Tekst źródłowy strony Dzeta

{{Grafem infobox
 |nazwa               = Dzeta
 |grafika             = Greek letter zeta on font lines.svg
 |opis grafiki        = 
 |znak                = Ζ ζ
 |majuskuła           = Ζ
 |minuskuła           = ζ
 |podstawowy alfabet  = grecki
 |oparty na grafemie  = [[Zajin|Zajin (𐤆)]]
 |wartość liczbowa    = 7
 |wikisłownik         = dzeta
}}
'''Dzeta''' ({{greka|ζῆτα}}, '''Ζ&nbsp;ζ''') – szósta [[litera]] [[alfabet grecki|alfabetu greckiego]]. W greckim systemie liczbowym oznacza liczbę [[7 (liczba)|7]]<ref>Jest używana do zapisu liczby 7, nie 6, dlatego że w archaicznym alfabecie greckim występowała litera [[digamma]], która oznaczała też liczbę 6.</ref>. Dzeta pochodzi od litery [[alfabet fenicki|alfabetu fenickiego]] [[zajin]] ({{k|xpu|𐤆}}). Od zety pochodzą [[alfabet łaciński|łacińskie]] [[Z]] i [[cyrylica|cyrylickie]] [[З]].

Dzeta reprezentuje w języku nowogreckim [[spółgłoska szczelinowa dziąsłowa dźwięczna|spółgłoskę szczelinową dziąsłową dźwięczną]] /z/, w [[język grecki klasyczny|grece klasycznej]] oznaczała afrykatę /{{IPA|ʣ}}/ lub zbitkę /zd/.

Nazwa zety, w przeciwieństwie do innych liter greckich, nie jest podobna do nazwy litery zajin, od której pochodzi dzeta. [[Beta]], [[eta]] i [[theta]] mają podobne nazwy do liter fenickich.

* [[Plik:Phoenician beth.svg|20px]] bet → [Ββ] beta
* [[Plik:Phoenician heth.svg|20px]] het → [Ηη] eta
* [[Plik:Phoenician teth.svg|20px]] tet → [Θθ] theta

== Użycie jako symbolu ==
=== Ζ ===
[[Majuskuła]] zety nie jest używana jako symbol, gdyż wygląda tak samo jak litera łacińska Z.

=== ζ ===
* w [[matematyka|matematyce]] – [[funkcja ζ|funkcja dzeta]] [[Bernhard Riemann|Riemanna]] zdefiniowana przez:
: <math>\zeta(\alpha)=\sum_{n=1}^{\infty} \frac1{n^\alpha}</math>
* w [[fizyka|fizyce]] i [[automatyka|automatyce]] – współczynnik [[tłumienie|tłumienia]]
* w chemii [[koloid]]ów – [[Potencjał elektrokinetyczny|potencjał dzeta]] (potencjał elektrokinetyczny)

== Kodowanie ==
W [[Unicode]] litera jest zakodowana:
{| class="wikitable"
! Znak !! Unicode !! Kod [[HTML]] !! Nazwa unikodowa !! Nazwa polska
|-
| style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | Ζ
| U+0396 || <code>&amp;Zeta;</code> '' lub'' <code>&amp;#x0396;</code> '' lub'' <code>&amp;#918;</code>
| GREEK CAPITAL LETTER ZETA || wielka litera grecka dzeta
|-
| style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | ζ
| U+03B6 || <code>&amp;zeta;</code> '' lub'' <code>&amp;#x03B6;</code> '' lub'' <code>&amp;#950;</code>
| GREEK SMALL LETTER ZETA || mała litera grecka dzeta
|}

W [[LaTeX]]-u używa się znacznika:
{| class="wikitable"
! Znak !! LaTeX
|-
| style="font-size: 2em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | <math>\Zeta</math> || <code>\Zeta</code>
|-
| style="font-size: 2em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | <math>\zeta</math> || <code>\zeta</code>
|}

== Zobacz też ==
* [[lista jednoliterowych skrótów i symboli]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{Alfabet grecki}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Litery alfabetu greckiego]]