Tekst źródłowy strony GW150914

[[Plik:Warped Spacetime Horizons Long.webm|thumb|Symulacja zdarzenia GW150914]]
'''GW150914'''<ref group="uwaga">Nazwa jest skrótem od „Gravitational Wave” i daty obserwacji (rr-mm-dd).</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.skyandtelescope.com/astronomy-news/gravitational-wave-detection-heralds-new-era-of-science-0211201644/ | tytuł = Gravitational Wave Detection Heralds New Era | język = en | data dostępu = 2016-06-19}}</ref> – zdarzenie astronomiczne zarejestrowane przez obserwatorium [[LIGO]]. Jest to pierwsze w historii zaobserwowanie zmarszczek [[czasoprzestrzeń|czasoprzestrzeni]] powodowanych przez [[fale grawitacyjne]]. Jest ono zarazem potwierdzeniem jednej z najważniejszych konsekwencji [[ogólna teoria względności|ogólnej teorii względności]] [[Albert Einstein|Alberta Einsteina]] dotyczącej istnienia fal grawitacyjnych, jak również potwierdzeniem teorii o łączeniu się [[czarna dziura|czarnych dziur]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/PhysRevLett.116.061102 | tytuł = Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger | język = en | data dostępu = 2016-06-19}}</ref>.

== Misja LIGO ==
[[Plik:LIGO schematic (multilang).svg|lang=pl|thumb|Schemat budowy jednego z dwóch identycznych detektorów LIGO, które działają w harmonii jako jedno obserwatorium]]
Podstawowym celem LIGO jest zaobserwowanie i próba lokalizacji źródeł fal grawitacyjnych, które powodują zmarszczki czasoprzestrzeni, przewidziane przez Alberta Einsteina w ogólnej teorii względności. Według teorii (obecnie potwierdzonej przez obserwacje LIGO), czym większa masa i szybszy ruch, tym zaburzenia przestrzeni większe oraz łatwiejsze do obserwacji przez naziemne [[detektor]]y typu LIGO. Badanie [[Wszechświat]]a przy pomocy detektorów fal grawitacyjnych to nowa dziedzina badań astronomicznych oraz uzupełnienie obserwacji prowadzonych poprzez obserwacje [[promieniowanie elektromagnetyczne|promieniowania elektromagnetycznego]] (w całym zakresie) oraz detektory [[neutrino|neutrin]]. Przez rejestrowanie fal grawitacyjnych możliwa jest obserwacja największych kosmicznych zjawisk: fuzji par [[gwiazda neutronowa|gwiazd neutronowych]], [[czarna dziura|czarnych dziur]] lub wybuchów [[supernowa|supernowych]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.ligo.caltech.edu/page/about | tytuł = About LIGO | język = en | data dostępu = 2016-06-20}}</ref>.

== Odkrycie ==
[[Plik:LIGO measurement of gravitational waves.svg|thumb|300px|Pomiary systemu LIGO wykonane przez instrumenty w Livingston (po lewej) i Hanford (po prawej) wraz z przewidywanymi wartościami teoretycznymi]]
14 września 2015 roku o godz. 09:50:45 [[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]] dwa detektory Laserowego Obserwatorium Interferometrycznego Fal Grawitacyjnych – LIGO (Laser Interferometer Gravitational Wave Observatory), znajdujące się w Livingston (w stanie Luizjana) i Hanford (w stanie Waszyngton), zarejestrowały fale grawitacyjne powstałe w wyniku zderzenia dwóch czarnych dziur. W czasie 0,2&nbsp;s sygnał zwiększył częstotliwość z 35 do 250&nbsp;Hz<ref name="PRL">{{Cytuj pismo | tytuł = Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger | url = https://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/PhysRevLett.116.061102 | czasopismo = Physical Review Letters | wolumin = 116 | wydanie = 6 | rok = 2016 | doi = 10.1103/PhysRevLett.116.061102 | język = en}}</ref>. Analiza statystyczna wykazała, że zdarzenie wyróżnia się spośród tła o 5,1 [[odchylenie standardowe|odchylenia standardowego]]. Po dokonaniu szczegółowej analizy sygnału potwierdzono, że fale pochodziły ze zderzenia dwóch czarnych dziur o masach około 29 i 36 [[Masa Słońca|mas Słońca]]. Do połączenia doszło 1,3±0,6 miliarda lat temu. W wyniku połączenia powstał obiekt o masie około 62 mas Słońca, a około 3 mas Słońca zostało zamienione na energię w postaci fal grawitacyjnych<ref name="caltech_20160211">{{Cytuj stronę | url = https://www.ligo.caltech.edu/news/ligo20160211 | tytuł = Gravitational Waves Detected 100 Years After Einstein’s Prediction | autor = | opublikowany = [[California Institute of Technology|Caltech]] | data = 2016-02-11 | język = en | data dostępu = 2016-02-11}}</ref><ref name="mit_20160211">{{Cytuj stronę | url = http://news.mit.edu/2016/ligo-first-detection-gravitational-waves-0211 | tytuł = Scientists make first direct detection of gravitational waves | autor = Jennifer Chu | opublikowany = [[Massachusetts Institute of Technology|MIT]] | data = 2016-02-11 | język = en | data dostępu = 2016-02-11}}</ref>.

Z ogłoszeniem wyników obserwacji zwlekano do 11 lutego 2016. Powodem był czas potrzebny na dokładną analizę i weryfikację zebranych danych. Ostrożność była spowodowana również dążeniem do uniknięcia sytuacji sprzed dwóch lat, kiedy błędnie zinterpretowano obserwacje i ogłoszono rzekome wykrycie fal grawitacyjnych. W marcu 2014 naukowcy z [[Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics]] ogłosili zaobserwowanie fal grawitacyjnych przy pomocy teleskopu [[BICEP]] (a konkretnie zniekształceń [[polaryzacja fali|polaryzacji]] światła pochodzącego z pierwszych chwil po [[Wielki Wybuch|Wielkim Wybuchu]], które miały dowodzić istnienia fal grawitacyjnych). Po dokonaniu bardziej szczegółowych analiz okazało się jednak, że zaobserwowane sygnały nie są wynikiem działania fal grawitacyjnych, lecz powoduje je [[Pył kosmiczny|pył]] w [[Droga Mleczna|Drodze Mlecznej]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.nature.com/news/gravitational-waves-discovery-now-officially-dead-1.16830 | tytuł = Gravitational waves discovery now officially dead | nazwisko = Cowen | imię = Ron | data = 2015-01-30 | praca = Nature | język = en | data dostępu = 2016-04-24}}</ref>.

== Polski wkład ==
Wkład do badań nad wykryciem fal grawitacyjnych wnieśli polscy naukowcy pracujący w grupie [[POLGRAW]], będącej członkiem projektu [[Virgo (detektor)|Virgo]]. Wśród nich było troje naukowców z Obserwatorium Astronomicznego UW: dr Izabela Kowalska zajmowała się analizą danych w ramach grupy poszukującej sygnałów z układów podwójnych obiektów zwartych, prof. [[Tomasz Bulik]] i prof. [[Krzysztof Belczyński]] zajmowali się badaniem [[astrofizyka|astrofizycznych]] źródeł fal grawitacyjnych<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.uw.edu.pl/odkrycie-fal-grawitacyjnych/ | tytuł = Odkrycie fal grawitacyjnych | data dostępu = 2016-06-19}}</ref>. W odkryciu uczestniczyła również prof. [[Dorota Rosińska|Dorota Gondek-Rosińska]] z Instytutu Astronomii [[Wydział Fizyki i Astronomii Uniwersytetu Zielonogórskiego|Wydziału Fizyki i Astronomii Uniwersytetu Zielonogórskiego]]<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Prof. Dorota Gondek-Rosińska z UZ w zespole odkrywców fal grawitacyjnych|czasopismo = Uniwersytet Zielonogórski: miesięcznik społeczności akademickiej |wolumin = Nr 8 (247), listopad 2017 |strony = 10|miejsce = Zielona Góra|wydawca = Uniwersytet Zielonogórski|issn = 1644-7867 |url = http://miesiecznik.uz.zgora.pl/wydawnictwo/miesiecznik11-2017/07.pdf}}</ref>.

== Kolejne odkrycie ==
15 czerwca 2016 roku opublikowano drugie odkrycie o nazwie [[GW151226]]<ref>{{Cytuj|autor=LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration, B. P. Abbott, R. Abbott, T. D. Abbott, M. R. Abernathy|tytuł=GW151226: Observation of Gravitational Waves from a 22-Solar-Mass Binary Black Hole Coalescence|czasopismo=Physical Review Letters|data=2016-06-15|data dostępu=2016-06-15|wydanie=24|s=241103|doi=10.1103/PhysRevLett.116.241103|url=http://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevLett.116.241103}}</ref>. Detekcji dokonano 26 grudnia 2015 roku. Tym razem zaobserwowano efekt zderzenia dwóch czarnych dziur o masach około 14,2 i 7,5 mas Słońca. Do połączenia doszło ok. 1,4 mld lat temu. W wyniku połączenia powstał obiekt o masie około 20,8 mas Słońca, pozostała część masy (około 1 <math>M_{\odot }</math>) została zamieniona w energię fal grawitacyjnych<ref>{{Cytuj stronę | url = https://losc.ligo.org/events/GW151226/ | tytuł = Data release for event GW151226 | opublikowany = losc.ligo.org | język = en | data dostępu = 2016-06-19}}</ref>.

== Zobacz też ==
* [[eLISA (misja kosmiczna)|eLISA]]

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
{{Commonscat|GW150914|zdarzenie GW150914}}
* {{Cytuj stronę | url = http://physics.aps.org/articles/v9/17 | tytuł = Viewpoint: The First Sounds of Merging Black Holes | język = en | data dostępu = 2016-06-19}}

[[Kategoria:Astronomia grawitacyjna]]
[[Kategoria:Astronomiczne projekty badawcze]]
[[Kategoria:Fuzje czarnych dziur]]