Tekst źródłowy strony Aleksander Pełczyński

{{Biogram infobox
 |imię i nazwisko           = Aleksander Pełczyński
 |grafika                   = 
 |opis grafiki              = 
 |alt grafiki               = 
 |data urodzenia            = [[2 lipca]] [[1932]]
 |miejsce urodzenia         = [[Tarnopol]]
 |data śmierci              = [[20 grudnia]] [[2012]]
 |miejsce śmierci           = [[Wrocław]]
 |zawód                     = [[matematyk]]
 |odznaczenia               = 
 |commons                   = 
}}
[[Plik:Aleksander Pełczyński grób1.JPG|thumb|240px|Grób Aleksandra Pełczyńskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach]]
'''Aleksander Pełczyński''' (ur. [[2 lipca]] [[1932]] w [[Tarnopol]]u, zm. [[20 grudnia]] [[2012]] we [[Wrocław]]iu) – polski [[matematyk]], członek rzeczywisty [[Polska Akademia Nauk|PAN]], specjalista w zakresie [[Analiza funkcjonalna|analizy funkcjonalnej]] i [[topologia|topologii]] nieskończenie wymiarowej. Autor tzw. ''[[metoda rozkładu Pełczyńskiego|metody rozkładu Pełczyńskiego]]''. 

== Życiorys ==
Ukończył [[I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku|I Liceum Ogólnokształcące w Gdańsku]]<ref>''Pierwsza Olimpiada Matematyczna. Sprawozdanie Komitetu Głównego'', Warszawa, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1951, s. 18–20.</ref>.
W latach 1950–1955 studiował matematykę na [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytecie Warszawskim]]. Doktoryzował się w 1958 na podstawie pracy ''Własności izomorficzne przestrzeni Banacha związane ze słabą zbieżnością bezwarunkową szeregów''; promotorem był [[Stanisław Mazur]]. W 1963 habilitował się, a w 1974 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego.

W latach 1955–1967 był zatrudniony na Uniwersytecie Warszawskim, a od 1967 do przejścia na emeryturę w 2002 – w [[Instytut Matematyczny Polskiej Akademii Nauk|Instytucie Matematycznym PAN]]. W roku 1976 został członkiem korespondentem PAN, w roku 1989 członkiem rzeczywistym.

W latach sześćdziesiątych XX wieku był członkiem drużyny matematyków w [[teleturniej]]u [[Teleturnieje nadawane w TVP1|20 pytań]]. W latach 1971–1986 był przewodniczącym Komitetu Głównego [[Olimpiada Matematyczna|Olimpiady Matematycznej]]. Redaktor pisma [[Studia Mathematica]]. Był promotorem 7 prac doktorskich: [[Tadeusz Figiel]] (1972), Niels Jørgen Nielsen<ref>Niels Jørgen Nielsen został później profesorem w ''[[Uniwersytet Południowej Danii|Syddansk Universitet]]'' w Odense.</ref>, [[Przemysław Wojtaszczyk]] (1973), [[Nicole Tomczak-Jaegermann]] (1974), [[Stanisław Szarek (matematyk)|Stanisław Szarek]] (1979), Wojciech Wojtyński, Michał Wojciechowski (1993). Jego uczniowie byli promotorami w kolejnych 16 doktoratach, a ci „wnukowie matematyczni” byli promotorami w 27 dalszych doktoratach<ref>Mathematical Genealogy Project https://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=45917.</ref>.

Dwukrotnie dostał zaproszenie do wygłoszenia referatu na [[Międzynarodowy Kongres Matematyków|Międzynarodowym Kongresie Matematyków, ICM]]: w 1966 w Moskwie (wspólnie z Borysem Mitiaginem) i plenarny na kongresie w Warszawie 1983.

Otrzymał wiele nagród: [[Nagroda im. Stefana Banacha]] (1961) przyznana przez [[Polskie Towarzystwo Matematyczne]], Nagroda Wydziału III Nauk Matematycznych, Fizycznych i Chemicznych PAN (1963), Nagroda [[Fundacja Alfreda Jurzykowskiego|Fundacji Alfreda Jurzykowskiego]] (1981), [[Medal im. Wacława Sierpińskiego]] (1983), [[Medal im. Stefana Banacha]] (1996) przyznany przez Prezydium PAN, Medal im. Władysława Orlicza (1996), Nagroda Prezesa Rady Ministrów (2002).

[[Doktor honoris causa|Doctor honoris causa]] czterech uczelni: Vrije Universiteit [[Bruksela|Brussel]] (1983); Friedrich-Schiller-Universität [[Jena]] (1984); [[Kent (Ohio)|Kent]] State University ([[Ohio]], USA); [[Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu|Uniwersytet im. Adama Mickiewicza]] w Poznaniu (2005). W 1986 został członkiem zagranicznym Akademii Nauk [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]]. Członek honorowy Polskiego Towarzystwa Matematycznego od 2003. Pochowany w Alei Zasłużonych na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie]] (kwatera FIV-tuje-1)<ref>[http://www.cmentarzekomunalne.com.pl/mapa/mapa.php?cment=PWZKI&rzad=TUJE&kwatera=F%20IV&grob=1&dane=+imie=A+nazwisko=Pe%C5%82czy%C5%84ski+check_nazwisko=on+check_ur=+rok=1800+miesiac=1+dzien=1+rok2=2020+miesiac2=2+dzien2=10+check_zg=+rok_zg1=1800+miesiac_zg1=1+dzien_zg1=1+rok_zg2=2020+miesiac_zg2=2+dzien_zg2=10+cmentarz=powazkowski#kotwica Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze].</ref>.

== Życie prywatne ==
Jego żoną była Rosjanka Swietłana<ref name="ipn">{{Cytuj stronę|url=https://web.archive.org/web/20240712215721/https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/92330|tytuł=Dane osoby pełniącej funkcje publiczne|opublikowany=katalog.bip.ipn.gov.pl |data dostępu=2024-12-08}}</ref><ref name="mwp">{{Cytuj stronę|tytuł=W świat dyplomacji z Katarzyną Pełczyńską-Nałęcz|opublikowany=mieszkamwpruszczu.pl |data dostępu=2024-12-08 |data = 13 grudnia 2022 |url=https://mieszkamwpruszczu.pl/n-aktualnosci-lista.qbpage?articleId=699403}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|url=https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/podcast-rigamonti-zaloba-po-rosji-katarzyna-pelczynska-nalecz-zupelnie-inna-rosja/l4vhvyk|tytuł=Podcast Rigamonti. Żałoba po Rosji: Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz. Zupełnie inna Rosja |opublikowany= onet.pl |data dostępu=2024-12-08 |data = 22 maja 2023}}</ref>, a córką [[Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz]].

== Dorobek ==
Autor ponad 100 [[publikacja naukowa|publikacji]] oraz [[monografia|monografii]]
* [[Czesław Bessaga|Bessaga, Czesław]]; Pełczyński, Aleksander: ''Selected topics in infinite-dimensional topology''. „Monografie Matematyczne”, Tom 58. PWN, Warszawa, 1975.
* Pełczyński, A.: ''Banach Spaces of Analytic Functions and Absolutely Summing Operators'', American Mathematical Society Regional Conference Series in Mathematics nr. 30, Providence R.I. 1977.

Inne przełomowe prace to m.in.
* Bessaga, C., and Pełczyński, A.. ''On bases and unconditional convergence of series in Banach spaces'', Studia Mathematica 17 (1958), 151–164. <http://eudml.org/doc/216910>
* Pełczyński, A.: ''Projections in certain Banach spaces'', Studia Mathematica 19 (1960), 209-228. <http://eudml.org/doc/216957>
* Lindenstrauss J., Pełczyński, A.: ''Absolutely summing operators in <math>\mathcal L_p</math>-spaces and their applications'', Studia Math. 29 (1968), 275–326.

== Zobacz też ==
* [[Operator ściśle kosingularny|operator Pełczyńskiego]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* Wojtaszczyk, P: ''Aleksander Pełczyński (1932–2012)'', Wiadomości Matematyczne 50(1) (2014), 159–162. https://www.impan.pl/~pwojtas/Publikacje/OlekWiadomosci.pdf

== Linki zewnętrzne ==
* Laureat nagrody PTM [http://www.ptm.org.pl/laureaci/aleksander-pelczynski-0 ''Aleksander Pełczyński''],
* [http://www.instytucja.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1111:peczyski-aleksander&catid=50:wydzia-iii&Itemid=30 Aleksander Pełczyński w PAN]
* [https://www.ptm.org.pl/zawartosc/zmar%C5%82-profesor-aleksander-pe%C5%82czy%C5%84ski-1932-2012 Nekrolog PTM]
* [http://www.impan.pl/Nekrologi/apelcz.html Nekrolog IM PAN]
* [http://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=45917 Matematyczna genealogia AMS]
* [https://archive.is/20121228220428/http://newsletter.lms.ac.uk/09.html#54 Newsletter of the London Mathematical Society]
* Joe Diestel (ed.), [http://www.ams.org/publications/journals/notices/201701/rnoti-p54.pdf Aleksander „Olek” Pełczyński 1932–2012], Notices AMS, vol. 64, 2017, no.1, pp. 54–58.

{{Laureaci Nagrody Stefana Banacha (PTM)}}
{{Laureaci Medalu Stefana Banacha (PAN)}}
{{Laureaci Medalu Wacława Sierpińskiego}}
{{Kontrola autorytatywna}}

{{SORTUJ:Pełczyński, Aleksander}}
[[Kategoria:Absolwenci I LO im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku]]
[[Kategoria:Absolwenci Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego]]
[[Kategoria:Analiza funkcjonalna – polscy naukowcy]]
[[Kategoria:Członkowie Polskiego Towarzystwa Matematycznego]]
[[Kategoria:Członkowie rzeczywiści PAN]]
[[Kategoria:Doktorzy honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu]]
[[Kategoria:Laureaci medalu im. Stefana Banacha]]
[[Kategoria:Laureaci medalu im. Wacława Sierpińskiego]]
[[Kategoria:Laureaci Nagrody im. Stefana Banacha]]
[[Kategoria:Ludzie upamiętnieni nazwami twierdzeń]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Tarnopolu]]
[[Kategoria:Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie]]
[[Kategoria:Polscy doktorzy honoris causa uczelni w Belgii]]
[[Kategoria:Polscy doktorzy honoris causa uczelni w Niemczech]]
[[Kategoria:Polscy doktorzy honoris causa uczelni w Stanach Zjednoczonych]]
[[Kategoria:Polscy matematycy XX wieku]]
[[Kategoria:Polscy matematycy XXI wieku]]
[[Kategoria:Polscy topolodzy]]
[[Kategoria:Pracownicy instytutów naukowych PAN]]
[[Kategoria:Prelegenci ICM]]
[[Kategoria:Wykładowcy Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1932]]
[[Kategoria:Zmarli w 2012]]