badanie [[Wszechświat]]a za pomocą detektorów fal grawitacyjnych to nowa dziedzina badań astronomicznych oraz uzupełnienie obserwacji prowadzonych poprzez obserwacje [[promieniowanie elektromagnetyczne|promieniowania elektromagnetycznego]] (w pełnym zakresie) oraz detektory [[neutrino|neutrin]]. Przez rejestrowanie fal grawitacyjnych możliwa jest obserwacja największych kosmicznych zjawisk: fuzji par [[gwiazda neutronowa|gwiazd neutronowych]], czarnych dziur lub wybuchów [[supernowa|supernowych]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.ligo.caltech.edu/page/about | tytuł = About LIGO | język = en | data dostępu = 2017-10-07}}</ref>.

== Odkrycie == 
[[Plik:GW170104 signal.png|thumb|300px|Pomiary systemu LIGO wykonane przez instrumenty w Hanford (górny) i Livingston (dolny)]]
Detekcja fal grawitacyjnych nastąpiła 4 stycznia 2017 roku o godzinie 10:11:58 [[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]]<ref>{{Cytuj pismo|autor=B.P. Abbott et al.|tytuł=GW170104: Observation of a 50-Solar-Mass Binary Black Hole Coalescence at Redshift 0.2|url=https://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevLett.118.221101|czasopismo=Physical Review Letters|data=2017-06-01|wolumin=118|numer=22|strony=221101|doi=10.1103/PhysRevLett.118.221101|data dostępu=2017-10-07}}</ref> przez dwa detektory Laserowego Obserwatorium Interferometrycznego Fal Grawitacyjnych – LIGO (Laser Interferometer Gravitational Wave Observatory), znajdujące się w Livingston (w stanie [[Luizjana]]) i Hanford (w stanie [[Waszyngton (stan)|Waszyngton]]). Fale grawitacyjne powstały podczas fuzji dwóch czarnych dziur o masach około 31 i 19 mas [[Słońce|Słońca]]. Do połączenia doszło ok. 3 mld lat temu. W wyniku połączenia powstał obiekt o masie około 49 mas Słońca, pozostała część masy (około 1 <math>M_{\odot }</math>) została zamieniona w energię fal grawitacyjnych<ref name="camk">{{Cytuj stronę | url = https://www.camk.edu.pl/pl/archiwum/2017/06/01/gw170104-third-detection-gravitational-waves-emitted-binary-black-hole-system/ | tytuł = GW170104: fale grawitacyjne z układu podwójnego czarnych dziur zarejestrowane po raz trzeci | opublikowany = Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk | data = 2017-06-01 | data dostępu = 2017-10-07}}</ref>. Dzięki tej trzeciej detekcji po raz kolejny zostało potwierdzone istnienie populacji czarnych dziur o masach większych niż 20 mas Słońca, niebędących [[Supermasywna czarna dziura|supermasywnymi czarnymi dziurami]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://science.howstuffworks.com/gravitational-waves-detected-for-third-time-revealing-another-black-hole-collision.htm?hsw=facebook#mkcpgn=rssnws1 | autor = Ian O'Neill | tytuł = Gravitational Waves Detected for a Third Time, Revealing Another Black Hole Collision | opublikowany = HowStuffWorks | data = 2017-06-01 | język = en | data dostępu = 2017-10-07}}</ref>.

Obserwacja GW170104 dostarcza również wskazówek dotyczących położenia w przestrzeni własnych osi obrotu, wokół których czarne dziury wirują, zbliżając się do siebie. Czarne dziury w układach podwójnych, podobnie jak inne obiekty w takich układach, mogą obracać się wokół osi dowolnie zorientowanych względem siebie i względem płaszczyzny, w której leżą ich orbity. Analiza danych dostarczyła dowodów, że oś obrotu przynajmniej jednej z czarnych dziur nie była prostopadła do płaszczyzny orbity, co może pomóc w wyjaśnieniu, jak ta para czarnych dziur powstała{{r|camk}}.

== Zobacz też ==
* [[GW150914]]
* [[GW151226]]
* [[Laser Interferometer Space Antenna (obserwatorium kosmiczne)|eLISA]]
{{Commonscat|GW170104|zdarzenie GW170104}}

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

[[Kategoria:Astronomia grawitacyjna]]
[[Kategoria:Astronomiczne projekty badawcze]]
[[Kategoria:Fuzje czarnych dziur]]