Tekst źródłowy strony Góralek skalny

{{Zwierzę infobox
 |nazwa zwyczajowa       = Góralek skalny
 |nazwa łacińska         = ''Procavia capensis''
 |TSN                    = 
 |zoolog                 = ([[Peter Simon Pallas|Pallas]], 1766)<ref name="Pallas" />
 |okres istnienia        = 
 |grafika                = Rock Hyrax (Procavia capensis) (7042223567).jpg
 |opis grafiki           = Góralek skalny, Południowa Afryka
 |typ                    = [[strunowce]]
 |podtyp                 = [[kręgowce]]
 |gromada                = [[ssaki]]
 |infragromada           = [[łożyskowce]]
 |rząd                   = [[góralkowce]]
 |rodzina                = [[góralkowate]]
 |rodzaj                 = [[góralek]]
 |gatunek                = góralek skalny
 |synonimy               = * ''Cavia capensis'' {{small|Pallas, 1766}}<ref name="Pallas" />
* ''Hyrax syriacus'' {{small|[[Johann Christian Daniel von Schreber|von Schreber]], 1784}}<ref name="Schreber" />
* ''Hyrax habessinicus'' {{small|[[Friedrich Wilhelm Hemprich|Hemprich]] & [[Christian Gottfried Ehrenberg|Ehrenberg]], 1832}}<ref name="Hemprich&Ehrenberg" />
* ''Hyrax ruficeps'' {{small|Hemprich & Ehrenberg, 1832}}<ref name="Hemprich&Ehrenberg" />
* ''Hyrax semicircularis'' {{small|[[John Edward Gray|J.E. Gray]], 1868}}{{odn|Gray|1868|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/22248432 42]}}
* ''Hyrax Burtonii'' {{small|J.E. Gray, 1868}}{{odn|Gray|1868|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/22248433 43]}}
* ''Hyrax Welwitschii'' {{small|J.E. Gray, 1868}}{{odn|Gray|1868|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/22248433 43]}}
* ''Hyrax Alpini'' {{small|J.E. Gray, 1868}}{{odn|Gray|1868|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/22248435 45]}}
* ''Hyrax sinaiticus'' {{small|J.E. Gray, 1868}}{{odn|Gray|1868|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/22248435 45]}}
* ''Euhyrax abyssinicus''<ref group="uwaga">Kombinacja nazw; nieuzasadniona poprawka ''Hyrax habessinicus'' {{small|Hemprich & Ehrenberg, 1832}}</ref>: {{small|[[John Edward Gray|J.E. Gray]], 1868}}{{odn|Gray|1868|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/22248437 47]}}
* ''Hyrax ferrugineus'' {{small|J.E. Gray, 1869}}<ref name="Gray1869a" />
* ''Hyrax irroratus'' var. ''luteogaster'' {{small|J.E. Gray, 1869}}<ref name="Gray1869a" />
* ''Dendrohyrax semicircularis''<ref group="uwaga">Kombinacja nazw.</ref>: {{small|J.E. Gray, 1869}}<ref name="Gray1869b" />
* ''Hyrax dongolanus'' {{small|[[William Thomas Blanford|Blanford]], 1870}}<ref name="Blanford" />
* ''Hyrax irrorata'', var. ''leucogaster''<ref group="uwaga">Niepoprawna późniejsza pisownia ''Hyrax irroratus'' var. ''luteogaster'' {{small|J.E. Gray, 1869}}.</ref> {{small|J.E. Gray, 1873}}<ref name="gray" />
* ''Hyrax scioanus'' {{small|[[Enrico Hillyer Giglioli|Giglioli]], 1888}}<ref name="Giglioli" />
* ''Procavia pallida'' {{small|[[Oldfield Thomas|O. Thomas]], 1891}}<ref name="Thomas1891" />
* ''Procavia shoana''<ref group="uwaga">Nieuzasadniona poprawka ''Hyrax scioanus'' {{small|Giglioli, 1888}}.</ref>: {{small|O. Thomas, 1892}}{{odn|Thomas|1892|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/31848536 61]}}
* ''Procavia syriaca typica'' {{small|O. Thomas, 1892}}{{odn|Thomas|1892|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/31848538 63]}}
* ''Procavia syriaca jayakari'' {{small|O. Thomas, 1892}}{{odn|Thomas|1892|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/31848538 63]}}
* ''Procavia abyssinica minor'' {{small|O. Thomas, 1892}}{{odn|Thomas|1892|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/31848541 66]}}
* ''Procavia abyssinica typica'' {{small|O. Thomas, 1892}}{{odn|Thomas|1892|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/31848541 66]}}
* ''Procavia latastei'' {{small|O. Thomas, 1892}}{{odn|Thomas|1892|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/31848544 69]}}
* ''Procavia johnstoni'' {{small|O. Thomas, 1894}}<ref name="Thomas1894" />
* ''Procavia Kerstingi'' {{small|[[Paul Matschie|Matschie]], 1899}}<ref name="Matschie" />
* ''Procavia jacksoni'' {{small|O. Thomas, 1900}}<ref name="Thomas1900" />
* ''Procavia mackinderi'' {{small|O. Thomas, 1900}}<ref name="Thomas1900" />
* ''Procavia matschiei'' {{small|[[Oscar Rudolph Neumann|O. Neumann]], 1900}}<ref name="Neumann1900" />
* ''Procavia erlangeri'' {{small|O. Neumann, 1901}}<ref name="Neumann1901" />
* ''Procavia meneliki'' {{small|O. Neumann, 1902}}<ref name="Neumann1902" />
* ''Procavia Goslingi'' {{small|O. Thomas, 1905}}<ref name="Thomas1905" />
* ''Procavia slatini'' {{small|[[Moritz Sassi|Sassi]], 1906}}<ref name="Sassi" />
* ''Procavia Lopesi'' {{small|O. Thomas & [[Robert Charles Wroughton|Wroughton]], 1907}}{{odn|Thomas|Wroughton|1907|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/51229285 520]}}
* ''Procavia sharica'' {{small|O. Thomas & Wroughton, 1907}}{{odn|Thomas|Wroughton|1907|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/51229286 521]}}
* ''Procavia daemon'' {{small|O. Thomas, 1910}}<ref name="Thomas1910" />
* ''Procavia mackinderi zelotes'' {{small|[[Wilfred Hudson Osgood|Osgood]], 1910}}<ref name="Osgood" />
* ''Procavia butleri'' {{small|Wroughton, 1911}}<ref name="Wroughton" />
* ''Procavia oweni'' {{small|O. Thomas, 1911}}<ref name="Thomas1911" />
* ''Procavia Bounhioli'' {{small|[[Max Kollman|Kollman]], 1912}}<ref name="Kollman" />
* ''Procavia bamendae'' {{small|[[August Brauer|Brauer]], 1913}}{{odn|Brauer|1913|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43606987 125]}}
* ''Procavia kamerunensis'' {{small|Brauer, 1913}}{{odn|Brauer|1913|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43606989 127]}}
* ''Procavia kamerunensis larae'' {{small|Brauer, 1913}}<ref name="bra" />
* ''Procavia capensis windhuki'' {{small|Brauer, 1914}}{{odn|Brauer|1914|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43608075 30]}}
* ''Procavia capensis reuningi'' {{small|Brauer, 1914}}{{odn|Brauer|1914|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43608074 31]}}
* ''Procavia capensis schultzei'' {{small|Brauer, 1914}}{{odn|Brauer|1914|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43608073 32]}}
* ''Procavia capensis marlothi'' {{small|Brauer, 1914}}{{odn|Brauer|1914|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43608072 33]}}
* ''Procavia capensis waterbergensis'' {{small|Brauer, 1914}}{{odn|Brauer|1914|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43608072 33]}}
* ''Procavia volkmanni'' {{small|Brauer, 1914}}{{odn|Brauer|1914|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43608070 35]}}
* ''Procavia'' (''Procavia'') ''ebneri'' {{small|[[Richard Wettstein|Wettstein]], 1916}}<ref name="Wettstein" />
* ''Procavia elberti'' {{small|Brauer, 1917}}{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576404 300]}}
* ''Procavia naumanni'' {{small|Brauer, 1917}}{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576404 300]}}
* ''Procavia sinaitica ehrenbergi'' {{small|Brauer, 1917}}{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576405 301]}}
* ''Procavia erlangeri capillosa'' {{small|Brauer, 1917}}{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576406 302]}}
* ''Procavia erlangeri comata'' {{small|Brauer, 1917}}{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576406 302]}}
* ''Procavia sinaitica schmitzi'' {{small|Brauer, 1917}}{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576406 302]}}
* ''Procavia flavimaculata'' {{small|Brauer, 1917}}{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576407 303]}}
* ''Procavia ituriensis'' {{small|Brauer, 1917}}{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576407 303]}}
* ''Procavia buchanani'' {{small|O. Thomas & [[Martin Alister Campbell Hinton|Hinton]], 1921}}<ref name="Thomas&Hinton1921" />
* ''Procavia ruficeps marrensis'' {{small|O. Thomas & Hinton, 1923}}<ref name="Thomas&Hinton1923" />
* ''Procavia capensis coombsi'' {{small|[[Austin Roberts (zoolog)|Roberts]], 1924}}<ref name="Roberts1924" />
* ''Procavia capensis natalensis'' {{small|Roberts, 1924}}<ref name="Roberts1924" />
* ''Procavia daemon varians'' {{small|[[Hugo Granvik|Granvik]], 1925}}<ref name="Granvik" />
* ''Procavia sharica melfica'' {{small|[[Robert Mertens|Mertens]], 1929}}<ref name="Mertens" />
* ''Procavia capensis chiversi'' {{small|Roberts, 1937}}{{odn|Roberts|1937|s=101}} 
* ''Procavia capensis orangiae'' {{small|Roberts, 1937}}{{odn|Roberts|1937|s=101}}
* ''Procavia capensis letabae'' {{small|Roberts, 1937}}{{odn|Roberts|1937|s=102}}
* ''Procavia capensis albaniensis'' {{small|Roberts, 1946}}{{odn|Roberts|1946|s=326}}
* ''Procavia capensis griquae'' {{small|Roberts, 1946}}{{odn|Roberts|1946|s=326}}
* ''Heterohyrax welwitschii tsumebensis'' {{small| Roberts, 1946}}{{odn|Roberts|1946|s=326}}
* ''Procavia capensis vanderhorsti'' {{small|Roberts, 1946}}{{odn|Roberts|1946|s=326}}
* ''Procavia capensis klaverensis'' {{small|Roberts, 1946}}{{odn|Roberts|1946|s=327}}
* ''Heterohyrax welwitschii otjiwarongensis'' {{small|Roberts, 1946}}{{odn|Roberts|1946|s=328}}
 |ranga podtaksonu       = [[podgatunek|Podgatunki]]
 |podtaksony             = * ''P. c. capensis'' {{small|(Pallas, 1766)}}
* ''P. c. bamendae'' {{small|Brauer, 1913}}
* ''P. c. capillosa'' {{small|Brauer, 1917}}
* ''P. c. erlangeri'' {{small|O. Neumann, 1901}}
* ''P. c. habessinica'' {{small|(Hemprich & Ehrenberg, 1832)}}
* ''P. c. jacksoni'' {{small|O. Thomas, 1900}}
* ''P. c. jayakari'' {{small|O. Thomas, 1892}}
* ''P. c. johnstoni'' {{small|O. Thomas, 1894}}
* ''P. c. kerstingi'' {{small|Matschie, 1899}}
* ''P. c. mackinderi'' {{small|O. Thomas, 1900}}
* ''P. c. matschiei'' {{small|Neumann, 1900}}
* ''P. c. pallida'' {{small|O. Thomas, 1891}}
* ''P. c. ruficeps'' {{small|(Hemprich & Ehrenberg, 1832)}}
* ''P. c. scioana'' {{small|(Giglioli, 1888)}}
* ''P. c. sharica'' {{small|O. Thomas & Wroughton, 1907}}
* ''P. c. syriaca'' {{small|(von Schreber, 1784)}}
* ''P. c. welwitschii'' {{small|(J.E. Gray, 1868)}}
 |status IUCN            = LC
 |IUCN id                = 41766
 |mapa występowania      = Rock Hyrax area.png
 |opis mapy występowania = Występowanie<ref name="autonazwa1">{{Cytuj stronę | url = http://www.hoglezoo.org/animals/view.php?id=163 | tytuł = ''Rock Hyrax (Procaviidae procavia capensis)'' | opublikowany = hoglezoo.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20070928083406/http://www.hoglezoo.org/animals/view.php?id=163 | zarchiwizowano = 2007-09-28}} w: www.hoglezoo.org, [dostęp 2007-09-28]</ref>
 |wikispecies            = Procavia capensis
 |commons                = Category:Procavia capensis
 |wikisłownik            = góralek przylądkowy
}}
'''Góralek skalny'''<ref name="Cichocki&inni" /> (''Procavia capensis'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[ssaki|ssaka]] z [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[góralkowate|góralkowatych]] (Procaviidae) zamieszkujący [[Afryka|kontynent afrykański]], [[Półwysep Arabski]], [[Bliski Wschód]], aż po [[Turcja|Turcję]]. Prowadzi osiadły tryb życia. Jak wszystkie [[góralkowce]] przypomina [[kawia domowa|kawię domową]] (świnkę morską). Jest od niej jednak znacznie większy; dorosły osobnik mierzy 40–60&nbsp;cm. Posiada niewielki [[Ogon (anatomia)|ogon]] i krótkie uszy. Żyje w [[stado|stadach]]<ref name="autonazwa1" />. Nie kopie nor, ale chętnie wykorzystuje wykopane przez inne zwierzęta, takie jak [[Mrównik afrykański|mrówniki afrykańskie]] czy [[Surykatka szara|surykatki szare]].

== Taksonomia ==
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami [[binominalne nazewnictwo gatunków|nazewnictwa binominalnego]] opisał w 1766 roku niemiecki [[botanika|botanik]] i [[zoologia|zoolog]] [[Peter Simon Pallas]] nadając mu nazwę ''Cavia capensis''<ref name="Pallas" />. [[Miejsce typowe]] to [[Przylądek Dobrej Nadziei]], [[Prowincja Przylądkowa Zachodnia]], Południowa Afryka<ref name="Pallas" /><ref name="mdd" /><ref name="Burgin&inni" />. [[Holotyp]] nie istnieje{{odn|Bothma|1967|s=125}}. Jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju '''góralek'''<ref name="Cichocki&inni" /> (''Procavia'')<ref name="Burgin&inni" /><ref name="amw" />.

Tradycyjnie takson ten jest traktowany jako jeden gatunek ''P. capensis''<ref name="Wilson&Reeder" />; jednak niektórzy autorzy uważają, że ''P. capensis'' ogranicza się do południowej Afryki i traktują następujące taksony jako odrębne gatunki: ''P. welwitschii'' południowo-zachodniej Angoli i Namibii, ''P. ruficeps'' z północno-zachodniej Afryki i Sudanu, ''P. johnstoni'' z południowo-zachodniej Tanzanii, Malawi, Mozambiku i Zimbabwe oraz ''P. habessinica'' z Egiptu, Sudanu, Izraela i Półwyspu Arabskiego<ref name="Burgin&inni" />. Ostatnie badania nad zmiennością geograficzną oparte na [[mitochondrialny DNA|mtDNA]] w Południowej Afryce wykazują, że co najmniej w tym, co tradycyjnie uważa się za ''P. capensis'', istnieją dwa odrębne taksony<ref name="Burgin&inni" />. Zachodzi potrzeba przeprowadzenia więcej badań genetycznych dotyczących całego zasięgu ''C. capensis'', co najprawdopodobniej zaowocuje podziałem ''C. capensis'' na kilka gatunków<ref name="Burgin&inni" />. Ważność wielu podgatunków jest wątpliwa, a niektóre z nich mogą być odrębnymi gatunkami<ref name="Burgin&inni" />.

Tradycyjnie rozpoznano siedemnaście podgatunków<ref name="Burgin&inni" />. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz [[podgatunek nominatywny|nominatywnego]]) przedstawia poniższa tabelka:

{| class="wikitable"
! Podgatunek
! Oryginalna nazwa
! Autor i rok opisu
! Miejsce typowe
! Holotyp
|-
|''P. c. bamendae''
|''Procavia bamendae''
|[[August Brauer|Brauer]], 1913
|[[Bamenda]], Kamerun<ref name="ms" />.
|Najprawdopodobniej ze zbiorów [[Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie]]; zebrany przez Karla von Adametza{{odn|Brauer|1913|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43606989 127]}}.
|-
|''P. c. capillosa''
|''Procavia erlangeri capillosa''
|Brauer, 1917
|Adaba, ({{Współrzędne|7°00′N 39°24′E|dokładność=min}}), Oromia, Etiopia<ref name="ms" />.
|Skóra (sygnatura ZMB 21759) i czaszka (sygnatura ZMB 21760) samicy ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie; zebrany przez H. Ellenbecka{{odn|Brauer|1917|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576406 302]}}.
|-
|''P. c. erlangeri''
|''Procavia erlangeri''
|[[Oscar Rudolph Neumann|O. Neumann]], 1901
|Górny bieg rzeki [[Uebi Szebelie]], Somalia<ref name="ms" />.
|
|-
|''P. c. habessinica''
|''Hyrax habessinicus''
|[[Friedrich Wilhelm Hemprich|Hemprich]] & [[Christian Gottfried Ehrenberg|Ehrenberg]], 1832
|Przybrzeżne góry, niedaleko Arkiko i Eilet, Etiopia<ref name="ms" />{{odn|Bothma|1967|s=123}}.
|
|-
|''P. c. jacksoni''
|''Procavia jacksoni''
|[[Oldfield Thomas|O. Thomas]], 1900
|„Ravine Station”, Kenia<ref name="ms" /><ref name="Thomas1900" />.
|Samica (sygnatura BMNH 1899.8.4.100) ze zbiorów [[Muzeum Historii Naturalnej w Londynie]]; zebrana przez [[Frederick John Jackson|Fredericka Jacksona]]<ref name="Thomas1900" /><ref name="nhm" />.
|-
|''P. c. jayakari''
|''Procavia syriaca jayakari''
|O. Thomas, 1892
|Dofar, pomiędzy Maskat i Adin, Oman<ref name="ms" />.
|Dorosła samica (sygnatura BMNH 1891.2.5.2) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; zebrana przez [[Atmaram Sadashiv G. Jayakar|Atmarama Jayakariego]]{{odn|Thomas|1892|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/31848538 63]}}<ref name="nhm2" />.
|-
|''P. c. johnstoni''
|''Procavia johnstoni''
|O. Thomas, 1894
|„Fort Lister”, Malawi<ref name="ms" />.
|Dorosła samica (sygnatura 1894.1.25.16) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; zebrana przez [[Alexander Whyte|Alexandra Whyte’a]]<ref name="Thomas1894" /><ref name="nhm3" />.
|-
|''P. c. kerstingi''
|''Procavia Kerstingi''
|[[Paul Matschie|Matschie]], 1899
|50 km na południowy wschód od Pessi (około 7°50′N), granica Togo–Benin<ref name="ms" />.
|[[Syntyp]]y – trzy skóry i dwie czaszki – ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie; zebrane przez [[Otto Kersting]]a<ref name="Matschie" />.
|-
|''P. c. mackinderi''
|''Procavia mackinderi''
|O. Thomas, 1900
|Teleki Valley, na wysokości {{Konwerter|13000|ft|m|0}}, zachodnie zbocze góry [[Kenia (góra)|Kenia]], Kenia<ref name="ms" /><ref name="nhm4" />.
|Dorosły samiec (sygnatura BMNH 1900.2.1.35) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; zebrany 5 września 1899 roku<ref name="Thomas1900" /><ref name="nhm4" />.
|-
|''P. c. matschiei''
|''Procavia matschiei''
|O. Neumann, 1900
|Tanzania<ref name="ms" />.
|Czaszka<ref name="Neumann1900" />.
|-
|''P. c. pallida''
|''Procavia pallida''
|O. Thomas, 1891
|Płaskowyż Hekebo, Somalia<ref name="ms" />.
|Dorosła samica (sygnatura BMNH 1885.11.16.4) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; zebrana 12 grudnia 1884 roku przez J. Mengesa<ref name="Thomas1891" /><ref name="nhm5" />.
|-
|''P. c. ruficeps''
|''Hyrax ruficeps''
|Hemprich & Ehrenberg, 1832
|Dongola, Sudan<ref name="ms" />.
|
|-
|''P. c. scioana'' 
|''Hyrax scioanus''
|[[Enrico Hillyer Giglioli|Giglioli]], 1888
|„[[Szeua]]”, Etiopia<ref name="ms" /><ref name="van&inni" />.
|Czaszka (sygnatura MF 1510) ze zbiorów Museo di storia naturale sezione di zoologia „La Specola”; zebrana w 1887 roku [[Raffaele Leopoldo Traversi|Raffaele Traversiego]]<ref name="van&inni" />.
|-
|''P. c. sharica''
|''Procavia sharica''
|O. Thomas & [[Robert Charles Wroughton|Wroughton]], 1907
|Kajibu, rzeka [[Szari]], Czad<ref name="ms" />.
|Młodociany samiec (sygnatura BMNH 1907.7.8.197) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; zebrany 14 lipca 1905 roku przez kpt. [[George Bennett Gosling|George’a Goslina]]{{odn|Thomas|Wroughton|1907|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/51229286 521]}}<ref name="nhm6" />.
|-
|''P. c. syriaca''
|''Hyrax syriacus''
|[[Johann Christian Daniel von Schreber|von Schreber]], 1784
|Góry [[Liban (góry)|Liban]], Liban<ref name="ms" />.
|
|-
|''P. c. welwitschii''
|''Hyrax Welwitschii''
|[[John Edward Gray|J.E. Gray]], 1868
|Rzeka Maiomba, Moçâmedes, Angola<ref name="ms" />{{odn|Bothma|1967|s=130}}.
|Czaszka dorosłego osobnika ze zbiorów Museu Nacional de História Natural e da Ciência{{odn|Bothma|1967|s=130}}.
|}

=== Nazewnictwo zwyczajowe ===
Zwierzę to żyje na terenie wielu krajów afrykańskich i azjatyckich. W związku z tym jest różnorako nazywane. Biblia hebrajska nazywa góralka '''שָּׁפָן''' ''szaphan''. Europejczycy, niemający kontaktów z krajami Bliskiego Wschodu, szczególnie po podbojach [[islam]]skich, nie wiedzieli jak tłumaczyć nazwę tego zwierzęcia z hebrajskiego na języki narodowe, nie wiedzieli, o jakie zwierzę chodzi. Występujące aż cztery razy w [[Stary Testament|Starym Testamencie]] słowo ''szaphan'' było tłumaczone jako [[Jeżowate|jeż]] (''[[Biblia Jakuba Wujka|Biblia Wujka]]''), [[królik]] (''[[Biblia brzeska]]''), a nawet [[borsuk]]. Od [[Fenicja|fenickiego]], zlatynizowanego później ''i-szphan-im'' – ''ziemia góralków'' – wzięła swą nazwę [[Hiszpania]], [[łacina|łac]]. ''Hispania''.

[[Arabowie]] – zwierzę występuje w [[Syria|Syrii]], [[Liban]]ie, [[Jordania|Jordanii]], [[Palestyna|Palestynie]] i innych krajach arabskich – nazywają góralka ''ghenam'', [[Palestyńczycy]] ''nusnus''.

W [[Afryka Południowa|Południowej Afryce]] góralek nazywany jest ''dassie'' lub ''rock rabbit''. W [[język niderlandzki|języku niderlandzkim]], którego używali przybywający z Europy osadnicy z okolic [[Kapsztad]]u, słowo ''dassie'' oznacza borsuka. Również w [[język afrikaans|języku afrykanerskim]] nazywa się góralka ''dassie'', w [[Język suahili|suahili]] ''pelele'' lub ''wibari''. Borsuki jednak należą do [[łasicowate|łasicowatych]], zaś góralki do [[góralkowate|góralkowatych]].

=== Etymologia nazw naukowych ===
{{Układ wielokolumnowy|szerokość=12em|liczba=2|
* ''Procavia'': {{gr.|προ}} ''pro'' ‘przed’; rodzaj ''[[kawia|Cavia]]'' {{small|[[Peter Simon Pallas|Pallas]], 1766}} (kawia)<ref name="pal" />.
* ''capensis'': Przylądek Dobrej Nadziei ({{ang.|Cape of Good Hope}}), Południowa Afryka<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=capensis|data dostępu=2023-08-21|odn=tak}}</ref>.
* ''bamendae'': Bamenda, Kamerun<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=bamendae|data dostępu=2023-08-21|odn=tak}}</ref>.
* ''capillosa'': {{łac.|capillus}} ‘włosy’{{odn|Jaeger|1944|s=[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=70 40]}}; przyrostek ''-osa'' ‘obfitość, pełnia’{{odn|Jaeger|1944|s=[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=187 157]}}.
* ''erlangeri'': Victor Carl Heinrich Freiherr von Erlanger (zwany Carlo von Erlanger) (1872–1904), niemiecki przyrodnik, kolekcjoner z tropikalnej Afryki z lat 1900–1901<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=erlangeri|data dostępu=2023-08-21|odn=tak}}</ref>{{odn|Beolens|Watkins|Grayson|2009|s=128}}.
* ''habessinicus'': Abisynia (obecnie Etiopia)<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=habessinicus|data dostępu=2023-08-21|odn=tak}}</ref>.
* ''jacksoni'': Sir Frederick John Jackson (1860–1929), angielski podróżnik, administrator kolonialny, zastępca gubernatora [[Brytyjska Afryka Wschodnia|Brytyjskiej Afryce Wschodniej]] w latach 1907–1911, gubernator Ugandy w latach 1911–1917, przyrodnik, kolekcjoner<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=jacksoni|data dostępu=2023-08-21|odn=tak}}</ref>{{odn|Beolens|Watkins|Grayson|2009|s=208}}.
* ''jayakari'': płk. Atmaram Sadashiv G. Jayakar (1844–1911), indyjski [[chirurgia|chirurg]]{{odn|Beolens|Watkins|Grayson|2009|s=211}}.
* ''johnstoni'': Sir Harry Hamilton Johnston (1858–1927), angielski podróżnik po tropikalnej Afryce w latach 1882–1884, administrator kolonialny, Wicekonsul Kamerunu i Delty Nigru w 1885 roku, konsul w [[Portugalska Afryka Wschodnia|Portugalskiej Afryce Wschodniej]] w 1889 roku, komisarz ds. Afryki Południowo-Środkowej w latach 1891–1896, konsul generalny w Tunezji w latach 1897–1899, specjalny komisarz w Ugandzie w latach 1899–1901<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=johnstoni|data dostępu=2023-08-21|odn=tak}}</ref>{{odn|Beolens|Watkins|Grayson|2009|s=214}}.
* ''kerstingi'': dr Otto Kersting (ur. 1863), niemiecki misjonarz, administrator kolonialny z Yap, w Niemieckich Karolinach, botanik, kolekcjoner z [[Niemiecka Afryka Wschodnia|Niemieckiej Afryki Wschodniej]] z lat 1893–1894, 1897–1909 i Nowej Gwinei z 1896 roku<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=kerstingi|data dostępu=2023-08-21|odn=tak}}</ref>.
* ''mackinderi'': Sir Halford John Mackinder (1861–1947), brytyjski pionier geopolityki i geostrategii, geograf, alpinista, który dokonał pierwszego wejścia na górę Kenia w 1899 roku<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=mackinderi|data dostępu=2023-08-21|odn=tak}}</ref>.
* ''matschiei'': prof. Georg Friedrich Paul Matschie (1862–1926), niemiecki zoolog z Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie w latach 1886–1926, sekretarz Deutsche Ornithologen-Gesellschaft w latach 1894–1907<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=matschiei|data dostępu=2023-08-20|odn=tak}}</ref>{{odn|Beolens|Watkins|Grayson|2009|s=264}}.
* ''pallida'': łac. ''pallidus'' ‘blady, ziemisty’, od ''pallere'' ‘być bladym’<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=pallida|data dostępu=2023-08-20|odn=tak}}</ref>.
* ''ruficeps'': łac. ''rufus'' ‘czerwony’; ''-ceps'' ‘-głowy’, od ''caput'', ''capitis'' ‘głowa’<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=ruficeps|data dostępu=2023-08-20|odn=tak}}</ref>.
* ''scioana'': {{wł.|Scioa}} ''Szeua'' dawne królestwo i prowincja Abisynii (obecnie Etiopia)<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=scioana|data dostępu=2023-08-20|odn=tak}}</ref>.
* ''sharica'': rzeka Szari ({{ang.|Shari River}}), Czad{{odn|Thomas|Wroughton|1907|s=[https://www.biodiversitylibrary.org/page/51229286 521]}}.
* ''syriaca'': łac. ''Syriacus'' ‘Syryjczyk, syryjski’<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=syriaca|data dostępu=2023-08-20|odn=tak}}</ref>.
* ''welwitschii'': dr Friedrich Martin Josef Welwitsch (1806–1872), austriacki botanik, kolekcjoner, podróżnik po Angoli w latach 1853–1861<ref>{{The Key to Scientific Names|nazwa=welwitschii|data dostępu=2023-08-20|odn=tak}}</ref>{{odn|Beolens|Watkins|Grayson|2009|s=442}}.
}}

== Zasięg występowania ==
Góralek skalny występuje w zależności od podgatunku<ref name="Burgin&inni" />:
* ''P. capensis capensis'' – '''góralek przylądkowy'''<ref name="Cichocki&inni" /> – [[Południowa Afryka]], w tym [[Lesotho]] i [[Eswatini]].
* ''P. capensis bamendae'' – [[Kamerun]] i [[Republika Środkowoafrykańska]].
* ''P. capensis capillosa'' – południowa [[Etiopia]].
* ''P. capensis erlangeri'' – południowa [[Somalia]].
* ''P. capensis habessinica'' – '''góralek etiopski'''<ref name="Cichocki&inni" /> – [[Egipt]], północny [[Sudan]], [[Izrael]], [[Arabia Saudyjska]] i [[Jemen]].
* ''P. capensis jacksoni'' – wschodnia [[Kenia]].
* ''P. capensis jayakari'' – [[Oman]].
* ''P. capensis johnstoni'' – '''góralek kenijski'''<ref name="Cichocki&inni" /> – południowo-zachodnia [[Tanzania]], [[Malawi]], [[Mozambik]] i [[Zimbabwe]].
* ''P. capensis kerstingi'' – [[Togo]] i [[Benin]].
* ''P. capensis mackinderi'' – zachodnia Kenia.
* ''P. capensis matschiei'' – [[Demokratyczna Republika Konga]] i Tanzania.
* ''P. capensis pallida'' – północna Somalia.
* ''P. capensis ruficeps'' – '''góralek rudogłowy'''<ref name="Cichocki&inni" /> – północna i zachodnia [[Afryka]].
* ''P. capensis scioana'' – północna Etiopia.
* ''P. capensis sharica'' – [[Czad]].
* ''P. capensis syriaca'' – '''[[góralek syryjski]]'''<ref name="Cichocki&inni" /> – [[Syria]], [[Liban]], [[Jordania]] i Izrael.
* ''P. capensis welwitschii'' – '''góralek wyżynny'''<ref name="Cichocki&inni" /> – południowo-zachodnia Angola i [[Namibia]].

Informacje o rozmieszczeniu góralka skalnego są nadal niekompletne; obecny jest również w [[Erytrea|Erytrei]], [[Niger|Nigrze]], [[Nigeria|Nigerii]], w południowy i środkowym [[Sudan]]ie, [[Sudan Południowy|Sudanie Południowym]], [[Uganda|Ugandzie]], [[Rwanda|Rwandzie]], [[Burundi]], [[Zambia|Zambii]] i wschodniej [[Botswana|Botswanie]], ale przynależność podgatunkowa tych populacji wciąż wymaga potwierdzenia<ref name="Burgin&inni" />.

== Budowa anatomiczna a specyfika gatunku ==
Długość ciała 39–58 cm; masa ciała 1,8–5,4 kg; brak [[dymorfizm płciowy|brak dymorfizmu płciowego]]<ref name="Hoeck" /><ref name="amw" />. [[Wzór zębowy]]: '''I <math>\tfrac{1}{2}</math> C <math>\tfrac{0}{0}</math> P <math>\tfrac{4}{3}</math> M <math>\tfrac{3}{3}</math>''' (x2) ''' = 32'''<ref name="Hoeck" />.

Góralek przylądkowy jest zwierzęciem bardzo szczególnym, przede wszystkim ze względu na budowę [[anatomia|anatomiczną]] swego ciała. Mózg góralka przylądkowego przypomina budową mózg [[słoniowate|słonia]]. Jego [[żołądek]] ma budowę podobną do budowy żołądka konia. Struktura tylnych kończyn zbliżona jest do struktury tylnych kończyn [[Tapirowate|tapira]]. Górne [[siekacz]]e ''Procavia capensis'' przypominają siekacze [[gryzonie|gryzoni]], górne uzębienie jako takie jest podobne do górnego uzębienia nosorożca, dolne przypomina uzębienie [[hipopotam nilowy|hipopotama]]. [[Kieł|Kły]] tego ssaka przypominają ciosy słonia. [[zoologia|Zoologowie]] porównują ogólną budowę ciała góralka do budowy ciała słonia lub konia. Podobnie jak słonie mają doskonałą [[pamięć]].

[[Plik:Klippschliefer schaedel.gif|lewo|mały|Czaszka. Znalezione w Namibii w październiku 2012 roku]]
[[Czaszka]] góralka wyposażona jest w parę długich kłowatych zębów siecznych oraz w zęby trzonowe, które przypominają trzonowce [[Nosorożcowate|nosorożca]]. Jego przednie kończyny są stopochodne, tylne zaś palcochodne (jak u [[Pies domowy|psa]] czy [[koń domowy|konia]]). Spody stóp mają szeroką i miękką poduszkę, której wilgotność utrzymywana jest dzięki specjalnej wydostającej się z [[gruczoł]]ów wydzielinie. [[Samiec|Samce]] są nieznacznie większe od [[samica|samic]].

== Rozmnażanie ==
Góralki wydają od dwóch do trzech młodych po 7-miesięcznej [[ciąża|ciąży]]. Młode rodzą się w pełni ukształtowane, z otwartymi [[oko|oczami]] i [[futro|okryte futrem]]. Przestają być karmione przez matki po dziesięciu tygodniach, przy czym zaczynają się odżywiać jak dorosłe osobniki już po dwóch tygodniach. Góralki osiągają dojrzałość płciową po szesnastu miesiącach. Rozmiary dorosłego osobnika mają w wieku trzech lat. Przeciętnie góralki żyją około 10 lat, w niewoli 7.

== Biotop ==
Zwierzęta te żyją w hordach, dochodzących do 26 sztuk<ref>{{Cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20130420170214/http://library.thinkquest.org/16645/wildlife/hyrax.shtml | tytuł = Rock Hyrax or Dassie | autor = ThinkQuest team 16645 | data = 1998 | praca = The living Africa | język = en | data dostępu = 2013-04-20}}</ref>. [[horda|Hordy]] te składają się z mniejszych stad, które z kolei złożone są z kilku grup rodzinnych. Na czele takiej grupy stoi dorosły samiec. Większość czasu góralki spędzają wypoczywając w grupie lub wygrzewając się na słońcu. Pomaga to im w utrzymaniu regularnej temperatury ciała. Ssaki te nie są w pełni [[Zwierzę stałocieplne|zwierzętami stałocieplnymi]]<ref>Hendrik Hoeck, [https://web.archive.org/web/20071229021553/http://www.calacademy.org/research/bmammals/afrotheria/Hyracoidea.html ''Hyraxes. Order Hyracoidea. Biological Synopsis''] w: www.calacademy.org, [dostęp 2007-12-29]</ref>.

Na góralka polują [[lampart plamisty|lamparty plamiste]], [[Likaon pstry|likaony pstre]], szakale, [[Mangustowate|mangusty]], [[Szponiaste|dzienne ptaki drapieżne]], [[pytony]] oraz człowiek.

== Odżywianie ==
Góralek zjada [[wiechlinowate|trawy]], [[zioła]], młode [[Pęd (botanika)|pędy]] i [[owoc]]e. Nie gardzi [[larwa]]mi i [[owady|insektami]]. Potrafi przybrać na wadze do 75% w czasie pory suchej<ref>{{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Procavia_capensis.html | tytuł = ''Procavia capensis'' | opublikowany = (on-line), Animal Diversity Web | data dostępu = 2007-05-14 | autor = Jansa, S. | rok = 1999 | język = en}}
</ref>.

== Góralki a medycyna ==
Góralki jak wszystkie z rodzaju ''Procavia'' produkują dużą ilość substancji zwanej ''hyraceum'', która zalega wokół ich siedlisk (mieszanina [[mocz|uryny]] i odchodów). Robią tak zapewne ze względu na jej właściwości zapachowe, dlatego też surowiec ten był stosowany w perfumerii<ref>{{Cytuj |autor = Marta K. Grochowalska |tytuł = Naturalna perfumeria – czym to pachnie? Część I |czasopismo = Pharmacopola |wolumin = 6/2021 |s = 31–40 |url = https://www.pharmacopola.pl/pharmacopola-numer-6-2021/}}</ref>. ''Hyraceum'' działa jak [[feromony|feromon]] – funkcja socjalna. Służy również do oznaczania terytorium okupowanego przez hordę. Przez tysiące lat mieszkańcy Afryki i Bliskiego Wschodu używali ''hyraceum'' jako [[odtrutka|antidotum]] na [[padaczka|epilepsję]], [[Drgawki|konwulsje]] i problemy [[hormony zwierzęce|hormonalne]] u kobiet. Wierzono również, iż ''hyraceum'' przeciwdziała efektowi wywoływanemu przez [[jad]] [[Żmije właściwe|żmii]]. ''Hyraceum'' nazywano ''czarnym kamieniem''<ref>{{Cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20140403103356/http://www.profumo.it/e-comm/prodotto.asp?pid=3119 | tytuł = HYRACEUM Procavia Capensis | praca = www.profumo.it | język = it | data dostępu = 2014-04-03}}</ref>.

== Uwagi ==
{{Uwagi}}

== Przypisy ==
<references>
<ref name="Pallas">{{cytuj książkę| autor = P.S. Pallas| tytuł = Miscellanea zoologica: quibus novae imprimis atque obscurae animalium species describuntur et observationibus iconibusque illustrantur|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/43320991|rok = 1766|wydawca = Apud Petrum van Cleef|miejsce = Hagae Comitum |strony = 30|język = la}}</ref>
<ref name="Schreber">{{cytuj książkę| autor = J.Ch.D. von Schreber| tytuł = Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/31059640|rok = 1784|wydawca = Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes|miejsce = Erlangen|tom = 4| strony = ryc. ccxlb|język = la}}</ref>
<ref name="Hemprich&Ehrenberg">{{cytuj książkę| autor = F.W. Hemprich & Ch.G. Ehrenberg| tytuł = Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/48509136|rok = 1828|wydawca = Ex Officina Academica, venditur a Mittlero|miejsce = Berolini| część = 1|strony = dec. 1, folio g, h| język = la}}</ref>
<ref name="Gray1869a">{{cytuj pismo |autor = J.E. Gray|tytuł = New Species of Hyrax|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/18662643|czasopismo = The Annals and Magazine of Natural History| wolumin = 3|oznaczenie = Fourth series|strony = 242|rok = 242|język = en}}</ref>
<ref name="Gray1869b">{{cytuj książkę| autor = J.E. Gray| tytuł = Catalogue of carnivorous, pachydermatous, and edentate Mammalia in the British museum|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/8397204|rok = 1869|wydawca = The Trustees|miejsce = London |strony = 285|język = en}}</ref>
<ref name="Blanford">{{cytuj pismo |autor = W.T. Blanford|tytuł = On the Species of Hyrax inhabiting Abyssinia and the Neighbouring Countries|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/28663595|czasopismo = [[Journal of Zoology|Proceedings of the Zoological Society of London]]| wolumin = 1869 |strony = 642|rok = 1870 |język = en}}</ref>
<ref name="gray">{{cytuj książkę| autor = J.E. Gray| tytuł = Hand-list of the edentate, thick-skinned and ruminant mammals in the British Museum|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/13237208|rok = 1873|wydawca = The Trustees|miejsce = London| strony = 8|język = en}}</ref>
<ref name="Giglioli">{{cytuj pismo |autor = E.H. Giglioli|tytuł = Note intorno agli animali vertebrati raccolti dal Conte Augusto Boutourline e dal Dr. Leopoldo Traversi ad Assab e nello Scioa negli anni 1884-87|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/29874231|czasopismo = Annali del Museo civico di storia naturale di Genova| wolumin = 26|oznaczenie = Serie 2<sup>a</sup>|strony = 21|rok = 1888 |język = it}}</ref>
<ref name="Thomas1891">{{cytuj pismo |autor = O. Thomas|tytuł = Diagnosis of a new species of Procavia|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/30150419|czasopismo = Annali del Museo civico di storia naturale di Genova| wolumin = 30|oznaczenie = Serie 2<sup>a</sup>|strony = 908|rok = 1891 |język = en}}</ref>
<ref name="Thomas1894">{{cytuj pismo |autor = O. Thomas|tytuł = On the mammals of Nyasaland: third contribution|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/30982161|czasopismo = Proceedings of the Zoological Society of London| wolumin = 1894 |strony = 142|rok = 1894 |język = en}}</ref>
<ref name="Matschie">{{cytuj pismo |autor = P. Matschie|tytuł = Beschreibung eines anscheinend neuen Klippschliefers, Procavia kerstingi|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/8791427|czasopismo = Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin| wolumin = Jahrgang 1899|strony = 59|rok = 1899|język = de}}</ref>
<ref name="Thomas1900">{{cytuj pismo |autor = O. Thomas|tytuł = List of mammals obtained by Mr. H. J. Mackinder during his recent expedition to Mount Kenya, British East Africa|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/35994420 |czasopismo = Proceedings of the Zoological Society of London| wolumin = 1900|strony = 176|rok = 1900 |język = en}}</ref>
<ref name="Neumann1900">{{cytuj pismo |autor = O.R. Neumann|tytuł = Die von mir in den Jahren 1892-95 in Ost- und Central-Africa, speciell in den Massai-Ländern und den Ländern am Victoria Nyansa gesammelten und beobachteten Säugethiere|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/10197829|czasopismo = Zoologische Jahrbücher| wolumin = 13|numer = |strony = 555|rok = 1900 |język = de}}</ref>
<ref name="Neumann1901">{{cytuj pismo |autor = O.R. Neumann|tytuł = Über Hyraciden|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/8798646|czasopismo = Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin| wolumin = Jahrgang 1901 |strony = 238|rok = 1901|język = de}}</ref>
<ref name="Neumann1902">{{cytuj pismo |autor = O.R. Neumann|tytuł = Exhibition of, and remarks upon, specimens of mammals obtained during his recent journeys in north-east Africa|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/31543216|czasopismo = Proceedings of the Zoological Society of London| wolumin = 1902 |numer = 2 | strony = 143|rok = 1902|język = en}}</ref>
<ref name="Thomas1905">{{cytuj pismo |autor = O. Thomas|tytuł = New African mammals of the genera Glauconycteris, Lutra, Funisciurus, Aruicanthis, Lophiomys, and Procavia|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/19243600|czasopismo = The Annals and Magazine of Natural History| wolumin = 15|oznaczenie = Seventh series|strony = 82|rok = 1905|język = en}}</ref>
<ref name="Sassi">{{cytuj pismo |autor = M. Sassi|tytuł = Procavia slatini n. sp|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/35909340|czasopismo = Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Klasse| wolumin = 115| numer = |strony = 1002|rok = 1906|język = de}}</ref>
<ref name="Thomas1910">{{cytuj pismo |autor = O. Thomas|tytuł = Further new African mammals|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/16094620|czasopismo = The Annals and Magazine of Natural History| wolumin = 5|oznaczenie = Eight series|strony = 199|rok = 1910|język = en}}</ref>
<ref name="Osgood">{{cytuj pismo |autor = W.H. Osgood|tytuł = Diagnoses of new East African mammals, including a new genus of Muridae|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/4462375|czasopismo = Publication. Field Museum of Natural History. Zoological series| wolumin = 10|numer = 2|strony = 5|rok = 1910 |język = en}}</ref>
<ref name="Wroughton">{{cytuj pismo |autor = R.Ch. Wroughton|tytuł = List of a collection of mammals madę by Mr. A.L. Butler on the upper Nile|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/15617266|czasopismo = The Annals and Magazine of Natural History| wolumin = 8|oznaczenie = Eight series|strony = 461|rok = 1911|język = en}}</ref>
<ref name="Thomas1911">{{cytuj pismo |autor = O. Thomas|tytuł = List of small mammals obtained by Mr. G. Fenwick Owen on the upper Gambia and in Fouta Djallon|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/15616916|czasopismo = The Annals and Magazine of Natural History| wolumin = 8|oznaczenie = Eight series|strony = 123|rok = 1911|język = en}}</ref>
<ref name="Kollman">{{cytuj pismo |autor = M. Kollman|tytuł = Procavia nouveau du Sahara algérien|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/34142370|czasopismo = Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle| wolumin = 18 |strony = 281|rok = 1912 |język = fr}}</ref>
<ref name="bra">{{cytuj pismo |autor = A. Brauer|tytuł = Zur Kenntnis des Gebisses von Procavia |url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/43606981|czasopismo = Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin| wolumin = Jahrgang 1913| strony = 119|data = 1913|język = de}}</ref>
<ref name="Wettstein">{{cytuj pismo |autor = R. Wettstein|tytuł = Neue Nager und ein neuer Klippschliefer aus Kordofan|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/27919340|czasopismo = Anzeiger | wolumin = 53 |strony = 162|rok = 1916 |język = de}}</ref>
<ref name="Thomas&Hinton1921">{{cytuj pismo |autor = O. Thomas & M.A.C. Hinton|tytuł = Captain Angus Buchanan’s Air Expedition. II. On the mammals (other than ruminants) obtained during the expedition to Air (Asben)|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/3152288|czasopismo = Novitates Zoologicae | wolumin = 28 |strony = 13|rok = 1921| język = en}}</ref>
<ref name="Thomas&Hinton1923">{{cytuj pismo |autor = O. Thomas & M.A.C. Hinton|tytuł = On the Mammals obtained in Darfur by the Lynes-Lowe Expedition|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/31551159|czasopismo = Proceedings of the Zoological Society of London| wolumin = 1923 |strony = 271|rok = 1923|język = en}}</ref>
<ref name="Roberts1924">{{cytuj pismo |autor = A. Roberts|tytuł = Some additions to the list of South African mammals|url = https://journals.co.za/doi/pdf/10.10520/AJA00411752_727|czasopismo = Annals of the Transvaal Museum| wolumin = 10 |strony = 76|rok = 1924 |język = en}}</ref>
<ref name="Granvik">{{cytuj pismo |autor = H. Granvik |tytuł = Mammals from the eastern slopes of Mount Elgon, Kenya Colony|url = |czasopismo = Acta Universitatis Lundensis| wolumin = 21|oznaczenie = Sectio 2|numer = 3 |strony = 26|rok = 1925 |język = en}}</ref>
<ref name="Mertens">{{cytuj pismo |autor = R. Mertens|tytuł = Liste der von der Zweiten Deutschen Zentral-Afrika-Expedition mitgebraehten Klippschliefer|url = |czasopismo = Senckenbergiana| wolumin = 11|strony = 121|rok = 1929 |język = de}}</ref>
<ref name="Cichocki&inni">Nazwy polskie za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 22–23| język = pl en}}</ref>
<ref name="Burgin&inni">{{cytuj książkę| autor = C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest| tytuł = Illustrated Checklist of the Mammals of the World|url = https://www.lynxeds.com/product/illustrated-checklist-of-the-mammals-of-the-world/| rok = 2020|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|część = 1|tytuł części = Monotremata to Rodentia|isbn = 978-84-16728-34-3|strony = 116|język = en}}</ref>
<ref name="Wilson&Reeder">{{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=11400040|tytuł = Species ''Procavia capensis'' |opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2021-06-05}}</ref>
<ref name="Hoeck">{{Cytuj książkę | autor = D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.)| tytuł = [[Handbook of the Mammals of the World]] | autor r = H. Hoeck| rozdział = Family Procaviidae (Hyraxes)| część = 2 | tytuł części = Hoofed Mammals | wydawca = Lynx Edicions | miejsce = Barcelona | strony = 43–44| isbn = 978-84-96553-77-4| rok = 2011 | język = en}}</ref>
<ref name="pal">{{cytuj pismo| autor = T.S. Palmer| autor link = Theodore Sherman Palmer|tytuł = Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals|url = {{Google Books|ApMeAQAAIAAJ|strony=566|link=tak}}|rok = 1904|czasopismo = North American Fauna |wolumin = 23| strony = 566|język = en}}</ref>
<ref name="amw">{{cytuj książkę| autor = Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp))| tytuł = All the Mammals of the World|url = | rozdział = Class Mammalia|rok = 2023|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|isbn = 978-84-16728-66-4|strony = 76|język = en}}</ref>
<ref name="mdd">{{cytuj stronę | url = https://www.mammaldiversity.org/explore.html#genus=Procavia&species=capensis&id=1000528| tytuł = ''Procavia capensis'' (Pallas, 1766)| praca = ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11)|opublikowany = American Society of Mammalogists| data dostępu = 2023-08-21| autor = N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby| język = en}}</ref>
<ref name="ms">{{cytuj pismo |autor = N. Olds & J. Shoshani |tytuł = ''Procavia capensis''|url = |czasopismo = [[Mammalian Species]]| wolumin = 1982 |strony = 1|data = 1982|doi = 10.2307/3503802|język = en}}</ref>
<ref name="nhm">{{cytuj stronę | url = https://data.nhm.ac.uk/dataset/56e711e6-c847-4f99-915a-6894bb5c5dea/resource/05ff2255-c38a-40c9-b657-4ccb55ab2feb/record/3624015| tytuł = 1899.8.4.100| praca = Data Portal|opublikowany = Natural Museum History| data dostępu = 2023-08-21| autor = | język = en}}</ref>
<ref name="nhm2">{{cytuj stronę | url = https://data.nhm.ac.uk/dataset/56e711e6-c847-4f99-915a-6894bb5c5dea/resource/05ff2255-c38a-40c9-b657-4ccb55ab2feb/record/3623211| tytuł = 1891.2.5.2| praca = Data Portal|opublikowany = Natural Museum History| data dostępu = 2023-08-21| autor = | język = en}}</ref>
<ref name="nhm3">{{cytuj stronę | url = https://data.nhm.ac.uk/dataset/56e711e6-c847-4f99-915a-6894bb5c5dea/resource/05ff2255-c38a-40c9-b657-4ccb55ab2feb/record/3623421| tytuł = 1894.1.25.16| praca = Data Portal|opublikowany = Natural Museum History| data dostępu = 2023-08-21| autor = | język = en}}</ref>
<ref name="nhm4">{{cytuj stronę | url = https://data.nhm.ac.uk/dataset/56e711e6-c847-4f99-915a-6894bb5c5dea/resource/05ff2255-c38a-40c9-b657-4ccb55ab2feb/record/3624099| tytuł = 1900.2.1.35| praca = Data Portal|opublikowany = Natural Museum History| data dostępu = 2023-08-21| autor = | język = en}}</ref>
<ref name="nhm5">{{cytuj stronę | url = https://data.nhm.ac.uk/dataset/56e711e6-c847-4f99-915a-6894bb5c5dea/resource/05ff2255-c38a-40c9-b657-4ccb55ab2feb/record/3622997| tytuł = 1885.11.16.4| praca = Data Portal|opublikowany = Natural Museum History| data dostępu = 2023-08-21| autor = | język = en}}</ref>
<ref name="van&inni">{{cytuj pismo |autor = S. Vanni, P. Agnelli & M.L. Azzaroli|tytuł = Cataloghi del Museo Zoologico «La Specola» dell’Università di Firenze. IX. Mammalia: tipi|url = http://www.stsn.it/AttiB1990/vanni-agnelli-azzaroli.pdf|czasopismo = Atti della Società Toscana di Scienze Naturali| oznaczenie = Memorie (B)|wolumin = 96 |strony = 236 |data = 1990 |język = it}}</ref>
<ref name="nhm6">{{cytuj stronę | url = https://data.nhm.ac.uk/dataset/56e711e6-c847-4f99-915a-6894bb5c5dea/resource/05ff2255-c38a-40c9-b657-4ccb55ab2feb/record/3625407| tytuł = 1907.7.8.197| praca = Data Portal|opublikowany = Natural Museum History| data dostępu = 2023-08-21| autor = | język = en}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{cytuj pismo |odn = tak| imię = J.E. | nazwisko = Gray |tytuł = Revision of the species of Hyrax, founded on the specimens in the British Museum|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/22248425|czasopismo = The Annals and Magazine of Natural History| wolumin = 1|oznaczenie = Fourth series|strony = 35–51|rok = 1868|język = en}}
* {{cytuj pismo |odn = tak| imię = O. | nazwisko = Thomas| tytuł = On the species of the Hyracoidea|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/31848523|czasopismo = [[Journal of Zoology|Proceedings of the Zoological Society of London]]| wolumin = 1892 |strony = 50–76 |rok = 1892 |język = en}}
* {{cytuj pismo |odn = {{odn/id|Thomas|Wroughton|1907}}|autor = O. Thomas & R.Ch. Wroughton|tytuł = New mammals from Lake Chad and the Congo, mostly from the collections made during the Alexander-Gosling Expedition|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/51229285|czasopismo = The Annals and Magazine of Natural History| wolumin = 19|oznaczenie = Sevent series|strony = 520–522|rok = 1907|język = en}}
* {{cytuj pismo |odn = tak| imię = A. | nazwisko = Brauer|tytuł = Weitere neue Procavia – Arten aus dem Kgl. Zoologischen Museum in Berlin|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/43606987|czasopismo = Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin| wolumin = Jahrgang 1913 |strony = 125–141|rok = 1913|język = de}}
* {{cytuj pismo |odn = tak| imię = A. | nazwisko = Brauer|tytuł = Neue Klipp- und Baumsehliefer aus Sudwest- und Westafrika|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/43608078|czasopismo = Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin| wolumin = Jahrgang 1914|strony = 27–39|rok = 1914|język = de}}
* {{cytuj pismo |odn = tak| imię = A. | nazwisko = Brauer|tytuł = Neue Procaviiden|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/43576398|czasopismo = Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin| wolumin = Jahrgang |strony = 294–303|rok = 1917|język = de}}
* {{cytuj pismo |odn = tak| imię = A. | nazwisko = Roberts|tytuł = Description of some new subspecies of South African mammals|url = https://journals.co.za/doi/pdf/10.10520/AJA00411752_509|czasopismo = Annals of the Transvaal Museum| wolumin = 19 |strony = 99–103|rok = 1937 |język = en}}
* {{cytuj książkę| imię = E.C.| nazwisko = Jaeger| tytuł = Source-book of biological names and terms|url = https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=7|rok = 1944|wydawca = Charles C. Thomas|miejsce = Springfield|wydanie = 1| strony = 1–256|odn = tak | język = en}} 
* {{cytuj pismo |odn = tak| imię = A. | nazwisko = Roberts|tytuł = Descriptions of numerous new subspecies of mammals|url = |czasopismo = Annals of the Transvaal Museum| wolumin = 20 |strony = 303–328|rok = 1946 |język = en}}
* {{cytuj pismo |imię = J. du P. | nazwisko = Bothma|tytuł = Recent Hyracoidea (Mammalia) of southern Africa |url = https://journals-co-za.wikipedialibrary.idm.oclc.org/doi/epdf/10.10520/AJA00411752_298|czasopismo = Annals of the Transvaal Museum| wolumin = 25|numer = 8|strony = 117–152|data = 1967 |odn = tak| język = en}}
* {{cytuj książkę| odn = {{odn/id|Beolens|Watkins|Grayson|2009}}|autor = B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson| tytuł = The Eponym Dictionary of Mammals|url = | rok = 2009|wydawca = The Johns Hopkins University Press|miejsce = Baltimore |isbn = 978-0-8018-9304-9|strony = 1–567|język = en}}
* {{The Key to Scientific Names|odn=tak}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Góralki]]
[[Kategoria:Ssaki Afryki]]
[[Kategoria:Ssaki Azji]]
[[Kategoria:Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1766 roku]]
[[Kategoria:Taksony opisane przez Petera Simona Pallasa]]