Tekst źródłowy strony Dura Parchment 24

{{wyróżnienie|DA}}
{{Manuskrypt infobox
 |tytuł             = Pergamin Dura 24<br />Kodeks 0212 (GA)
 |tytuł oryginalny  = 
 |grafika           = Dura Parchment 24 (facsimile).JPG
 |opis grafiki      = Dura P. 24 w wydaniu facsimile (Kraeling, 1935)
 |oznaczenie        = 
 |fundator          = 
 |autor             = 
 |autor iluminacji  = 
 |data powstania    = III wiek
 |miejsce powstania = 
 |rodzaj            = [[Kodeks majuskułowy (Nowy Testament)|kodeks majuskułowy]]
 |numer             = 0212
 |zawartość         = harmonia czterech Ewangelii
 |język             = grecki
 |technika          = 
 |rozmiary          = 10,5 × 9,5 cm
 |liczba kart       = 
 |czcionka          = 
 |typ tekstu        = mieszany
 |kategoria         = III
 |data odkrycia     = 
 |odkrywca          = Dura
 |przechowywany     = [[Uniwersytet Yale]]
 |commons           = 
 |wikiźródła        = 
}}
'''Dura Parchment 24''', oznaczany przy pomocy [[siglum]] 0212 na liście Gregory-Aland – grecki rękopis [[Uncjała|uncjalny]] Nowego Testamentu, pisany na pergaminie. Jest to również jeden z nielicznych zachowanych chrześcijańskich dokumentów pisanych w formie zwoju. [[Paleografia|Paleograficznie]] datowany jest na [[III wiek|III]] wiek (wiek wcześniejszy też jest możliwy)<ref name=Aland>{{Cytuj książkę|nazwisko= Aland |imię=K. |autor2 = B. Aland | inni = przeł. Erroll F. Rhodes | tytuł=The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism |url= https://archive.org/details/textnewtestament00kurt |wydawca=William B. Eerdmans Publishing Company|miejsce=Michigan|rok=1995|strony=[https://archive.org/details/textnewtestament00kurt/page/104 104], 125|isbn=978-0-8028-4098-1}}</ref>. Tekst rękopisu jest [[harmonia Ewangelii|harmonią czterech Ewangelii]], podobną do [[Diatessaron]]u, albo kopią samego Diatessaronu, którego greckim świadkiem jest również [[Papirus 25|<math>\mathfrak{P}^{25}</math>]] (Gregory-Aland). Tekst fragmentu, zwłaszcza niektóre jego partie, był kilkakrotnie rekonstruowany. W dalszym ciągu nie wyjaśniono wszystkich zagadek z nim związanych.

Obecnie kodeks przechowywany jest w Bibliotece Rzadkich Ksiąg i Rękopisów im. Beinecke'ów (P. Dura 24) na [[Uniwersytet Yale|Uniwersytecie Yale]], w [[New Haven]]<ref name=Aland />.

== Opis ==
Zachowany fragment karty nie jest rękopisem Nowego Testamentu w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zawiera jedynie frazy ewangeliczne na jednej pergaminowej karcie (10,5 na 9,5&nbsp;cm). Frazy zostały skopiowane z Mt 27,56-57; Mk 15,40.42; Łk 23,49.50.51; Jan 19,38. Tekst jest pisany w jednej kolumnie na stronę, 15 (lub więcej) linijek w kolumnie, 30–35 liter w linijce<ref name=Aland />. Tylko jedna strona karty jest zapisana, druga natomiast jest pusta. Sugeruje to, że karta pochodzi ze zwoju. Także dziury w pergaminie są bardziej charakterystyczne dla zwoju niż kodeksu<ref>D.C. Parker, D.G.K. Taylor, [[Mark Goodacre|M.S. Goodacre]], „The Dura-Europos Gospel Harmony,” in ''Studies in the Early Text of the Gospels and Acts'', ed. D.G.K. Taylor, Birmingham: University of Birmingham Press, 1999, s. 192 nn.</ref>. ''[[Nomina sacra]]'' (imiona święte) pisane są skrótami<ref>Patrz: {{Cytuj książkę | autor = [[Bruce M. Metzger]] | tytuł = Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Palaeography | wydawca = Oxford University Press | miejsce = Oxford | rok = 1981 | strony = Plate 8, s. 67}}</ref>.

Niektóre z liter uzyskują nietypowe kształty. Litera [[alfa]] uzyskuje aż trzy kształty: kapituły, uncjały i minuskuły. Litery ''[[tau]]'' oraz ''[[eta]]'' uzyskują w rodzajniku της niezwykłe kształty. Litera ''[[My (litera)|mu]]'' ma głębokie siodło<ref name=Metzger>{{Cytuj książkę | autor = Bruce M. Metzger | tytuł = Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Palaeography | url = https://archive.org/details/manuscriptsgreek00bruc | wydawca = Oxford University Press | miejsce = Oxford | rok = 1981 | strony = [https://archive.org/details/manuscriptsgreek00bruc/page/n76 66] | isbn = 978-0-19-502924-6}}</ref>.

Tekst rękopisu posiada niezwykłe oznaczenia, których jak dotąd nigdzie nie znaleziono – na przykład litera ''[[Ipsylon|ypsilon]]'' (Υ) występuje w kilku miejscach tekstu, ale bez żadnego związku z tekstem. Jej zastosowanie jest całkowicie niezrozumiałe<ref name=Metzger /><ref>R. Waltz, [http://www.skypoint.com/members/waltzmn/ManuscriptsUncials.html#u0212 Kodeks 0212 w ''Encyclopedia of Textual Criticism''] {{lang|en}}</ref>. (Patrz transkrypcja poniżej, minuskułowe ''ypsilon'' – υ.)

== Tekst ==
Rękopis, mimo fragmentarycznego charakteru, przekazuje dwa unikatowe warianty tekstowe. W Łukaszu 23,49 znajduje się unikatowy wariant tekstowy: „żony tych, którzy byli jego uczniami” (albo „żony tych, którzy szli za nim”)<ref name=Metzger />. W Mateuszu 27,57, miasto [[Rama (miasto biblijne)|Arymatea]], normalnie transkrybowane po grecku Αριμαθαια, tutaj występuje w formie Ερινμαθαια (Erinmathea), termin syryjskiego pochodzenia (z błędem itacyzmu)<ref name=Early32>Bruce M. Metzger, ''The Early Versions of the New Testament: Their Origin, Transmission and Limitations'', Oxford: [[Clarendon Press]], 1977, s. 32.</ref>.

Tekst dwukrotnie zgadza się z [[Kodeks Watykański|Kodeksem Watykańskim]] oraz przekładem na [[język koptyjski#Dialekty i literatura|dialekt bohairski]], przeciwko wszystkim pozostałym rękopisom (w linii 1. dodane zostało αι przed γυναικης; w linii 9. και, znajdujący się pomiędzy αγαθος a δικαιος, został ominięty)<ref name=Kraeling36>Kraeling, Carl H. [http://www.archive.org/stream/MN41439ucmf_4#page/n47/mode/2up ''A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura'']. ''[[Studies and Documents|S & D]]'' '''3''' (London, 1935), s. 36.</ref>.

Tekst dwukrotnie zgadza się z [[Kodeks Bezy|Kodeksem Bezy]], w linii 4 przekazuje wariant ην δε η ημερα παρασκευη zamiast και ημερα ην παρασκευη [lub παρασκευς]; w linii 9 fraza και ανηρ została ominięta<ref name=Kraeling36 />.

Fragment dwukrotnie zgadza się z tekstem syrosynajskim (syr<sup>sin</sup>). Pierwsza zgodność z syrosynajskim dzielona jest wspólnie z Kodeksem Bezy – ην δε η ημερα zamiast και ημερα ην, druga zgodność to określenie miasta Arimatea jako „miasta w Judei” zamiast „miasta judzkiego”<ref>Kraeling, Carl H. [http://www.archive.org/stream/MN41439ucmf_4#page/n47/mode/2up ''A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura'']. ''[[Studies and Documents|S & D]]'' '''3''' (London, 1935), s. 36 i 37.</ref>. Ten drugi wariant wspierany jest przez inne syryjskie rękopisy, przez starołaciński ''Codex Veronensis'', Wulgatę, oraz arabski ''Diatessaron'', przeciwko całej greckiej tradycji tekstualne<ref>William Lawrence Petersen, [http://books.google.pl/books?id=E_NufgoxSasC&pg=PA201&lpg=PA201&dq=D.+Plooij,+%27%27A+Fragment+of+Tatian%27s+Diatessaron+in+Greek%22&source=bl&ots=N72Jg3eWRb&sig=EQdep0j5tSmNI49FcY79RtUyDwY&hl=en&ei=eWnCS4THFtKKOJ7ZhJcE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CBEQ6AEwAg#v=onepage&q&f=false ''Tatian’s Diatessaron: its creation, dissemination, significance, and history in scholarship''], Brill: Leiden 1994, s. 201.</ref>. Fragment nie potwierdza syryjskiej transkrypcji miasta ''Arymatea'' – ''Ramtha''<ref name=autonazwa1>Kraeling, Carl H. [http://www.archive.org/stream/MN41439ucmf_4#page/n49/mode/2up ''A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura'']. ''[[Studies and Documents|S & D]]'' '''3''' (London, 1935), s. 37.</ref>.

Typ greckiego tekstu rękopisu nie został zaliczony do żadnej z rodzin tekstualnych, ponieważ jest to tekst ''Diatessaronu'' (podobnie Papirus 25) – mimo to [[Kurt Aland]] zaliczył manuskrypt do [[Kategorie rękopisów Nowego Testamentu#Kategoria III|kategorii III]]<ref name=Aland />.

{| class="wikitable"
! colspan="3"|Rekonstrukcja tekstu<ref>Za: C. Badford Welles, ''The Parchments and Papyri'', tom 5 (New Haven, 1959), s. 23-24.</ref>
|-
| style="text-align:center;" | Tekst Kodeksu 0212
| style="text-align:center;" | Przekład
| Referencje biblijne
|-style="background:#FFEBCD"
|
|...[matka synów
|
|-style="background:#FFEBCD"
|&#91;Ζεβεδ]αι̣ο̣υ και Σαλωμη κ[α]ι α̣ι γ̣υ̣να̣ικες
|[Zebed]euszowych, Salome i żony
| Mt 27,56; Mk 15,40, Łk 23,49c
|-style="background:#FFEBCD"
|[των συ]ν̣ακολουθησανων α̣[υτ]ω υ απο της
|[tych, którzy] towarzyszyli Mu od
|
|-style="background:#FFEBCD"
|[Γαλιλαι]α̣ς ορωσαι τον στ[αυρωθεντ]α. υυυ ην δε
|[Galile]i zobaczyć ukrzyżowanego. A
|Łk 23,54
|-style="background:#FFEBCD"
|[η ημερ]α Παρασκευη. υ Σαββατον επεφω-
|[dzie]ń był Przygotowania, który Szabat był oznaj-
|
|-style="background:#FFEBCD"
|[σκεν. ο]ψ̣ιας δε γενομενης επι τ̣[η Π]α̣ρ̣[α]σ-
|[mujący]. A kiedy nastał wieczór, Przy-
|Mt 27,57; Mk 15,42
|-style="background:#FFEBCD"
|[κευη], υ ο εστιν Προσαββατον, πρ̣ο̣σ-
|[gotowania], to jest, dzień przed szabatem,
|
|-style="background:#FFEBCD"
|[ηλθην] ανθρωπος βουλευτη[ς υ]π̣α̣ρ-
|[przyszedł] człowiek, [na]leżący do rady,
|Mt 27,57; Łk 23,51
|-style="background:#FFEBCD"
|[χων α]π̣ο Ερινμαθαια[ς] π[ο]λ̣ε̣ω̣ς της
|z Erynmatei, m[i]asta
|[Mt 27,57]; Łk 23,51
|-style="background:#FFEBCD"
|[Ιουδαι]ας, ονομα Ιω[σεφ], α[γ]αθος̣ δι-
|[judz]kiego, imieniem Jó[zef], d[o]bry i spra-
|Mt 27,57; Łk 23,50a; Łk 23,50c
|-style="background:#FFEBCD"
|[καιος], ων μαθητης τ[ο]υ̣ Ιη(σου), κ̣ε- υυυυ
|[wiedliwy], był uczniem Jezusa, lecz
|Jn 19,38
|-style="background:#FFEBCD"
|[κρυμ]μενος δε δια τ̣ο̣ν̣ φ̣ο̣βον των
|uk[ryt]ym, ze względu na lęk przed
|
|-style="background:#FFEBCD"
|[Ιουδαιω]ν, και αυτος προσεδεχτο
|[Żydam]i. On też oczekiwał
|Mt 27,57; Łk 23,51b
|-style="background:#FFEBCD"
|[την] υ β̣[ασιλειαν] του Θ(εο)υ ο̣υτος ουκ
|k[rólestwa] Bożego. Ten człowiek nie
|Łk 23,51a
|-style="background:#FFEBCD"
|[ην συνκατατ] ιθεμ̣εν̣[ο]ς τη β̣[ουλη]
|[zga]dzał się z decy[zją] r[ady]...
|
|}

== Historia rękopisu i jego znaczenie ==
[[Plik:DuraEuropos-Church.jpg|thumb|Ruiny chrześcijańskiego kościoła w Dura Europolis, obok których znaleziono fragment Dura]]
Zachowana karta zwoju (lub kodeksu) Dura Parchment 24 została znaleziona w 1933 roku podczas wykopalisk przeprowadzanych w ruinach rzymskiego miasta [[Dura Europos]] w dolnym [[Eufrat|Eufracie]], które zostało zniszczone w 256 roku przez [[Szapur I|Szapura I]], króla perskiego. Oznacza to, że rękopis musiał być sporządzony przed 256 (''[[Terminus post quem|terminus ad quem]]'')<ref name=Metzger />. Fragment znaleziono obok ruin domu chrześcijańskiego<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko= Comfort |imię= Philip W. | tytuł= Encountering the Manuscripts: An Introduction to New Testament Paleography & Textual Criticism |wydawca= Broadman & Holman Publishers |miejsce= Neshville, Tennessee |rok= 2005 |strony= 105 |isbn=978-0-8054-3145-2}}</ref>.

Susan Hopkins jako pierwsza rozpoznała, że zawiera tekst ewangeliczny<ref>D. Plooij, ''A Fragment of Tatian’s Diatessaron in Greek'', The Expository Times, Vol. 46, No. 10, p. 471 (1935).</ref>. Carl H. Kraeling, który opublikował tekst rękopisu w 1935 roku, wraz z obszerną nad nim dyskusją, doszedł do wniosku, że jest to kopia ''Diatessaronu'' Tacjana<ref>Kraeling, Carl H. [http://www.archive.org/stream/MN41439ucmf_4#page/n3/mode/2up ''A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura'']. ''[[Studies and Documents|S & D]]'' '''3''' (London, 1935).</ref>. Tekst kodeksu został ponownie wydany w 1959 roku przez C. Bradforda Wellesa, który dokonał pewnych korekt (rodzajnik αι wstawił przed γυναικες, w rekonstrukcji Kraelinga było odwrotnie)<ref>C. Badford Welles, and others, ''The Parchments and Papyri'', volume 5 (New Haven, 1959), s. 23-24.</ref>.

Przed odkryciem Dura Parchment 24 ''Diatessaron'' dostępny był tylko w kopiach przekładów z greckiego na łaciński, arabski i ormiański. Odkrycie tego fragmentu zrewidowało poglądy na ''Diatessaron'': Tacjan skomponował swój ''Diatessaron'' z większą starannością i sumiennością, niż sądzono do tej pory. Przypuszczalnie sporządził go z czterech oddzielnych rękopisów, każdy z tekstem innej Ewangelii<ref name=Early>Bruce M. Metzger, ''The Early Versions of the New Testament: Their Origin, Transmission and Limitations'', Oxford: [[Clarendon Press]], 1977, s. 11-12.</ref>.

Odstęp czasu pomiędzy stworzeniem ''Diatessaronu'' przez Tacjana a powstaniem jego kopii nie mógłby być dłuższy niż 80 lat (jakkolwiek może być krótszy)<ref name=Early />. Pogląd, iż Dura Parchment 24 jest greckim wariantem ''Diatessaronu'', dominował do roku 1999, kiedy to Parker, Taylor i Goodacre przedstawili teorię, że rękopis jest inną wersją harmonii czterech Ewangelii, niezależna od ''Diatessaronu'' i bardziej wierna tekstowi ewangelicznemu<ref>D.C. Parker, D.G.K. Taylor i M.S. Goodacre, ''The Dura-Europos Gospel Harmony'', in D.G.K. Taylor, ''Studies in the Early Text of the Gospels and Acts'', SBL Text-Critical Studies 1 (Atlanta, GA 1999), s. 192-228.</ref>. W 2003 roku Jan Joosten krytycznie ocenił metodę zastosowaną przez badaczy Taylora, Goodacre oraz Parkera, dowodząc, że zastosowana przez nich metoda wyeliminuje wiele innych świadków ''Diatessaronu'' Tacjana z powodu licznych różnic, jakie między nimi zachodzą. Dura Parchment nie dostarcza żadnych dowodów na istnienie innej kompozycji ''Diatessaronu''<ref>[http://ecwar.org/Chapter5Tatian.pdf Tatian’s Diatessaron].</ref>.

Fragment nie pomaga w rozwiązaniu dyskusji, w jakim języku sporządzony został ''Diatessaron'' – greckim czy syryjskim. [[Francis Crawford Burkitt|Francis Burkitt]] (1864 – 1935) wskazał na różnicę, jaka zachodzi w tekście Łk 23,51 ze starosyryjskimi rękopisami czterech Ewangelii (''królestwo niebios'' i ''królestwo Boga''), w czym jest zgodny z grecką tradycją tekstualną (''królestwo Boga'')<ref>F.C. Burkitt, ''The Dura Fragment of Tatian'', JTS 1935 XXXVI, s. 255-259.</ref>. Baumstark, z drugiej strony, zauważył kilka syriacyzmów, jednym z nich jest niezwykła transkrypcja miasta Arimatea (Ερινμαθαια), która wskazuje na syryjskie pochodzenie<ref name=Early32 />.

== Zobacz też ==
* [[lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu]]
* [[Diatessaron]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* Baumstark, A., „Das Griechische Diatessaron-Fragment von Dura Europos”. ''Oriens Christianus'' '''10''' (Rome, 1978): s. 244–252.
* Burkitt, F.C., „The Dura Fragment of Tatian”. ''[[Journal of Theological Studies|JTS]]'' '''36''' (Oxford, 1935): s. 192–293.
* Joosten Jan, [https://www.jstor.org/stable/1584632 ''The Dura Parchment and the Diatessaron''], Vigiliae Christiane, V 57 N 2 May 2003, s. 159-175.
* Kraeling, Carl H. [http://www.archive.org/stream/MN41439ucmf_4#page/n3/mode/2up „A Greek Fragment of Tatians’s Diatessaron from Dura”]. ''[[Studies and Documents|S & D]]'' '''3''' (London, 1935). – facsimile, transcription, and introduction.
* Lagrange, M.-J., „Deux nouveaux textes relatifs à l'évangile”. ''Revue Biblique'' '''46''' (Paris, 1935): 321–327. – transkrypcja i facsimile.
* Leslie McFall, [https://web.archive.org/web/20080725173344/http://www.btinternet.com/~lmf12/TatianArticle.pdf#page=8 ''Tatian’s Diatessaron: Mischievous or Misleading?''], JTL, vol. 56 (1994), s. 87-114.
* Lietzmann, Hans. „Neue Evangelienpapyri”. ''[[Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft|ZNW]]'' '''34''' (Berlin, 1935): s. 291–293.
* D.C. Parker, D.G.K. Taylor i M.S. Goodacre, ''The Dura-Europos Gospel Harmony'', in D.G.K. Taylor, ''Studies in the Early Text of the Gospels and Acts'', SBL Text-Critical Studies 1 (Atlanta, GA 1999), s. 192-228.
* Plooij, D., ''A Fragment of Tatian’s Diatessaron in Greek'', The Expository Times, Vol. 46, No. 10, s. 471-476 (1935).
* Welles, C. Badford, R.O. Fink, and J.F. Gilliam, „The Parchments and Papyri”, ''Excavation Report'' '''5''' (New Haven, 1959): s. 23–24. – re-edition of Kraeling’s work with a few minor corrections.

== Linki zewnętrzne ==
* R. Waltz, [http://www.skypoint.com/members/waltzmn/ManuscriptsUncials.html#u0212 Kodeks 0212] w ''Encyclopedia of Textual Criticism'' {{lang|en}}

{{Kodeksy majuskułowe}}

[[Kategoria:Majuskułowe rękopisy NT|0212]]
[[Kategoria:Manuskrypty biblijne z III wieku]]
[[Kategoria:Wczesne rękopisy greckiego NT]]