Tekst źródłowy strony Digamma

{{Grafem infobox
 |nazwa               = Digamma
 |grafika             = Greek letter digamma on font lines.svg
 |opis grafiki        = 
 |znak                = Ϝ ϝ
 |majuskuła           = Ϝ, Ͷ
 |minuskuła           = ϝ, ͷ
 |podstawowy alfabet  = grecki
 |oparty na grafemie  = [[Waw (litera)|Waw (𐤅)]]
 |wartość liczbowa    = 6
 |wikisłownik         = digamma
}}
'''Digamma''' ({{greka|ϝαύ/δίγάμμα}}, pisana '''Ϝϝ''' lub '''Ͷͷ''') – litera, która występowała w archaicznym [[alfabet grecki|alfabecie greckim]], w którym oznaczała głoskę /{{IPA|v}}/ lub /{{IPA|w}}/. W greckim systemie liczbowym oznacza liczbę [[6 (liczba)|6]]. Pochodzi prawdopodobnie (tak jak i ypsilon) od fenickiej litery waw. Nie znamy jej oryginalnej greckiej nazwy, prawdopodobnie brzmiała ona {{grc|Ϝαῦ}} (wym. ''wau''). Nazwa „digamma” („podwójna [[gamma]]”) powstała później, ze względu na jej kształt. Digammy używano do zapisu liczby 6 tylko w starożytności, od czasów bizantyjskich służy do tego [[ligatura (pismo)|ligatura]] [[Stigma (litera)|stigma]] ([[Plik:Stigma uc lc.svg|25px]]) stanowiąca połączenie [[sigma|sigmy]] i [[tau]]. Współcześnie zamiast stigmy często używa się ciągu liter sigma i tau (ΣΤ στ). Za pośrednictwem alfabetu zachodniogreckiego digamma jako litera [[F]] przeszła do [[alfabet łaciński|alfabetu łacińskiego]].

Gdy Grecy ok. IX w. p.n.e. zapożyczyli litery semickie, by stworzyć swój własny alfabet, użyli do zapisu odziedziczonej po [[język praindoeuropejski|języku praindoeuropejskim]] spółgłoski [w] fenickiej litery [[waw (litera)|waw]]. Spółgłoska [w] zanikła jednak razem z dialektami greckimi, gdy wyparła je oparta głównie na [[dialekt attycki|dialekcie attyckim]] i [[dialekt joński|jońskim]] greka [[koine]], przodek [[język nowogrecki|języka nowogreckiego]]. Głoska [w] była obecna w dialektach [[Lakonia|Lakonii]], [[Beocja|Beocji]], [[Cypr (wyspa)|Cypru]] i kilku innych, nie występowała jednak (lub bardzo wcześnie zanikła) w dialektach attyckim, jońskim i wschodnich odmianach [[dialekt dorycki|dialektu doryckiego]]. Stopniowy zanik głoski [w] w dialektach czynił obecność digammy w alfabecie greckim zbyteczną.

Litera digamma znalazła się także w [[alfabet gocki|alfabecie gockim]] i [[alfabet koptyjski|koptyjskim]]. W obu przypadkach służy do zapisu liczb za pomocą liter.

== Użycie jako symbolu ==
=== Ϝ ===
[[Majuskuła|Majuskuły]] digammy nie używa się jako symbolu, ponieważ wygląda ona podobnie do łacińskiej litery F.

=== ϝ ===
* w [[matematyka|matematyce]]:
** [[Funkcja Γ|funkcja digamma]]

== Kodowanie ==
W [[Unikod|Unicode]] litera jest zakodowana:
{| class="wikitable"
! Znak !! Unicode !! Kod [[HTML]] !! Nazwa unikodowa !! Nazwa polska
|-
| style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | Ϝ
| U+03DC || <code>&amp;#x03DC;</code> '' lub'' <code>&amp;#988;</code>
| GREEK CAPITAL LETTER DIGAMMA || wielka litera grecka digamma
|-
| style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | ϝ
| U+03DD || <code>&amp;#x03DD;</code> '' lub'' <code>&amp;#989;</code>
| GREEK SMALL LETTER DIGAMMA || mała litera grecka digamma
|-
| style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | Ͷ
| U+0376 || <code>&amp;#x0376;</code> '' lub'' <code>&amp;#886;</code>
| GREEK CAPITAL LETTER PAMPHYLIAN DIGAMMA || wielka litera grecka pamfilska digamma
|-
| style="font-size: 3em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | ͷ
| U+0377 || <code>&amp;#x0377;</code> '' lub'' <code>&amp;#887;</code>
| GREEK SMALL LETTER PAMPHYLIAN DIGAMMA || mała litera grecka pamfilska digamma
|}

W [[LaTeX]]-u używa się znacznika:
{| class="wikitable"
! Znak !! LaTeX
|-
| style="font-size: 2em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | <math>\Digamma</math> || <code>\Digamma</code>
|-
| style="font-size: 2em; line-height: 1.0; font-family: serif; font-weight: normal" | <math>\digamma</math> || <code>\digamma</code>
|}

== Zobacz też ==
* [[lista jednoliterowych skrótów i symboli]]

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.opoudjis.net/unicode/nonattic.html#digamma Nick Nicholas, Digamma]

{{Alfabet grecki}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Litery alfabetu greckiego]]