Tekst źródłowy strony Filozofia języka

'''Filozofia języka''' – dział [[Filozofia|filozofii]] podejmujący problem natury, pochodzenia oraz użycia [[Język (mowa)|języka]]. [[Filozofia analityczna|Filozofów analitycznych]] interesują cztery kluczowe problemy: natura [[Znaczenie|znaczenia]], użycie języka, [[rozumienie]] języka oraz relacja między językiem a [[Rzeczywistość|rzeczywistością]]. Dla [[Filozofia kontynentalna|filozofów kontynentalnych]] z kolei, filozofia języka rozpatrywana jest nie jako osobne zagadnienie, lecz jako część [[Logika|logiki]], [[Historia|historii]] lub [[Polityka|polityki]].

== Historia ==
{{Zobacz też|Historia językoznawstwa}}

=== Starożytność ===
Historia filozofii języka jest ściśle związana z historią językoznawstwa. Najstarsze potwierdzone dociekania lingwistyczne pochodzą z [[Indie|Indii]] z [[Wedyzm|okresu wedyjskiego]] (od ok. 1500 p.n.e.) i związane z [[Deifikacja|deifikacją]] ''[[Saraswati#Wać|Wać]]'' – „mowy” ([[Transliteracja|trl.]] vāc, jedno z imion [[Saraswati]] – [[wedy]]jskiej bogini nauki, literatury i sztuk pięknych”<ref>{{cytuj książkę|tytuł= Słownik mitologii hinduskiej |inni= Andrzej Ługowski (red.nauk.)|wydanie= 1|wydawca= [[Wydawnictwo Akademickie „Dialog”]]|miejsce= Warszawa |rok= 1994 |strony=163|rozdział= Saraswati|nazwisko r=Sieklucka|imię r= Anna|seria= Świat Orientu|isbn=83-86483-20-2}}</ref>). Na Zachodzie refleksja nad mową rozpoczyna się w V wieku p.n.e. wraz z nauczaniem [[Sokrates]]a, [[Platon]]a, [[Arystoteles]]a i [[stoicyzm|stoików]]<ref>Blackburn,S. „History of the Philosophy of Language”. In ''Oxford Companion to Philosophy''. ed. Ted Honderich. Oxford:Oxford University Press. 1995. {{ISBN|0-19-866132-0}}.</ref>. Zarówno w Indiach, jak i w Grecji, spekulacje lingwistyczne poprzedzają pojawienie się [[Gramatyka|tradycji gramatycznych]] systemowego opisu języka, które powstały około VII wieku p.n.e. w Indiach (gramatyk [[sanskryt]]u [[Yāska]]) i około III wieku p.n.e. w Grecji ([[Rianos z Krety]]).

W dialogu ''[[Kratylos (dialog)|Kratylos]]'' Platon rozważał czy nazwy przedmiotów są ustalone przez konwencję czy przez naturę. Krytykował [[konwencjonalizm]], ponieważ prowadzi on do konsekwencji, że dzięki umowie wszystko może być określone jakąkolwiek nazwą. W związku z tym nie można mówić o prawidłowym lub nieprawidłowym zastosowaniu nazwy. Platon twierdził, że istnieje naturalna odpowiedniość nazw. Wskazywał na [[Złożenie (językoznawstwo)|wyrazy złożone]] i zdania, które są uznawane za prawidłowe. Twierdził też, że prymitywne nazwy mają naturalną odpowiedniość, ponieważ każdy [[fonem]] reprezentuje podstawowe idee lub odczucia. Na przykład dla Platona litera ''l'' i jej dźwięk reprezentowały ideę miękkości. Jakkolwiek, na końcu ''Kratylosa'', Platon zaznaczył, iż niektóre społeczne konwencje są także uwzględnione, zatem w koncepcji mówiącej, że fonemy mają indywidualne znaczenia, są pewne braki<ref>Plato, ''Cratylus''(c. 360 BCE) Series: Cambridge Studies in the Dialogues of Plato. Trans. David Sedley. Cambridge:University of Cambridge Press. 2003. {{ISBN|978-0-521-58492-0}} also available from [[Gutenberg:1616|Project Gutenberg]].</ref>.

Arystoteles interesował się zagadnieniami [[Logika|logiki]], [[kategoria]]mi oraz tworzeniem [[Znaczenie|znaczeń]]. Rozdzielił wszystkie przedmioty na kategorie gatunków i rodzajów. Uważał, że znaczenie [[predykat]]u było ustalone poprzez abstrakcję podobieństwa pomiędzy różnymi przedmiotami jednostkowymi. Teoria ta została później nazwana ''[[nominalizm]]em''<ref>Steven K. Strange, (1992) ''Porphyry: On Aristotle, Categories''. Ithaca: Cornell University Press. {{ISBN|0-8014-2816-5}}.</ref>. Ponieważ jednak sam Arystoteles uważał te podobieństwa za konsekwencje wspólnej [[Forma substancjalna|formy]], jest częściej traktowany jako przedstawiciel [[Realizm umiarkowany|umiarkowanego realizmu]].

Filozofowie stoiccy wnieśli wielki wkład do analizy gramatyki, wyróżniając pięć części mowy: rzeczowniki, czasowniki, [[Nazwa pospolita|apelatywy]] (nazwy lub [[epitet]]y), [[Spójnik (część mowy)|spójniki]] oraz [[rodzajnik]]i. Rozwinęli również wyrafinowaną doktrynę ''[[lektón]]'', który był związany z każdym znakiem języka, ale oddzielony zarówno od znaku samego w sobie, jak i od rzeczy, do której się odnosi. Ów ''lektón'' był znaczeniem (sensem) każdego terminu. ''Lektónem'' zdania jest to, co dziś nazywamy [[Sąd (logika)|sądem w sensie logicznym]]. Tylko sądy były rozpatrywane w kategorii „nośników prawdy” lub „narzędzi prawdy” (tj. mogły być nazywane prawdziwymi lub fałszywymi), podczas gdy zdania były po prostu ich narzędziami ekspresji. W innym rozumieniu ''lektá'' mogły oznaczać również rzeczy poza sądami, np. rozkazy, pytania i wykrzykniki<ref>Mates, B. (1953) ''Stoic Logic''. Berkeley: University of California Press. {{ISBN|0-520-02368-4}}.</ref>.

=== Średniowiecze ===
Właściwa filozofia języka ma swoje korzenie we wczesnośredniowiecznej [[Filozofia indyjska|filozofii indyjskiej]] (ok. V-X w.). „Materialistyczna” szkoła [[mimansa]] prowadzona przez [[Kumarila Bhatta|Kumarilę Bhattę]] oraz [[Prabhakara Miśra|Prabhakarę Misrę]] skłaniała się ku konwencjonalizmowi, uznając rozdzielność językowego przedstawienia od znaczenia. Holistyczna ''[[sphota]]'' (sansk. स्फोट, trl. sphoṭa) – „gramaryjska” szkoła prowadzona przez [[Bhartryhari]]ego i [[Mandanamiśra|Mandanamiśrę]] utrzymywała, że fonetyczne wypowiedzi i znaczenia tworzą niepodzielność – identycznie z [[Brahman]]em (''śabda-tattva-brahman''). Stanowisko to znalazło kulminację w nauczaniu [[Waćaspati Miśra|Waćaspatiego Miśry]] i późniejszej szkoły [[nawjanjaja]] (trl. navyanyāya).

Europejscy filozofowie średniowiecza byli w dużej mierze zainteresowani subtelnościami języka i jego użycia. Dla wielu [[Scholastyka (filozofia)|scholastyków]] to zainteresowanie było spowodowane potrzebą tłumaczenia tekstów [[Język grecki|greckich]] na [[łacina|łacinę]]. W tym okresie można wyróżnić kilku znaczących filozofów języka. Według [[Peter J. King|Petera J. Kinga]] [[Piotr Abelard]] antycypował idee ''[[Sens i nominat|Sensu i nominatu]]''{{odn|King|2010}}. ''Summa Logicae'' [[William Ockham|Williama Ockhama]] wprowadziła jedną z pierwszych prób kodyfikacji języka myśli<ref>Chalmers, D. (1999) „Is there Synonymy in Occam’s Mental Language?”. Published in ''The Cambridge Companion to Ockham'', edited by Paul Vincent Spade. Cambridge:Cambridge University Press. {{ISBN|978-0-521-58244-5}}.</ref>.

Scholastycy czasów późnego średniowiecza, tacy jak Ockham i [[Jan Duns Szkot]], uważali logikę za ''scientia sermocinalis'' (naukę języka). Rezultatem ich badań było rozwinięcie pojęć lingwistyczno-filozoficznych, których złożoność i subtelność dopiero niedawno została doceniona. Wiele najbardziej interesujących problemów współczesnej filozofii języka było antycypowanych przez średniowiecznych myślicieli. Zjawiska niejasności i dwuznaczności były głęboko analizowane, co doprowadziło do rosnącego zainteresowania problemami związanymi z użyciem słów ''synkategorematycznych'', jak np. ''i'', ''lub'', ''jeśli'', ''nie'', ''każdy''. Rozwinęło się również badanie słów ''kategorematycznych'' (terminów) i ich własności<ref name="MD">Marconi, D. „Storia della Filosofia del Linguaggio”. In ''L’Enciclopedia Garzantina della Filosofia''. ed. Gianni Vattimo. Milan:Garzanti Editori. 1981. {{ISBN|88-11-50515-1}}.</ref>. Szczególnie rozwinięta była scholastyczna doktryna ''suppositio''<ref name="KKP">[[Norman Kretzmann|Kretzmann, N.]], [[Anthony Kenny]] & [[Jan Pinborg]]. (1982) ''Cambridge History of Later Medieval Philosophy''. Cambridge: Cambridge University Press. {{ISBN|0-521-22605-8}}.</ref>. [[Supozycja]] terminu jest interpretacją daną w szczególnym kontekście. Może być ''właściwa'' lub ''niewłaściwa'' (gdy jest używana w [[Metafora|metaforze]], [[Metonimia|metonimii]] i innych figurach retorycznych). Z kolei ''właściwa supozycja'' może być ''materialna'' lub ''formalna'', w zależności od tego, czy odnosi się do swojego zwyczajnego pozajęzykowego odnośnika (np. „Charles jest mężczyzną”) czy do siebie samej jako jednostki lingwistycznej (np. „''Charles'' ma siedem liter”). Taki schemat klasyfikacyjny jest prekursorem współczesnego rozróżnienia między użyciem a znaczeniem oraz pomiędzy językiem i [[metajęzyk]]iem<ref name="KKP" />.

Od XI do XIII rozwijana była również tradycja [[Gramatyka spekulatywna|gramatyki spekulatywnej]], której czołowymi przedstawicielami byli [[Marcin z Dacji]] i [[Tomasz z Erfurtu]].

=== Okres nowożytny ===
Językoznawcy okresu [[renesans]]u i [[barok]]u, tacy, jak [[Johannes Goropius Becanus]], [[Athanasius Kircher]] czy [[John Wilkins]], pozostając pod wpływem stopniowego odkrywania [[Pismo chińskie|chińskich znaków]] i egipskich [[Hieroglify|hieroglifów]] byli zafascynowani ideą języka filozoficznego, który przezwyciężyłby [[Wieża Babel|wymieszania języków]]. Myśl ta związana była z ideą, że może istnieć uniwersalny język muzyki.

Europejska nauka zaczęła wchłaniać indyjską tradycję lingwistyczną już od połowy XVIII wieku. Pionierskie były prace [[Jean François Pons]] i [[Henry Thomas Colebrooke]] nad ''[[editio princeps]]'' dzieł [[Waradaradża|Waradaradży]], XVII-wiecznego gramatyka [[sanskryt]]u (wyd. datowane na 1849).

Na początku XIX wieku, duński filozof [[Søren Kierkegaard]] nalegał na nasilenie badań nad językiem w filozofii zachodniej. Twierdził on, że filozofia nie jest dostatecznie skoncentrowana na roli, jaką odgrywa język w poznaniu i że przyszła filozofia powinna być rozwijana ze świadomym naciskiem na język:

{{Cytat
 |treść = Jeżeli roszczenia filozofów do bycia bezstronnymi były tym, czym miały być, powinny również brać pod uwagę język wraz z całą jego istotnością w odniesieniu do filozofii spekulatywnej… Język jest częściowo czymś danym pierwotnie, a częściowo tym, co rozwija się swobodnie. Tak, jak indywidualista nigdy nie może osiągnąć punktu, w którym stanie się absolutnie niezależny… tak też jest z językiem<ref>Søren Kierkegaard (1813–1855). In Cloeren, H. ''Language and Thought''. Berlin: Walter de Gruyter, 1988.</ref>.
}}

W związku z tym, pod koniec XIX wieku badanie języka zaczęło odgrywać w filozofii zachodniej kluczową rolę, szczególnie z [[Port-Royal]] we Francji, w świecie anglojęzycznym oraz w innych częściach Europy. Fundamentalną pracą był ''[[Kurs językoznawstwa ogólnego]]'' [[Ferdinand de Saussure|Ferdinanda de Saussure’a]], opublikowany pośmiertnie w 1916.

Filozofia języka stała się tak wszechobecna, że w kręgach [[Filozofia analityczna|filozofii analitycznej]] rozumiana była jako filozofia w ogóle. W XX wieku ta dominacja problematyki języka rozprzestrzeniła się także na inne tradycje filozoficzne i była określana jako ''[[zwrot lingwistyczny]]''<ref name="Aglo">Philosophy of Language in Africa. See John Aglo, Norme et Symbole. Les Fondements philosophiques de l’obligation, L’Harmattan, Paris.</ref>.

== Analityczna filozofia języka ==
Zainteresowania analitycznych filozofów języka koncentrują się wokół kilku problemów. Po pierwsze pytają o ''naturę'' znaczenia i szukają wyjaśnienia, co znaczy „oznaczać” coś. Zagadnienia z tym powiązane dotyczyły natury [[synonim]]ii, korzeni znaczenia samego w sobie oraz tego, jak jakiekolwiek znaczenie może być rzeczywiście poznane. Innym tematem dociekań z tej grupy jest sposób, za pomocą którego zdania budowane są w znaczącą całość, odrębną od jego poszczególnych ''części''.

Po drugie, chcą oni zrozumieć, jak postępują z językiem nadawcy i odbiorcy w [[Komunikacja językowa|komunikacji]] i jak on jest wykorzystywany w społeczeństwie. Szczególne zainteresowanie budzi [[nauka języka]], tworzenie języka czy [[Akt mowy|akty mowy]].

Po trzecie, analitycy chcą wiedzieć, jak język odnosi się do umysłów – zarówno mówiącego, jak i [[Interpretacja (język)|interpretatora]]. Szczególnie interesowała ich płaszczyzna pomyślnego [[Tłumaczenie (przekład)|tłumaczenia]] jednych słów na inne.

Ostatnią wielką grupą zagadnień jest badanie, jak język i znaczenie odnoszą się do pojęcia [[Prawda|prawdy]] i do świata. Filozofowie mieli w zwyczaju rzadziej skupiać się na tym, które zdania są ''faktycznie prawdziwe'', niż na pytaniu ''które rodzaje znaczeń mogą być prawdziwe lub fałszywe''. Filozof języka zorientowany na prawdę może zastanawiać się, czy bezsensowne zdanie może być prawdziwe lub fałszywe lub czy zdania mogą wyrażać twierdzenia dotyczące rzeczy, które nie istnieją, zamiast myśleć o tym, jak zdania są używane.

=== Kompozycja i części ===
Od dawna wiadomo, że istnieją różne [[Część mowy|części mowy]], z których składane są przeciętne zdania. Najważniejszym pytaniem zadawanym przez [[Formalizm (językoznawstwo)|formalistów]] i [[Strukturalizm (językoznawstwo)|strukturalistów]] jest: „Jak znaczenie całego zdania wynika z jego poszczególnych części?”.

Wiele aspektów problemu kompozycji zdań podejmowanych jest w ramach [[Syntaktyka (językoznawstwo)|syntaktyki]]. Semantyka filozoficzna skupia się na [[Zasada kompozycyjności|zasadzie kompozycyjności]] w celu wyjaśnienia relacji między znaczącymi częściami a całymi zdaniami. Zasada kompozycyjności wskazuje, że zdanie może być rozumiane na podstawie znaczenia jego ''części'' (np. słów, morfemów) wraz z rozumieniem jego ''struktury'' (np. składni, logiki)<ref>Pagin, P. „Are Holism and Compositionality Compatible?”. In ''Olismo''. ed. Massimo dell’Utri. Macerata:Quodlibet. 2002. {{ISBN|88-86570-85-6}}.</ref>.

W teorii zaproponowanej przez logika [[Alfred Tarski|Alfreda Tarskiego]], leksykalne części zdania wyjaśniane są poprzez odwołanie się do ich ''warunków spełniania'', czyli ogólnie rzecz biorąc, poprzez odwołanie do obiektów, które są zarządzane przez pewne rozumienie: „Aby otrzymać definicję spełniania… musimy wskazać, które obiekty zaspokajają najprostsze funkcje zdaniowe”. Przez „funkcje zdaniowe” Tarski rozumie z grubsza to, co my rozumiemy jako ''zdanie''<ref name="Tarsk">Tarski, Alfred. (1944). ''The Semantical Conception of Truth''. [http://www.ditext.com/tarski/tarski.html online PDF].</ref>.

Możliwe jest również użycie pojęcia ''funkcji'' do opisania czegoś więcej niż tylko sposobu działania znaczenia leksykalnego: funkcje mogą opisywać również znaczenie zdania. Przykładowo, w zdaniu: „Koń jest czerwony”, możemy rozważać „konia” jako produkt ''[[Funkcja propozycjonalna|funkcji propozycjonalnej]]''. Funkcja propozycjonalna jest operacją języka, która bierze podmiot (w tym wypadku konia) za dane wejściowe, a jako dane wyjściowe oddaje ''fakt semantyczny'' (tzn. [[Sąd (logika)|sąd]] „Koń jest czerwony”). Innymi słowy, funkcja propozycjonalna jest jak algorytm. Znaczenie „czerwonego” w tym wypadku jest czymkolwiek, co bierze podmiot „koń” i zmienia go w twierdzenie „Koń jest czerwony”<ref name="Stainton">Stainton, Robert J. (1996). Philosophical perspectives on language. Peterborough, Ont., Broadview Press.</ref>.

Językoznawcy rozwinęli dwie główne metody rozumienia relacji między częściami ciągu językowego i tego, jak są one powiązane: drzewo syntaktyczne i drzewo semantyczne.
[[Drzewo syntaktyczne]] zajmuje się słowami w zdaniu z ''[[Gramatyka|gramatyką]]'' zdania w tle. [[Drzewo semantyczne]] z kolei skupia się na roli ''znaczeń'' słów i jak te znaczenia połączyć, aby zapewnić wgląd w genezę faktów semantycznych.

=== Natura znaczenia ===
{{osobny artykuł|Znaczenie}}
Odpowiedź na pytanie „czym jest znaczenie?” nie jest nadal oczywista. Zajmuje się nim odrębny dział filozofii języka.

[[Geoffrey Leech]] postulował istnienie dwóch zasadniczo różnych typów [[Znaczenie|znaczenia]]: ''pojęciowe'' i ''skojarzeniowe''. Pojęciowe znaczenia ekspresji mają związek z definicjami słów jako takimi i cechami tych definicji. Ten rodzaj znaczenia jest traktowany jako użycie techniki zwanej analizą [[Cecha semantyczna|cech semantycznych]]. Konceptualne znaczenie wyrażenia nieuchronnie wiąże zarówno [[Definicja|definicję]] (zwaną także „[[Konotacja (logika)|konotacją]]” lub „[[Intensja|intensją]]”) oraz [[Denotacja|denotację]]. Skojarzeniowe znaczenie wyrażenia wiąże się z indywidualnym rozumieniem mówiącego. Ono, z kolei, może być rozbite na sześć podtypów: ''konotacyjne, kolokacyjne, społeczne, afektywne, refleksyjne'' i ''tematyczne''<ref>Mwihaki, S. (2004) „Meaning as Use: A Functional view of Semantics and Pragmatics”. In ''Swahili Forum''. 11: 127-129.</ref>.

Było co najmniej sześć różnych prób wyjaśnienia, czym jest językowe „[[znaczenie]]”. Każda z nich wiąże się z obszerną literaturą przedmiotu:
# ''Ideowa teoria znaczenia'', głównie związana z tradycją brytyjskiego [[empiryzm]]u [[John Locke|Locke’a]], [[George Berkeley (filozof)|Berkeleya]] i [[David Hume|Hume’a]], twierdziła, że znaczenia są czysto mentalną treścią wywołaną przez znaki<ref>Penco, C. „Filosofia del Linguaggio”. In
''Enciclopedia Garzantina della Filosofia''. ed. Gianni Vattimo. 2004. Milian:Garzanti Editori. {{ISBN|88-11-50515-1}}.</ref>. Chociaż ta koncepcja znaczenia była od początku związana z wieloma problemami, zainteresowanie nią odnowiło się dzięki współczesnym teoretykom ''semantycznego internalizmu''<ref>Block, Ned. „Conceptual Role Semantics.” ''The Routledge Encyclopedia of Philosophy''. Forthcoming. [http://www.nyu.edu/gsas/dept/philo/faculty/block/papers/ConceptualRoleSemantics.html].</ref>.
# ''Teorie ukierunkowane na prawdę'' utrzymują, że znaczenie to warunki, pod którymi wyrażenie może być prawdziwe lub fałszywe. Ta tradycja odnosi się do [[Gottlob Frege|Fregego]] i wielu współczesnych autorów, na czele z [[Alfred Tarski|Alfredem Tarskim]] i [[Donald Davidson|Donaldem Davidsonem]]<ref name="Tarsk" /><ref name="TandI">Davidson, D. (2001) ''Inquiries into Truth and Interpretation''. Oxford:Oxford University Press. {{ISBN|0-19-924629-7}}.</ref>.
# ''Teorie użycia'' ujmują znaczenie jako związane z [[Akt mowy|aktami mowy]] i konkretnymi wypowiedziami. [[Ludwig Wittgenstein]] wprowadził ideę „znaczenia jako użycia” oraz wspólnotowe spojrzenie na język<ref name="LW">Wittgenstein, L. (1958) ''Philosophical Investigations''. Third edition. trans. G.E.M. Anscombe. New York:MacMillan Publishing Co.</ref>. Inni przedstawiciele tego stanowiska to [[Peter Frederick Strawson|P.F. Strawson]], [[John Searle]] czy [[Robert Brandom]]<ref name="Brand">{{Cytuj|autor = Robert Brandom |tytuł = Making it Explicit |data = 1994 |isbn = 0-674-54330-0 |miejsce = Cambridge, Mass. |wydawca = Harvard University Press |oclc = 29667963}}</ref>.
# ''Referencyjne teorie znaczenia'' znane również jako ''semantyczny [[eksternalizm]]'', traktują znaczenie jako równoznaczne z tymi rzeczami na świecie, które są istotnie związane ze znakami. Są dwa szerokie podgatunki eksternalizmu: społeczny i środowiskowy. Pierwszy jest bardzo blisko związany z [[Tyler Burge|Tylerem Burgem]], a drugi z [[Hilary Putnam|Hilarym Putnamem]], [[Saul Kripke|Saulem Kripke]]<ref>Burge, Tyler. 1979. Individualism and the Mental. ''Midwest Studies in Philosophy'' 4: 73-121.</ref><ref>Putnam, H. (1975) [https://archive.is/20120530092348/internalism.googlegroups.com/web/Putnam%20-%20The%20meaning%20of%20'meaning'.pdf?gda=twdJY1oAAABFSTngQf24Sy1RD7yNn1iVgy3Odg0ZctAT1N_Bh2qhdGG1qiJ7UbTIup-M2XPURDQe1sJTwbuelxnpaL6JzH4yeFMfiRQRvg6UTOJgQe0faGtRc9Sp7hcxNJ_gjwZr8bQ „The Meaning of 'Meaning'”]. In ''Language, Mind and Knowledge''. ed. K. Gunderson. Minneapolis: University of Minnesota Press. {{ISBN|88-459-0257-9}}.</ref><ref name="SK">Kripke, S. (1980) ''Naming and Necessity''. Oxford:Basil Blackwell. {{ISBN|88-339-1135-7}}.</ref>.
# ''Weryfikacyjne teorie znaczenia'' są głównie związane z wczesnym XX-wiecznym ruchem [[Pozytywizm logiczny|logicznego pozytywizmu]]. Klasyczne sformułowanie takiej teorii mówi, że znaczenie zdania to metoda jego weryfikacji lub falsyfikacji. W tej formie została ona odrzucona po publikacji ''Dwóch dogmatów empiryzmu'' [[Willard Van Orman Quine|Quine’a]] i przyjęciu przez większość filozofów [[Teza Duhema-Quine’a|tezy Duhema-Quine’a]]<ref>Voltolini, A. (2002) „Olismi Irriducibilmente Indipendenti?”. w: ''Olismo'' ed. Massimo Dell’Utri. Macerata: Quodlibet. {{ISBN|88-86570-85-6}}.</ref>. Mimo to [[Michael Dummett]] bronił zmodyfikowanej formy weryfikacjonizmu jeszcze po 1970. W tej wersji, ''rozumienie'' (a więc znaczenie) zdania polegało na zdolności słuchacza do rozpoznania przedstawienia (matematycznego, empirycznego lub innego) prawdziwości zdania<ref name="Dummett">Dummett, M. (1991) ''The Logical Basis of Metaphysics''. Cambridge, Mass: Harvard University Press. {{ISBN|88-15-05669-6}}.</ref>.
# ''Pragmatyczna teoria znaczenia'' jest jedyną teorią, w której znaczenie (lub rozumienie) zdania jest zależne od skutków jego zastosowania. Dummett przypisuje tę teorię [[Charles Sanders Peirce|Charlesowi Sandersowi Peirce’owi]] i innym XX-wiecznym [[Filozofia amerykańska|amerykańskim]] pragmatystom<ref name="Dummett" />.

Sformułowano też odrębne teorie, które zajmowały się nie-językowym znaczeniem (tzn. znaczeniem niesionym przez mowę ciała, znaczeniem jako konsekwencją itp.)<ref>Grice, Paul. „Meaning”. ''Perspectives in the Philosophy of Language.'' (2000) ed. Robert Stainton.</ref>

=== Odniesienie ===
Dociekania na temat tego, jak język odnosi się do świata, zwane są ''teoriami odniesienia''. [[Gottlob Frege]] podzielił zawartość semantyczną każdego wyrażenia, włącznie ze zdaniami, na dwie części: ''Sinn'' (zazwyczaj tłumaczone jako „sens”) i ''Bedeutung'' (tłumaczone m.in. jako „znaczenie”, „denotacja”, „nominat” oraz „odniesienie”). Sensem zdania jest myśl, którą ono wyraża. Każda myśl jest abstrakcyjna, uniwersalna i obiektywna. Sens jakiegokolwiek wyrażenia wewnątrz zdania polega na jego wkładzie w myśl, którą wyraża całe zdanie. Sensy determinują odniesienie i są również sposobami prezentacji obiektów, do których odnoszą się wyrażenia. Przedmiot odniesienia może być ten sam, mimo różnych sensów i sposobów jego prezentacji (tak jest np. w przypadku nazw ''gwiazda wieczorna'' i ''gwiazda poranna'', odnoszących się do planety Wenus)<ref name="GF">Frege, G. (1892) „On Sense and Reference”. In ''Frege:Senso, Funzione e Concetto''. eds. Eva Picardi and Carlo Penco. Bari: Editori Laterza. 2001. {{ISBN|88-420-6347-9}}.</ref>. Teoria Fregego określana jest jako ''teoria pośredniego odniesienia (referencji)''.

[[John Stuart Mill]] zaproponował inną analizę relacji między znaczeniem i odniesieniem. Według niego, pomimo że są dwa komponenty do rozważenia dla większości pojęć języka ([[konotacja (logika)]] i [[denotacja]]), nazwy własne, jak ''Bill Clinton'', ''Bismarck'' lub ''John Hodgman'' mają tylko denotację. Stąd stanowisko Milla zostało nazwane ''teorią bezpośredniego odniesienia''<ref>Mill, John Stuart, ''[[A System of Logic]]'', University Press of the Pacific, Honolulu, 2002, {{ISBN|1-4102-0252-6}}.</ref>.

[[Bertrand Russell]] w swoich późniejszych pismach utrzymywał, że tylko bezpośrednio odnoszące się wyrażenia są, jak je nazwał, „nazwami własnymi w sensie logicznym”. Takimi nazwami są wyrażenia takie, jak ''ja'', ''teraz'', ''tutaj''<ref>Stanley, Jason. (2006). [https://web.archive.org/web/20061108235524/http://www.rci.rutgers.edu/~jasoncs/routledge.pdf Philosophy of Language in the Twentieth Century]. Forthcoming in the Routledge Guide to Twentieth Century Philosophy.</ref><ref>Gaynesford, M. de ''I: The Meaning of the First Person Term'', Oxford, Oxford University Press, 2006.</ref>. Russell widział nazwy własne jako „skrócone sprecyzowane określenia”. W ten sposób ''George Washington'' może być skrótem “pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych”. Sprecyzowane określenia denotują wyrażenia, które są analizowane przez Russella jako egzystencjalnie mierzalne konstrukcje logiczne. Takie wyrażenia denotują w sensie, że istnieje obiekt, który odpowiada opisowi. Jakkolwiek, te obiekty nie mogą być rozważane jako znaczące same w sobie, ale mają znaczenie wyłącznie w sądach wyrażonych przez zdanie, którego są częścią. Dlatego nie są one dla Russella odnośnikami w ten sam sposób jak nazwy własne<ref>Russell, B. (1905) ''On Denoting''. Published in „Mind”. [http://cscs.umich.edu/~crshalizi/Russell/denoting/ online text], Neale, Stephen (1990) Descriptions, Cambridge, Mass.: MIT Press.</ref><ref>Russell, B. (1903) ''I Principi della Matematica''. Original title: ''The Principles of Mathematics''. Italian trans. by Enrico Carone and Maurizio Destro. Rome:Newton Compton editori. 1971. {{ISBN|88-8183-730-7}}.</ref>.

Według Fregego, każde odnoszące się wyrażenie ma sens oraz to do czego się odnosi. Takie ''pośrednie odniesienie'' ma pewne teoretyczne zalety nad spojrzeniem Milla. Na przykład nazwy odnoszące się do tego samego obiektu, jak ''François-Marie Arouet'' i ''Voltaire'' stwarzają problem z bezpośrednim odniesieniem, ponieważ osoba słysząca, że „François-Marie Arouet to Voltaire” może być tym zaskoczona. Tak więc kognitywna treść tych wyrażeń wygląda na różną<ref name="GF" />. Punkt widzenia Milla ma również problem z nazwami pozbawionymi odnośników. Zdanie „Pegaz to skrzydlaty koń z mitologii greckiej” zdaje się doskonale znaczące, a nawet prawdziwe. Ale, nawiązując do poglądu Milla, „pegaz” nie ma żadnego znaczenia, ponieważ nie ma odniesienia przedmiotowego. Stąd, podążając za zasadą kompozycyjności, zdanie samo w sobie nie jest ani prawdziwe ani fałszywe i nie ma znaczenia. W literaturze odnotowano także kilka innych trudności<ref>Katz, Jerrold (2005) ''Names Without Bearers'',[http://www.nyu.edu/gsas/dept/philo/courses/concepts/katznames.html online text].</ref>.

Pomimo różnic między poglądami Fregego i Russella, są oni na ogół ujmowani razem jako [[Deskryptywna teoria nazw|deskryptywiści]], jeżeli chodzi o nazwy własne. Taki deskryptywizm był skrytykowany w ''Nazywaniu a konieczności'' [[Saul Kripke|Saula Kripke]].

Kripke rozwinął tzw. argument modalny. Rozważmy nazwę ''Arystoteles'' i opis „najwybitniejszy uczeń Platona”, „twórca logiki” czy „nauczyciel Aleksandra Wielkiego”. [[Arystoteles]] odpowiada wszystkim tym opisom (i wielu innym, które możemy z nim powiązać), ale nie jest wcale konieczne, aby jeśli istniał Arystoteles, to spełniał w konieczny sposób warunki tych opisów. Arystoteles mógł równie dobrze istnieć bez zrobienia żadnej z tych rzeczy, z których był znany następnym pokoleniom. Mógł istnieć i nie stać się znanym lub umrzeć w dzieciństwie. Załóżmy, że Arystoteles jest powiązany przez Marię z opisem „ostatni wielki filozof antyku”, a (faktycznie) Arystoteles umarł jako niemowlę. Wtedy opis Marii będzie odnosił się w rzeczywistości do Platona. Taka jednak perspektywa jest wbrew naszym intuicjom. Dlatego, według Kripke, nazwy są ''[[Sztywny desygnator|desygnatorami sztywnymi]]''. To znaczy, odnoszą się to tego samego przedmiotu w każdym możliwym świecie, w którym ten przedmiot istnieje. W tej samej pracy Kripke sformułował wiele innych argumentów przeciwko „fregowsko-russellowskiemu” deskryptywizmowi<ref name="SK" />.

==== Język i myśl ====
Ważnym problemem, który dotyczy zarówno filozofii języka, jak i [[Filozofia umysłu|filozofii umysłu]] jest to, w jaki sposób język wpływa na myśl i vice-versa. Istnieje wiele różnych poglądów na tę kwestie, które oferują różne spostrzeżenia i propozycje.

Językoznawcy [[Hipoteza Sapira-Whorfa|Sapir i Whorf]] sugerowali, że język ogranicza obszar, w którym członkowie „językowej wspólnoty” mogą myśleć o pewnych tematach<ref>Kay, P. and W. Kempton. 1984. „What is the Spair-Whorf Hypothesis?” American Anthropologist 86(1): 65-79.</ref>. Innymi słowy, język był analitycznie wcześniejszy w stosunku do myśli. Zwolennikiem tej tezy jest również filozof [[Michael Dummett]]<ref name=BlackwellPhil>{{Cytuj książkę|autor=Bunnin, Nicholas and E. P. Tsui-James|tytuł=The Blackwell Companion to Philosophy|rok=2003|url=https://archive.org/details/blackwellcompani00bunn|wydawca=Blackwell|miejsce=Oxford|strony=[https://archive.org/details/blackwellcompani00bunn/page/n112 97], 120–121}}</ref>.

W ostrym przeciwieństwie do stanowiska Sapira-Whorfa leży pogląd, że myśl (lub bardziej ogólnie treść myślowa) ma pierwszeństwo przed językiem. Pogląd na pierwszeństwo myśli można znaleźć np. w pracy [[Paul Grice|Paula Grice’a]]<ref name="BlackwellPhil" />. Jest on szczególnie kojarzony z [[Jerry A. Fodor|Jerrym Fodorem]] i jego hipotezą [[Język myśleński|języka myśleńskiego]]. Zgodnie z nią, mówiony i pisany język wywodzi swoją intencjonalność i znaczenie z wewnętrznego języka zakodowanego w umyśle<ref name="LOT">Fodor, J. ''The Language of Thought'', Harvard University Press, 1975, {{ISBN|0-674-51030-5}}.</ref>. Głównym argumentem przemawiającym za tym poglądem jest to, że struktura myśli i struktura języka zdają się dzielić swój charakter. Kolejnym argumentem jest to, że trudno wytłumaczyć jak znaki i symbole na papierze mogą reprezentować cokolwiek znaczącego, dopóki nie zostanie im wpojone znaczenie przez zawartość umysłu. Jeden z głównych argumentów przeciwko tej hipotezie głosi, że takie rozumowanie sięga do kolejnych poziomów języka, prowadząc do nieskończonego regresu<ref name="LOT" />. Hipoteza ta doprowadziła jednak wielu filozofów umysłu i języka (Fodor, [[Ruth Millikan]], [[Fred Dretske]]) do skierowania uwagi bezpośrednio na wyjaśnianie znaczenia treści i stanów psychicznych.

Kolejna tradycja filozofów starała się pokazać, że język i myśl są ze sobą nierozerwalnie związane, i że nie ma możliwości wytłumaczenia jednego bez drugiego. Donald Davidson w swoim eseju „Myśl i mowa” dowodzi, że pojęcie wiary mogło powstać jedynie jako produkt społecznej interakcji językowej. [[Daniel Dennett]] utrzymuje zbieżny pogląd na [[postawy propozycjonalne]]<ref>Gozzano, S. „Olismo, Razionalità e Interpretazione”. In ''Olismo'' ed. Massimo dell’Utri. 2002. Macerata:Quodlibet. {{ISBN|88-86570-85-6}}.</ref>.

Niektórzy myśliciele jak np. starożytny [[Sofiści|sofista]] [[Gorgiasz]], pytali, czy język jest w ogóle zdolny do uchwycenia myśli.
{{Cytat
 |treść = ...Mowa nie może dokładnie przedstawiać przedmiotów percepcji, ponieważ jest ona różna od nich. Rzeczy postrzegane są ujmowane przez jeden organ a mowa przez inny organ. Tak jak widzialne obiekty nie mogą się przedstawiać innemu zmysłowi niż wzrok i tak jak inne organy zmysłów nie mogą sobie przekazywać danych zmysłowych, tak mowa nie może przekazywać żadnych informacji o rzeczach postrzeganych. Ponieważ przedmioty widziane nie mogą być przedstawione innym narządom, prócz wzroku oraz różne organy zmysłów nie mogą udzielić informacji, siebie wzajemnie, podobnie mowa nie może podać żadnych informacji o postrzeżeniach. Dlatego też, jeśli w coś w ogóle istnieje i jest zrozumiałe, jest niekomunikowalne<ref>Gorgiasz (ok. 375 p.n.e.) tłum. Kathleen Freeman. w: Kaufmann, W. ''Philosophic Classics: Thales to Ockham''. New Jersey:Prentice Hall, Inc. 1961, 1968.</ref>.
}}

Istnieją badania, które dowodzą, że języki kształtują to, jak ludzie rozumieją przyczynowość. Na przykład Anglicy mają tendencje do mówienia „Jan zbił wazę”, nawet jeżeli stało się to przez przypadek. Z kolei [[Język hiszpański|Hiszpanie]] czy [[Język japoński|Japończycy]] częściej odpowiadali „Waza się stłukła”. Podczas badań prowadzonych przez Catalin Fausey na [[Uniwersytet Stanforda|Stanford University]] Anglicy, Hiszpanie i Japończycy oglądali filmy przedstawiające dwoje ludzi dmuchających balony, tłukących jajka i rozlewających napoje zarówno celowo, jak i przez przypadek. Później każdy został zapytany, czy pamięta, kto co zrobił. Hiszpanie i Japończycy nie zapamiętali sprawców przypadkowych wypadków tak dobrze, jak zrobili to Anglicy.

[[Język rosyjski|Rosjanie]], którzy w swoim języku mają dodatkowe rozróżnienie pomiędzy jasnym a ciemnym niebieskim, mają lepsze zdolności do wizualnego rozróżniania odcieni niebieskiego. Z kolei [[Pirahã|Piraha]], plemię zamieszkujące [[Brazylia|Brazylię]], które posiada tylko określenia mało i wiele zamiast liczb nie jest w stanie śledzić dokładnie ilości<ref>[http://online.wsj.com/article/SB10001424052748703467304575383131592767868.html?mod=WSJEUROPE_hpp_MIDDLETopNews#printMode Lost in Translation. New cognitive research suggests that language profoundly influences the way people see the world; a different sense of blame in Japanese and Spanish by Lera Boroditsky].</ref>.

Istnieją również badania, gdzie ludzie byli proszeni o obejrzenie serii obrazków przedstawiających kosmitów. O tym, czy dany obcy jest przyjazny czy wrogi decydowały subtelne cechy, o których biorący udział w badaniu nie byli poinformowani. Osoby badane musiały zgadnąć, który obcy jest przyjazny a który wrogi. Po każdej odpowiedzi informowani byli czy udzielili poprawnej odpowiedzi, co miało im pomóc w nauczeniu się subtelnych wskazówek czy obcy jest przyjacielem czy wrogiem.
Jedna czwarta uczestników została wcześniej poinformowana, że przyjacielscy obcy to „leebish” a wrodzy to „grecious” natomiast kolejna ćwiartka uczestników została poinformowana odwrotnie. Dla reszty uczestników obcy pozostali bezimienni. Okazało się, że osoby które znały imiona nauczyły się znacznie szybciej rozróżniać obcych, osiągając 80% poprawność w mniej niż połowie czasu, którego potrzebowali nieznający imion. Pod koniec testu osoby znające imiona potrafiły właściwie pokategoryzować 88% obcych, natomiast druga grupa osiągnęła 80% poprawności. Badacze doszli do wniosku, że nazywanie obiektów pomaga nam w ich rozróżnianiu i zapamiętywaniu.

W innym eksperymencie grupa ludzi została poproszona o obejrzenie mebli z katalogu [[IKEA]]. Przez połowę czasu proszeni byli o nazywanie przedmiotów na przykład lampa czy krzesło. Pozostały czas służył do określenia czy podobało się to czy nie. Okazało się, że podczas gdy osoby miały nazywać przedmioty, trudniej było im przypomnieć sobie szczegóły tych przedmiotów np. czy krzesło miało oparcia czy nie. Wnioskowano, że nazywanie obiektów pomaga naszemu umysłowi budować prototyp typowego przedmiotu w grupie bez cech indywidualnych<ref>[http://www.newscientist.com/article/mg20727761.500-whats-in-a-name-the-words-behind-thought.html?full=true What’s in a name? The words behind thought by David Robson].</ref>.

=== Interakcja społeczna i język ===
Według szerokiej opinii język określany jest przez społeczne konwencje. Rodzi ona jednak szereg pytań, np.: „Czym dokładnie jest konwencja i jak ją badać?”, lub; „W jakim zakresie konwencje mają znaczenie dla nauki o języku?”. Według [[David Kellogg Lewis|Davida Kelloga Lewisa]] konwencja jest racjonalnie samo-odtwarzającą się regularnością w zachowaniu<ref name=BlackwellPhil />.

Niektórzy badacze podważali istotność konwencji dla nauki o znaczeniu. [[Noam Chomsky]] zaproponował, aby nauka o języku była uprawiana w kategoriach języka wewnętrznego. Gdyby było to możliwe, omijałoby to problem wyjaśniania poprzez konwencję i przesuwałaby je w domenę „metasemantyki”. Metasemantyka to termin użyty przez filozofa języka [[Robert Stainton|Roberta Station’a]] w celu określenia wszystkich tych dziedzin, które usiłują wyjaśnić, jak powstają semantyczne podstawy twierdzeń<ref name="Stainton" />. Jedną z obiecujących dziedzin badań dotyczy społecznych warunków, które mają wpływ lub są powiązane ze znaczeniem i językiem. ''[[Etymologia]]'' (nauka o pochodzeniu słów) i ''[[Stylistyka]]'' (filozoficzna argumentacja dotycząca tego, co czyni dobrą gramatykę względem konkretnego języka) to dwa kolejne przykłady dyscyplin metasemantycznych.

Konwencja językowa badana była przez wiele oddzielnych (choć powiązanych) dyscyplin. Filozofów języka interesują podstawy teoretyczne tych dyscyplin i to jak widzą one problematykę języka. Na przykład jednym z głównych paradygmatów socjologii, [[interakcjonizm symboliczny]], oparty jest na spostrzeżeniu, że u podstaw ludzkiej organizacji społecznej leży pojęcie znaczenia<ref>Teevan, James J. and W.E. Hewitt. (2001) Introduction to Sociology: A Canadian Focus. Prentice Hall: Toronto. p.10.</ref>. W konsekwencji jakiekolwiek wyjaśnienia [[Struktura społeczna|struktury społecznej]] (np. [[Instytucja (socjologia)|instytucji]]) powinny uwzględnić wspólne znaczenia, które tworzą i utrzymują strukturę.

[[Retoryka]] Retoryka zajmuje się badaniem pewnych słów, których ludzie używają w celu osiągnięcia właściwego efektu emocjonalnego i racjonalnego u słuchacza np. aby przekonać, sprowokować, zdobyć względy czy uczyć. Kilka istotnych zastosowań retoryki obejmuje badanie [[Propaganda|propagandy]] i [[dydaktyzm]]u, analizy celów przeklinania i wyrażeń pejoratywnych (zwłaszcza jak wpływają one na zachowania innych, a także jak określają relacje), lub językowe struktury [[Gender|płci kulturowe]]. Może być także wykorzystywana do badania [[Przejrzystość językowa|przejrzystości językowej]] (mówienia w przystępny sposób), jak również [[Wypowiedzi performatywne|wypowiedzi performatywnych]] i różnych zdań, za pomocą których „działa się językiem” (tzw. akty mowy). Ma także zastosowanie do analiz i [[Wykładnia prawa|wykładni prawa]], a także pomaga dać wgląd do logicznej koncepcji [[uniwersum dyskursu]].

[[Teoria literatury]] jest dyscypliną, która ściśle się wiąże z filozofią języka. Zajmuje się metodami, za pomocą których czytelnicy i krytycy rozumieją pewne teksty. Dyscyplina ta jest spadkobiercą tradycji badania jak prawidłowo interpretować przekazy i jest silnie związana z [[Hermeneutyka|hermeneutyką]].

== Język i filozofia kontynentalna ==
W [[Filozofia kontynentalna|filozofii kontynentalnej]] język nie jest pojmowany jako osobna dyscyplina tak jak ma to miejsce w [[Filozofia analityczna|filozofii analitycznej]]. Jest on raczej nierozerwalnie powiązany z wieloma innymi obszarami myśli takim jak [[fenomenologia]], semiotyka, [[hermeneutyka]], [[ontologia]] Heideggera, [[egzystencjalizm]], strukturalizm, [[Dekonstrukcja|dekonstrukcjonizm]] i [[teoria krytyczna]]. Idea języka jest często odnoszona do logiki w rozumieniu greckiego logosu znaczącego dyskurs lub dialektykę. Język i pojęcia są również postrzegane jako uformowane przez tradycje i politykę lub nawet filozofie historyczną.

W XX w. począwszy od [[Martin Heidegger|Martina Heideggera]] na polu języka i ontologii filozofii kontynentalnej znaczącą role odegrała hermeneutyka i teoria interpretacji. Heidegger łączy fenomenologie z hermeneutyką [[Wilhelm Dilthey|Wilhelma Diltheya]]. Wierzył on, że język jest jedną z najważniejszych kategorii ''[[Dasein]]'': „Language is the house of being, which is propriated by being and pervaded by being”<ref>{{Cytuj|autor = Martin Heidegger |tytuł = Pathmarks |data = 1998 |isbn = 0-521-43968-X |inni = William McNeill |miejsce = Cambridge |wydawca = Cambridge University Press |oclc = 37213529}}</ref>. Jednakże Heidegger uważał, że dzisiejszy język jest zniszczony z powodu nadużywania ważnych słów i nieodpowiedni dla nauki w głębi Bycia (Sein). Na przykład „Sein” samo w sobie zawiera wiele znaczeń. Stąd też Heidegger wymyślił nowe słownictwo i style językowe, oparte na [[Starożytnej grece|greka]] i germańskich etymologicznych relacjach słowa, by wyeliminować dwuznaczność zwykle używanych słów. Unika słów takich jak świadomość, ego, człowiek, natura itd. zamiast tego mówi o holistycznym Byciu-w-świecie, Dasein.

Z pomocą nowej idei Bycia-w-świecie Heidegger konstruuje swoją teorię języka skoncentrowaną wokół mowy. Wierzył, że mowa (mówienie, słuchanie, milczenie) była najbardziej podstawową i czystą formą języka. Heidegger twierdzi, że pisanie jest jedynie uzupełnieniem mowy, ponieważ nawet czytelnik konstruuje lub ma wpływ na swoją własną „rozmowę” podczas czytania. Najważniejszą cechą języka jest jego projektywność oraz idea tego, że język jest wcześniejszy niż ludzka mowa. Oznacza to, że gdy ktoś zostaje „wrzucony” w świat jego byt jest charakteryzowany od samego początku przez pewne przedrozumienia świata. Jednakże dzieje się to po nazywaniu lub „articulation of intelligibility”, can one have primary access to ''Dasein'' and ''Being-in-the-World''<ref name="Being">Heidegger, Martin.(1996) ''Being and Time''. New York: Blackwell, {{ISBN|0-631-19770-2}}.</ref>.

[[Hans-Georg Gadamer]] rozszerzył pomysły Heideggera i zaproponował kompletną ontologię hermeneutyczną. W „Prawdzie i metodzie” Gadamer opisuje język jako „medium, w którym zachodzi konkretne zrozumienie i zgoda między dwojgiem ludzi..”<ref name="Gadamer">Gadamer, Hans G. (1989)''Truth and Method'', New York:Crossroad, 2nd ed., {{ISBN|0-8264-0401-4}}.</ref>W dodatku Gadamer twierdzi że świat jest lingwistycznie ukonstytuowany i nie może istnieć bez języka. Na przykład pomniki i posągi nie mogą komunikować się bez pomocy języka. Gadamer twierdzi również, że każdy język konstytuuje postrzeganie świata ponieważ językowa natura świata uwalnia każdą osobę od obiektywnego środowiska: „(...)fakt że posiadamy świat jest w pełni uzależniony od języka i objawia się w nim. Świat jako świat istnieje dla człowieka jak dla żadnego innego stworzenia na ziemi.”<ref name="Gadamer" />

[[Paul Ricœur]], zaproponował odmienną hermeneutykę mającą swój rodowód w oryginalnym greckim sensie tego słowa z naciskiem na odkrywanie ukrytych znaczeń dwuznacznych wyrazów (lub symboli) języka potocznego. Innymi filozofami popierającymi tą tradycje są [[Luigi Pareyson]] i [[Jacques Derrida]]<ref name="Volli">Volli,U. (2000) ''Manuale di Semiotica''. Rome-Bari:Editori Laterza. {{ISBN|88-420-5953-6}}.</ref>.

Semiotyka jest nauką zajmującą się znakami i symbolami w obrębie ich transmisji recepcji i znaczenia. Na tym polu język ludzki (naturalny i sztuczny) jest tylko jedną wśród wielu dróg którymi ludzie (i inne świadome byty) mogą się ze sobą komunikować. To pozwala im wykorzystać i skutecznie manipulować światem zewnętrznym w celu stworzenia znaczenie dla siebie i przekazać to znaczenie innym. Każdy przedmiot każda osoba każde wydarzenie i każdy czynnik nieprzerwanie coś komunikuje (lub znaczy). Dzwonek telefonu na przykład oznacza telefon. Dym który unosi się nad horyzontem oznacza ogień. Dym oznacza. W tym wyobrażeniu wszystkie przedmioty świata wydają się być precyzyjnie określone dla inteligentnych istot które muszą tylko dokonać ich interpretacji. Wszystko ma znaczenie. Prawdziwa komunikacja zawiera użycie języka jednakże wymaga tego by ktoś (nadawca) nadał wiadomość lub tekst w pewnym kodzie do kogoś innego (odbiorca). Język jest badany jedynie o ile jest jedną z powyższych form (najbardziej wyszukaną formą) komunikacji. Najważniejszymi osobami w historii semiotyki są [[Charles Sanders Peirce]], [[Roland Barthes]], i [[Roman Jakobson]]. Do współczesnych i najbardziej znanych badaczy semiotyki zaliczyć można [[Umberto Eco]], [[A.J. Greimas]], [[Louis Trolle Hjelmslev|Louis Hjelmslev]], i [[Tullio De Mauro]]<ref name="Volli" />. Badaniem znaków w aspekcie komunikacji pozaludzkiej zajmuje się Biosemiotyka, która powstała w końcu lat 90. XX w. Założycielami są Thomas Sebeok i Thure Von Uexkuell

== Główne problemy filozofii języka ==
=== Nieostrość ===
Jednym z problemów niepokojących filozofów języka i logików jest problem [[Nieostrość|nieostrości]]. Charakterystyczną cechą nieostrości jest istnienie tak zwanych przypadków granicznych, w których nie można określić, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe. Klasycznymi przykładami są predykaty „wysoki” czy „łysy”. Osoba o wzroście 200 cm jest z pewnością wysoka, gdy tymczasem ktoś o wzroście 150 cm zdecydowanie wysoki nie jest. Natomiast w przypadku granicznym, np. 175 cm wzrostu, nie można z całą pewnością orzec, czy dana osoba jest wysoka czy nie jest wysoka. W konsekwencji nieostrość prowadzi do tak zwanego [[Paradoks stosu|Paradoksu stosu]]. Wielu teoretyków próbowało rozwiązać paradoks przy pomocy [[Logika wielowartościowa|logiki wielowartościowej]] takiej jak [[logika rozmyta]], które radykalnie zrywają z klasyczną dwuwartościową logiką{{odn|Sorensen|2012}}.

=== Problem uniwersaliów i kompozycji ===
{{osobny artykuł|Spór o uniwersalia}}
Sprawą która interesuje wielu filozofów jest spór o uniwersalia. Dla przykładu ktoś może zapytać „Kiedy ludzie wypowiadają słowo skała co jest tym co to słowo reprezentuje?”. Pojawiły się dwie różne odpowiedzi na to pytanie. Jedni twierdzili że wyrażenie reprezentuje realne abstrakcyjne uniwersalia, inni twierdzili że słowo reprezentuje pewien zbiór konkretnych indywidualnych klas, którym przypisujemy przynależność do wspólnej kategorii. Pierwsze z powyższych stanowisk nazywane było ''[[Realizm filozoficzny|realizmem filozoficznym]]'', drugie ''[[nominalizm]]em''<ref>{{Wskazówka|„[[S:en:Catholic Encyclopedia (1913)/Nominalism, Realism, Conceptualism|Nominalism, Realism, Conceptualism]]” in the 1913 ''Catholic Encyclopedia''}}</ref>.

Problem uniwersaliów może być wytłumaczony jeżeli przeanalizujemy zdanie „Sokrates jest człowiekiem”

Z perspektywy radykalnego realizmu powiązanie pomiędzy S (Sokrates) i M (Men - ludzie) jest powiązaniem pomiędzy dwoma abstrakcyjnymi podmiotami. Jest podmiot człowiek i podmiot Sokrates. Te dwa podmioty łączą się ze sobą w pewien sposób bądź pokrywają się ze sobą.

Z perspektywy nominalistycznej powiązanie między S i M jest powiązaniem między konkretnym podmiotem Socrates i obszernym zbiorem konkretnych podmiotów (ludzi). Mówiąc, że Sokrates jest człowiekiem, to to samo, co mówić, że Sokrates jest częścią kategorii Ludzie.

Jest jeszcze trzecie stanowisko, między nominalizmem a realizmem radykalnym, zwykle nazywane „umiarkowanym realizmem”. Przypisywane jest ono Arystotelesowi i Tomaszowi z Akwinu. Umiarkowani realiści utrzymują, że słowo „człowiek” odnosi się do rzeczywistej istoty lub tworu, który jest rzeczywiście obecny i identyczny z Socratesem i wszystkimi innymi ludźmi, ale „człowiek” nie istnieje jako podmiot odrębny i różny. To jest realizm sytuacji, ponieważ „człowiek” jest prawdziwy, o ile rzeczywiście istnieje we wszystkich ludziach, ale jest to realizm umiarkowany, bo „człowiek” nie jest podmiotem niezależnym od mężczyzn, lecz informuje.

=== Natura języka ===
Wiele filozoficznych dyskusji zaczyna się od wyjaśnienia terminologii. Jednym z elementów, który poddawany jest analizie znaczenia, jest język sam w sobie. Filozofowie którzy postawili przed sobą zadanie analizy znaczenia języka zadają dwa ważne pytania: „Czym jest język w ogóle?” i „Co jest poszczególnym jednostkowym językiem?”

Niektóre semiotyczne poglądy podkreślały, że język jest wyłącznie manipulacją i użyciem symboli w celu skupienia uwagi na oznaczonej treści. Gdyby tak było w istocie, ludzie nie byliby jedynymi posiadaczami językowych umiejętności<ref name="Volli" />. Z drugiej jednak strony wiele prac językoznawcy [[Noam Chomsky|Noama Chomsky’ego]] kładło nacisk na rolę składni jako cechy charakterystycznej każdego języka<ref>Chomsky, N. (1985)''The Logical Structure of Linguistic Theory''. Chicago: University of Chicago Press.</ref>.

Bardziej intrygujące zdaje się być pytanie co odróżnia poszczególne języki od siebie. Co sprawia, że język „angielski” jest językiem angielskim.? Jaka jest różnica między językiem hiszpańskim i francuskim? Chomsky wskazał, że poszukiwania istoty języka należy rozpocząć od badania wewnętrznego języka osób lub [[I-język]]ów, które są oparte na jasnych regułach (lub zasadach i parametrach) które tworzą gramatyki. Pogląd ten jest częściowo poparty przekonaniem, że nie istnieje żadna jasna ogólna i nadrzędna różnica pomiędzy językami.
Inne próby, które określa mianem ''E-języków'', miały wyjaśnić język jako użycie w określonej wspólnocie językowej z określonym zbiorem uformowanych w umyśle wypowiedzi. (markedly associated with linguists like Bloomfield)<ref>Chomsky, Noam. „Knowledge of Language: Its Nature, Origin, and Use.” ''Perspectives in the Philosophy of Language.'' (2000) ed. Robert Stainton.</ref>.

=== Formalne kontra nieformalne podejścia ===
Kolejnym z pytań, które dzieli filozofów języka, jest to w jakim zakresie logika formalna może być stosowana jako skuteczne narzędzie do analizy i zrozumienia języka naturalnego. Większość filozofów, w tym [[Gottlob Frege|Frege]], [[Alfred Tarski]] i [[Rudolf Carnap]], było mniej lub bardziej sceptycznie nastawionych do formalizacji języków naturalnych, wielu z nich rozwinęło języki formalne mające zastosowanie w naukach lub do badań sformalizowanych częściach języka naturalnego. Najbardziej prominentni członkowie tradycji formalnej semantyki to Tarski, Carnap, [[Richard Montague]] i [[Donald Davidson]]<ref>Partee, B. [http://people.umass.edu/partee/docs/Richard_Montague_by_%20Partee_05.pdf Richard Montague (1930 – 1971)]. In Encyclopedia of Language and Linguistics, 2nd Ed., ed. Keith Brown. Oxford: Elsevier. V. 8, s. 255–257, 2006.</ref>.

Po drugiej stronie linii podziału, szczególnie widocznego w 1950 i 60., byli tak zwani „filozofowie języka potocznego”. Filozofowie tacy jak [[Peter Frederick Strawson|P.F. Strawson]], [[John Langshaw Austin]] i [[Gilbert Ryle]] podkreślali znaczenie nauki języka naturalnego bez względu na warunki prawdziwości zdań i odniesienia do warunków. Nie wierzyli, że społeczny i praktyczny wymiar znaczenia językowego mógłby zostać uchwycony przez jakiekolwiek próby formalizacji przy pomocy narzędzi logiki. Logika to jedno, a język jest czymś zupełnie innym. Ważne nie są wyrażenia same w sobie, ale to, do czego ludzie ich używają w komunikacie<ref>Lycan, W.G. (2000). ''Philosophy of Language: A Contemporary Introduction''. New York: Routledge.</ref>.

Stąd, Austin opracował teorię [[Akt mowy|aktów mowy]], które opisują rzeczy, które można zrobić, mówiąc (twierdzenie, komendy, zapytania, wykrzyknik) w różnych kontekstach i przy różnych okazjach<ref>{{Cytuj książkę |autor=Austin, J.L.|tytuł=[[How to Do Things With Words]]: The William James Lectures delivered at Harvard University in 1955|rok=1962 |miejsce=Oxford|wydawca=Oxford University Press|isbn=0-674-41152-8}}</ref>. Strawson twierdził, że truth table semantics logiczne spójniki (e.g., <math>\land,</math> <math>\lor</math> and <math>\rightarrow</math>) Nie oddają znaczenia ich naturalnych odpowiedników języka („i”, „lub” oraz „jeśli to”)<ref>P.F. Strawson, „On Referring”. ''Mind'', New Series, Vol. 59, No. 235 (Jul., 1950), s. 320–344.</ref>. Podczas gdy ruch „zwykłego języka” w zasadzie zanikł w 1970, jego wpływ był istotny dla rozwoju obszarów teorii aktów mowy i badań [[Pragmatyka|pragmatyki]]. Wiele z jego pomysłów zostało wchłoniętych przez teoretyków, takich jak [[Kent Bach]], [[Robert Brandom]], [[Paul Horwich]] and [[Stephen Neale]]<ref name="Brand" />.

Mając na uwadze powyższe tradycje pytanie, czy istnieje lub nie podstawa do konfliktu pomiędzy podejściami formalnymi i nieformalnymi jest dalekie od rozstrzygnięcia. Niektórzy teoretycy, jak [[Paul Grice]],byli sceptycznie nastawieni do twierdzeń, że istnieje poważny konflikt między logiką i językiem naturalnym<ref>Grice, Paul. „Logic and Conversation”. ''Perspectives in the Philosophy of Language.'' (2000) ed. Robert Stainton.</ref>.

=== Tłumaczenie i interpretacja ===
Tłumaczenie i interpretacja to dwa odrębne problemy filozofii języka. W 1950 roku [[Willard Van Orman Quine]] opowiedział się za nieokreślonością znaczenia i odniesienia opartego na zasadzie ''radykalnego tłumaczenia''. W pracy ''[[Słowo i przedmiot]]'', Quine opisał sytuację kontaktu badacza z wcześniej niepoznanym plemieniem, w której musi on spróbować zrozumieć sens obcych wypowiedzi i gestykulacji. Jest to sytuacja radykalnego tłumaczenia<ref name="WVQ">Quine, W.V. (1960) ''Word and Object''. MIT Press, {{ISBN|0-262-67001-1}}.</ref>. Quine twierdził, że w takiej sytuacji nie można być absolutnie pewnym znaczenia lub odniesienia, jakie członek obcego plemienia przywiązuje do wypowiedzi. Na przykład jeśli wypowiadający widzi królik i mówi: „gavagai”, to czy wypowiedź ta odnosi się do całego królika czy jedynie jakiejś części jego ciała? Wszystko co można zrobić to zbadać wypowiedzi jako części ogólnego zachowania językowego jednostki, a następnie użyć tych uwag do interpretacji znaczenia wszystkich innych wypowiedzi. Na tej podstawie można sformułować instrukcję tłumaczenia. Jednakże odniesienie nie jest z góry określone więc będzie wiele takich instrukcji, gdzie o żadnej nie będzie można orzec że jest lepsza od pozostałych. Dla Quine’a, tak jak dla Wittgensteina i Austina, znaczenie nie jest czymś powiązanym z pojedynczym słowem czy zdaniem, ale jeśli w ogóle można je do czegoś przypisać, to do całego języka<ref name="WVQ" />. Stanowisko takie określane jest jako ''[[holizm semantyczny]]''.

Zainspirowany dyskusją Quine’a [[Donald Davidson]] rozwinął idee radykalnego tłumaczenia do interpretacji wyrażeń i zachowań w ramach jednej wspólnoty językowej. Nazwał ten pogląd radykalną interpretacją. Zasugerował, że znaczenie które każda osoba przypisuje do zdania może być określone tylko przez przypisywanie znaczeń wielu o ile nie wszystkim indywidualnym twierdzeniom, jak również ich stanom psychicznym i postawom<ref name="TandI" />.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* Aglo, John „Norme et Symbole. Les Fondement philosophiques de l’obligation, L’Harmattan, Paris.
* Aglo, John (2001), 'Les Fondements philosophiques de la morale dans une société à tradition orale, le système adanu, L’Harmattan, Paris.
* Aglo, John (2003), 'La Vie et le Vivre-ensemble. Le Principe organisateur de la vie dans le système adanu, L’Harmattan, Paris.
* Luca Corchia, [http://books.google.it/books?id=U56Sag72eSoC&pg=PP1&dq=habermas+corchia#v=onepage&q=&f=false ''La logica dei processi culturali. Jürgen Habermas tra filosofia e sociologia''], Genova, Edizioni ECIG, 2010, {{ISBN|978-88-7544-195-1}}.
* {{cytuj |autor = Peter King |tytuł = Peter Abelard |url = http://plato.stanford.edu/entries/abelard/ |data = 2010-11-09 |redaktor = Edward N. Zalta |praca = [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |język = en |wydawca = Metaphysics Research Lab, [[Uniwersytet Stanforda|Stanford University]] |opis = Winter 2017 Edition |issn = 1095-5054 |data dostępu = 2018-01-30 |archiwum = http://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/abelard/#4 |zarchiwizowano = 2017-12-21 |odn = tak}}
* {{cytuj |autor = Roy Sorensen |data = 2012-03-12 |tytuł = Vagueness |url = http://plato.stanford.edu/entries/vagueness/ |redaktor = Edward N. Zalta |praca = [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] |język = en |wydawca = Metaphysics Research Lab, [[Uniwersytet Stanforda|Stanford University]] |opis = Winter 2017 Edition |issn = 1095-5054 |data dostępu = 2018-01-30 |archiwum = http://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/vagueness/#3. |zarchiwizowano = 2017-12-21 |odn = tak}}

== Linki zewnętrzne ==
* {{otwarty dostęp}} ''[https://www.rep.routledge.com/articles/overview/language-philosophy-of/v-1 Language, philosophy of]'' {{lang|en}}, [[Routledge Encyclopedia of Philosophy]], rep.routledge.com [dostęp 2023-05-08].
* {{IEP | url = l/lang-phi.htm | autor = Michael P. Wolf | tytuł = Philosophy of Language | data dostępu = 2018-06-27}}
* [https://archive.ph/20121209050722/http://www.sil.org/linguistics/GlossaryOfLinguisticTerms/contents.htm Glossary of Linguistic terms]
* {{Cytuj stronę | url = http://linguistics.concordia.ca/i-language/ | tytuł = What is I-language? | opublikowany = linguistics.concordia.ca | archiwum = https://web.archive.org/web/20110706173454/http://linguistics.concordia.ca/i-language/ | zarchiwizowano = 2011-07-06}} – Chapter 1 of I-language: An Introduction to Linguistics as Cognitive Science.
* The [https://web.archive.org/web/20090923081848/http://www.ucl.ac.uk/philosophy/LPSG/Language.htm London Philosophy Study Guide] offers many suggestions on what to read, depending on the student’s familiarity with the subject: [http://www.ucl.ac.uk/philosophy/LPSG/Language.htm Philosophy of Language]
* Tarski, Alfred. (1944). ''The Semantical Conception of Truth''. http://www.ditext.com/tarski/tarski.html
* Carnap, R., (1956). Meaning and Necessity: a Study in Semantics and Modal Logic. University of Chicago Press.
* Stainton, Robert J. (1996). Philosophical perspectives on language. Peterborough, Ont., Broadview Press.
* Hale, B. and Crispin Wright, Ed. (1999). Blackwell Companions To Philosophy. Malden, Massachusetts, Blackwell Publishers.
* Miller, James. (1999). https://web.archive.org/web/20051112134830/http://archives.econ.utah.edu/archives/pen-l/1999m12.1/msg00185.htm
* Lycan, W.G. (2000). Philosophy of Language: A Contemporary Introduction. New York, Routledge.
* Collins, John. (2001). http://www.sorites.org/Issue_13/collins.htm
* Greenberg, Mark and Harman, Gilbert. (2005). Conceptual Role Semantics. https://web.archive.org/web/20110514045616/http://www.princeton.edu/~harman/Papers/CRS.pdf
* Devitt, Michael and Hanley, Richard, eds. (2006) The Blackwell Guide to the Philosophy of Language. Oxford: Blackwell.
* Lepore, Ernest and Barry C. Smith (eds). (2006). [https://archive.ph/20130114053128/http://www.oup.co.uk/isbn/0-19-925941-0 The Oxford Handbook of Philosophy of Language]. Oxford University Press.
* Searle, John (2007). Philosophy of Language: an interview with John Searle. ReVEL, vol. 5, n. 8. https://web.archive.org/web/20110706160549/http://www.revel.inf.br/site2007/_pdf/8/entrevistas/revel_8_interview_john_searle.pdf
* Soames, Scott (2010). [https://web.archive.org/web/20101106025014/http://fivebooks.com/interviews/scott-soames-on-philosophy-language The Best Five Books on the Philosophy of Language]

{{Działy filozofii}}
{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Filozofia języka| ]]