Tekst źródłowy strony 2I/Borisov

{{Kometa infobox
 |nazwa           = 2I/Borisov
 |zdjęcie         = Comet-2IBorisov-HubbleST-20191016_(cropped).png
 |opis            = 2I/Borisov w październiku 2019{{u|hub}}
 |odkrywca        = 
 |odkrywca_opis   = astronom amator Gienadij Borysow,<br>[[Krymskie Obserwatorium Astrofizyczne]]
 |dzień           = 30 sierpnia
 |rok             = 2019
 |alternatywnie   = gb00234,<br>C/2019 Q4 (Borisov)
 |półoś_wielka    = 
 |mimośród        = 3,35619 ± 0,00015 ([[Jet Propulsion Laboratory|JPL]])<ref name="jpldata" /><br>3,34 ± 0,07 (Gray)<ref name="Gray234" /><br>2–4 (Scout)<ref name="Scout" />
 |peryhelium      = 2,006624 ± 0,000017<ref name="jpldata" />
 |aphelium        = 
 |obieg           = 
 |nachylenie      = 44,05263 ± 0,00011<ref name="jpldata" />
 |węzeł           = 308,14892 ± 0,00033<ref name="jpldata" />
 |argument        = 209,12461 ± 0,00048<ref name="jpldata" />
 |moment          = 8 grudnia 2019<ref name="jpldata" />
 |charakterystyka = 
 |średnica        = 0,2–0,5<ref name="nucleus" />
 |jasność         = 
 |masa            = 
 |gęstość         = 
 |okres_obrotu    = 
 |albedo          = 
 |roje            = 
}}
'''2I/Borisov''' (oznaczenie tymczasowe '' gb00234'', wstępnie ''C/2019 Q4 (Borisov)'') – [[kometa]] międzygwiezdna<ref name="spider" /> ([[Kometa jednopojawieniowa|jednopojawieniowa]]) o [[Ekscentryczność (fizyka)|mimośrodzie]] orbity heliocentrycznej <math>e \approx 3</math><ref name="RIA12" />, niezwiązana grawitacyjnie ze [[Słońce]]m<ref name="jpldata" /><ref name="MPECK19RA6" />. W ciągu kilkunastu dni po odkryciu obiektu i badaniach jego trajektorii oceniono, że porusza się on po [[Orbita hiperboliczna|orbicie hiperbolicznej]], z hiperboliczną nadwyżką prędkości <math>v_\infty</math> około 30 km/s{{u|v∞}}. Jest to ważna przesłanka wskazująca, że jest to obiekt międzygwiezdny<ref name="Atel13100" /><ref name="Gray35237" /><ref name="Guzik2020" /><ref name="NYT-20190912" />.

== Odkrycie ==
Obiekt został odkryty 30 sierpnia 2019 r. w [[Krymskie Obserwatorium Astrofizyczne|Krymskim Obserwatorium Astronomicznym]], przez rosyjsko-ukraińskiego{{u|RU-UA}} astronoma amatora Giennadija Borysowa{{u|GB}}<ref name="RIA12" /><ref name="spider" /> za pomocą własnego teleskopu o średnicy zwierciadła 0,65 metra<ref name="RIA12" />. W chwili odkrycia obiekt zbliżał się do Słońca i znajdował się ok. 3 ± 0,1 [[Jednostka astronomiczna|au]] od Słońca oraz 3,8 ± 0,1 au od [[Ziemia|Ziemi]] i miał [[Elongacja (astronomia)|elongację]] ok. 38°<ref name="Gray-prec" />. Nadlatywał z [[Gwiazdozbiór Perseusza|gwiazdozbioru Perseusza]], w pobliżu granicy z [[Gwiazdozbiór Kasjopei|Kasjopeą]] i bardzo blisko płaszczyzny [[Droga Mleczna|Drogi Mlecznej]]. Obliczona data dotarcia do [[peryhelium]] (największego zbliżenia do Słońca, na około 2 au<ref name="Gray-NEO" />, tj. za orbitą [[Mars]]a) to 8 grudnia 2019 r.<ref name="jpldata" />

{{Cytat
 |treść = ''Obserwowałem to 29 sierpnia, ale był to 30 sierpnia [[Czas uniwersalny|GMT]]{{u|gmt}}. W kadrze widziałem poruszający się obiekt, który poruszał się w kierunku nieco innym niż [[Pas planetoid|główne planetoidy]]{{u|ast}}. Zmierzyłem jego współrzędne i przejrzałem bazę danych [[Minor Planet Center]]. Okazało się, że był to nowy obiekt. Następnie na podstawie różnych parametrów sprawdziłem ocenę jego dotarcia w pobliże Ziemi{{u|NEO}}, która okazała się być równa 100% – innymi słowy [[Potencjalnie niebezpieczne obiekty|niebezpieczny]]. W takich przypadkach jest konieczność natychmiastowej międzynarodowej publikacji parametrów w celu potwierdzenia niebezpiecznych asteroid{{u|toconf}}. Wysłałem je i napisałem, że [obraz] obiektu był rozmyty oraz że nie była to planetoida, ale kometa.''
 |autor = 
 |źródło = Giennadij Borysow o swoim odkryciu<ref name="RIA16" />.
}}

== Nazwa komety ==
W wywiadzie dla rosyjskiej agencji informacyjnej [[RIA Nowosti]] udzielonym 16 września 2019 Giennadij Borysow wyraził też pogląd, że kometa przezeń odkryta (i nazwana wg zasad stosowanych wobec zwykłych komet) powinna wkrótce – ponieważ jest to obiekt międzygwiezdny – uzyskać inną oficjalną nazwę, w której znajdzie się jego nazwisko – w transkrypcji angielskiej „Borisov” – ale poprzedzone będzie innymi literami i cyframi niż C/2019&nbsp;Q4<ref name="RIA16" />. Zgodnie z tym przewidywaniem {{nowrap|24 września 2019}} [[Międzynarodowa Unia Astronomiczna]] nadała komecie oficjalne oznaczenie 2I/Borisov<ref name="iau" />.

== Minor Planet Center ==
[[Plik:NASA-CometNearingInnerSolarSystem-Animation.gif|mały|lewo|Animacja komety zbliżającej się do wnętrza Układu Słonecznego]]
Kometa była tymczasowo wymieniona w [[Minor Planet Center]] na liście wymagających potwierdzenia obiektów bliskich Ziemi ([[język angielski|ang.]] ''near-Earth object confirmation page, NEOCP'') jako gb00234, ponieważ wstępne i bardzo przybliżone kalkulacje jej trajektorii wskazywały na możliwość znacznego zbliżenia się do Ziemi. Zanim niepewności zredukowano na tyle, by wiedzieć, że trajektoria komety jest hiperboliczna <math>(e>1)</math> i nie zbliży się ona do Słońca poniżej 2 au, obliczenia sugerowały, że może to być orbita eliptyczna z peryhelium około 1,4 au i [[aphelium]] (największe oddalenie od Słońca) około 1,6 au, a okres obiegu Słońca mógłby być krótszy niż 1 rok<ref name="Gray-NEO" />. Takie rozwiązanie było możliwe przy przyjęciu równocześnie niższego mimośrodu <math>(e \approx 0,7)</math> i wyższego nachylenia (75°); takie elementy orbity są już jednak wykluczone na podstawie dokładniejszych pomiarów, a kometa nie kwalifikuje się do [[Obiekty bliskie Ziemi|obiektów bliskich Ziemi]]<ref name="jpldata" />.

== Ekscentryczność ==
Im mniejsze peryhelium, tym mniejszy będzie mimośród <math>e</math> orbity hiperbolicznej{{u|ec}}. Międzygwiezdni przybysze mogą mieć bardzo duże wartości tego parametru, takie jak <math>e>3,</math> ponieważ obiekty te nigdy nie były związane grawitacyjnie ze Słońcem, a niewielka różnica prędkości powoduje dużą zmianę ekscentryczności.

Po 13 dniach obserwacji najlepsza ocena elementów orbity wskazała na trajektorię hiperboliczną z <math>e \approx 3,5</math> i peryhelium odległym od Słońca o ~2,0 au, przez które obiekt przeszedł 8 grudnia 2019<ref name="jpldata" />. Wykorzystując 151 obserwacji, algorytm Scout z [[Jet Propulsion Laboratory|JPL]] podał zakres ekscentryczności 2,9–4,5<ref name="Scout" />.

Przy zaledwie 12-dniowym cyklu obserwacji wciąż jeszcze istniały wątpliwości, czy jest to obiekt międzygwiezdny. Orbita mogłaby być [[Tor ruchu#Przykłady torów|paraboliczna]] tylko wtedy, gdyby na obiekt działały znaczące siły inne niż [[Grawitacja|grawitacyjne]] ([[siła ciągu]] z odgazowania obiektu następującego wskutek jego ogrzania), w większym stopniu niż u jakichkolwiek innych znanych komet<ref name="Gray35237" />. Przyjęcie istnienia dużych sił niegrawitacyjnych przy wysoce ekscentrycznym rozwiązaniu równań orbity mogłoby wygenerować mimośród <math>e</math> około 1, minimalną odległość przecięcia z orbitą Ziemi {{nowrap|ok. 0,34 au (51 mln km),}} z peryhelium 0,90 au około 30 grudnia 2019&nbsp;r<ref name="Gray234c" />. Ze wzrostem liczby obserwacji rozwiązanie zbiegało jednak do trajektorii hiperbolicznej, która potwierdziła międzygwiezdne pochodzenie obiektu, a siły niegrawitacyjne nie pozwalały wyjaśnić obserwowanych parametrów jego ruchu<ref name="MPECK19RA6" />.

{|
|
{| class="wikitable floatright" style="text-align:center; font-size:0.9em;"
|+ Międzygwiezdna&nbsp;prędkość&nbsp;przylotu
|-
! Obiekt !! Prędkość
|-
| [[C/2010 X1 (Elenin)]]<br><small>dla porównania, kiedy<br>była 200 [[jednostka astronomiczna|au]] od Słońca</small> || 2,96 km/s{{u|el}}<br>0,62 au/rok
|-
| [[1I/ʻOumuamua]] || 26,33 km/s<ref name="pseudoMPEC" /><br>5,55 au/rok
|-
| '''2I/Borisov''' || 30,7 km/s<ref name="Gray35237" /><br>6,47 au/rok
|}
|
{| class="wikitable" style="text-align:center; font-size: 0.9em;"
|+ Zakres ekscentryczności wg JPL Scout<ref name="archive-is" />
! Liczba<br>obserwacji
! Okres obserwacji<br>[godz.]
! Zakres<br>ekscentryczności
|-
| 81 || 225 || 0,9 – 1,6
|-
| 99 || 272 || 2,0 – 4,2
|-
| 127 || 289 || 2,8 – 4,7
|-
| 142 || 298 || 2,8 – 4,5
|-
| 151 || 302 || 2,9 – 4,5
|}
|}
Jedyny wcześniej zaobserwowany obiekt, który docierając do wnętrza Układu Słonecznego miał orbitę hiperboliczną (<math>e>1</math> oraz dużą hiperboliczną nadwyżkę prędkości <math>v_\infty,</math> znacząco przekraczającą 3&nbsp;km/s), to odkryta w 2017 roku kometa [[1I/ʻOumuamua]], która miała <math>e</math> około 1,19 i <math>v_\infty</math> około 26,33&nbsp;km/s; 2I/Borisov odróżnia się od niej prawie trzy razy wyższym mimośrodem{{u|mimo3}}, a także nieco większą (o kilkanaście procent) hiperboliczną nadwyżką prędkości{{u|hipv}}.

We wrześniu 2019 kometę 2I/Borisov lepiej było obserwować z półkuli północnej<ref name="Gray234" />. Mając nachylenie orbity 44 stopni, 2I/Borisov nie zbliżyła się znacząco do planet<ref name="jpldata" />. Obserwowanie tej komety przy pomocy dużych profesjonalnych teleskopów było we wrześniu 2019 bardzo utrudnione, bo niezbędne byłoby skierowanie ich zbyt blisko tarczy słonecznej (co mogłoby skutkować ich „oślepieniem” i zniszczeniem aparatury), ale oceniano, że od października 2019 będzie to możliwe<ref name="Фонтанка" /><ref name="Calaghan" />. Około 6 grudnia 2019 r. kometa znalazła się w jednakowej odległości od Słońca i od Ziemi<ref name="Gray234" />, pod koniec grudnia dotarła około 2&nbsp;au od Ziemi i miała elongację około 80°<ref name="Gray234" />. Od początku roku 2020 stała się lepszym obiektem do obserwacji na półkuli południowej<ref name="Gray234" />.

Obserwacje komety po przejściu przez peryhelium ukazały, że na początku marca doszło do dwóch skokowych wzrostów jej jasności, przy stałym poziomie pomiędzy nimi. Takie zachowanie sugeruje, że doszło do rozpadu międzygwiezdnej komety, która prawdopodobnie po raz pierwszy tak bardzo zbliżyła się do gwiazdy<ref name="rozpad" />.

{{grafika rozwinięta
|tytuł=Kometa 2I/Borisov – diagramy trajektorii |położenie=center |kierunek=horizontal |szerokość=
|grafika1=Comet-C2019Q4-Orbit-20190914.png |szerokość1=400|opis1=Trajektoria wyznaczona 14.09.2019
|grafika2=Comet2019Q4-InterstellarObject-20190912.gif |szerokość2=410 |opis2=Trajektoria
|grafika3=Interstellar visitors.jpg|szerokość3=296|opis3=Porównanie trajektorii <span style="background:yellow">'''2I/Borisov'''</span> z <span style="background:red>'''[[1I/ʻOumuamua|1I/ʻOumuamuą]]''',</span>.<br>[https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/A_comparison_of_two_interstellar_objects_passing_through_our_solar_system.gif kliknij tutaj] by zobaczyć animację.}}
{{clear}}

== ''Precovery'' ==
Angielskim terminem ''pre-discovery'' (lub w uproszczeniu ''precovery''), który można tłumaczyć jak „przed-odkrycie” (nawiązującym do ''discovery'', czyli „odkrycie”) określa się w astronomii odnalezienie obiektu na fotografiach wykonanych wcześniej, niż dokonano jego odkrycia i identyfikacji. W przypadku 2I/Borisov grupa astronomów (pracująca pod kierunkiem Quanzhi Ye z [[Uniwersytet Marylandu w College Park|Uniwersytetu Marylandu w College Park]]) przeanalizowała fotografie wykonane przed sierpniem 2019 tych obszarów nieba, przez które przebiegała trajektoria tej komety, zanim jeszcze dostrzegł ją Gienadij Borysow. Okazało się, że pierwszą (najstarszą) fotografią, na której bez wątpliwości można wskazać tę kometę, była ta wykonana 13 grudnia 2018 roku{{u|seria}}. Wówczas 2I/Borisov miała blask około 21,2[[Wielkość gwiazdowa|<sup>m</sup>]] znajdowała się około 8&nbsp;[[Jednostka astronomiczna|au]] od Słońca, czyli dalej, niż orbita Jowisza, który krąży w odległości około 5,2&nbsp;au. Fotografie nieznacznie starsze od tej wykonanej w grudniu 2018 (październik i listopad) nie pozwoliły z całą pewnością wykazać obecności tego obiektu, z czego astronomowie wyciągnęli wniosek, iż aktywność tej komety związana ze zbliżaniem się do Słońca (znajdowała się ona wtedy w odległości {{nowrap|ok. 8,5 au}}) była w owym czasie jeszcze nie dość znacząca. Wnioskują, że za najwcześniejsze przejawy aktywności komety odpowiedzialna była [[sublimacja]] z jej powierzchni [[tlenek węgla|tlenku węgla]] i [[dwutlenek węgla|dwutlenku węgla]], natomiast w miarę zbliżania się do Słońca, w odległości od 7 do 5&nbsp;au (tj. na początku roku 2019) wzrósł udział sublimacji [[lód|lodu]]<ref name="KK" /><ref name="Ye" />.

== Możliwość dotarcia ==
Hiperboliczna nadwyżka prędkości <math>v_\infty</math> komety 2I/Borisov wynosząca 30,7 km/s powoduje, że ewentualne dotarcie do niej [[Statek kosmiczny|statku kosmicznego]] byłoby trudniejsze, niż do [[1I/ʻOumuamua|1I/ʻOumuamuy]] (26,33 km/s). Według zespołu inicjatywy na rzecz badań międzygwiezdnych, dwutonowy statek kosmiczny mógłby teoretycznie zostać wysłany aby przechwycić ten obiekt, np. za pomocą superciężkiej [[Rakieta nośna|rakiety nośnej]] klasy [[Falcon Heavy]] w lipcu 2018, a więc tylko gdyby obiekt został odkryty znacznie wcześniej, niż to w rzeczywistości miało miejsce<ref name="Hibb" />. Ewentualne starty po rzeczywistej dacie odkrycia wymagałyby znacznie większej rakiety, takiej jak będąca jeszcze w fazie przed testami [[Space Launch System]], połączenia z przelotem w pobliżu [[Jowisz]]a i wykorzystaniu [[efekt Obertha|efektu Obertha]]{{u|Ob}}. Ponadto nawet ciężka rakieta nośna klasy SLS byłaby w stanie dostarczyć na trajektorię przechwytującą 2I/Borisov ładunek o masie zaledwie 3&nbsp;kg (taki jak miniaturowy satelita [[CubeSat]]). Według oświadczenia składanego przed amerykańskim Kongresem, [[NASA]] potrzebowałaby jednak co najmniej pięciu lat na wystrzelenie takiej misji<ref name="US" />.

== Charakterystyka fizyczna ==
Średnica [[Jądro kometarne|jądra komety]] 2I/Borisov została początkowo oceniona na 2–16 km<ref name="jpl" />. Późniejsze analizy obserwacji [[Koma (astronomia)|komy]] obiektu ukazały, że jest to znacznie mniejsze ciało i mierzy od 200 do 500 m<ref name="nucleus" />.

13 września 2019 r. [[Wielki Teleskop Kanaryjski]] uzyskał [[Widmo (spektroskopia)|widmo]] komety 2I w zakresie widzialnym o niskiej rozdzielczości, które ujawniło, że skład tego obiektu nie różni się bardzo od składu typowych komet z [[Obłok Oorta|Obłoku Oorta]]<ref name="IAC" />.

== Pochodzenie ==
Polski zespół ([[Piotr Dybczyński]] i Rita Wysoczańska z [[Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu|Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza]] w Poznaniu oraz [[Małgorzata Królikowska-Sołtan|Małgorzata Królikowska]] z [[Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk|Centrum Badań Kosmicznych PAN]] w Warszawie) poszukiwał układu, z którego pochodził ten obiekt. Chociaż wstępne wyniki wskazywały, że kometa może pochodzić z układu [[Kruger 60]], nowsze pomiary [[Prędkość radialna|prędkości radialnej]] gwiazdy znacznie zmniejszyły prawdopodobieństwo, że tak było<ref name="Cieś" /><ref name="Dybczynski2019" />.

== Zobacz też ==
* [[1I/ʻOumuamua]] – pierwszy znany obiekt międzygwiezdny, odkryty w 2017 r., o ekscentryczności e=1,19951
* [[C/1980 E1 (Bowell)]] – kometa z Układu Słonecznego, obecnie na trajektorii ucieczkowej o najwyższej znanej ekscentryczności e=1,057{{u|C/1980E1}}<ref name="jplBowell" />
* [[(514107) Kaʻepaokaʻawela]] – planetoida, która może być przechwyconym obiektem międzygwiezdnym

== Uwagi ==
{{Uwagi
|ast=Spośród 800 tysięcy znanych obiektów krążących wokół Słońca około 737 tysięcy<ref name="minor" /> (92%) znajduje się [[pas planetoid|pasie planetoid]].
|C/1980E1=[[Asysta grawitacyjna|Asysty grawitacyjnej]], czyli efektu „grawitacyjnej procy” doznała w grudniu 1980 roku inna kometa, [[C/1980 E1 (Bowell)]], przechodząc w stosunkowo niewielkiej odległości (0,228 [[jednostka astronomiczna|ua]]) od [[Jowisz]]a (półtora roku wcześniej, w kwietniu 1979, przeszła ona jeszcze w odległości 2,7&nbsp;ua od [[Saturn]]a, ale wtedy jeszcze nie była obserwowana<ref name="urania" />): grawitacja planety spowodowała, że orbita komety uległa zmianie z [[elipsa|eliptycznej]] (bądź quasi-[[Parabola (matematyka)|parabolicznej]]<ref name="urania" />) o mimośrodzie <math>e</math> minimalnie poniżej lub równym jedności w hiperboliczną orbitę ucieczkową z mimośrodem <math>e \approx 1,057</math><ref name="urania" />, przez co kometa ta opuszcza na zawsze [[Układ Słoneczny]] (w roku 1995 znajdowała się 30&nbsp;ua od Słońca, w 2008 – 50&nbsp;ua, a w 2019 – 65&nbsp;ua<ref name="jplBowell" />; dystans ten będzie stale rósł).
|ec=Ekscentryczność <math>e = (a-q)/a,</math> zatem (dla ujemnych <math>a,</math> charakteryzujących trajektorie hiperboliczne) im mniejsze peryhelium <math>q,</math> tym mniejsza ekscentryczność.
|el=Kometa Elenin znajdowała się w odległości 200 au od Słońca 29 września 1798 r. – obliczenia przy użyciu [https://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=sb&sstr=2010X1 JPL Horizons].
|GB=Gienadij Borysow jest astronomem amatorem, ale zatrudniony jest w [[Krymskie Obserwatorium Astrofizyczne|Krymskim Obserwatorium Astrofizycznym]] jako inżynier<ref name="ГАИ" />, zajmuje się oprzyrządowaniem, w tym konstrukcją teleskopów. Obserwowaniem nieba zajmuje się pozazawodowo, ale przy pomocy teleskopów własnej konstrukcji odkrył już wcześniej (od 2013 roku) siedem komet, a 2I/Borisov jest ósma<ref name="Фонтанка" />. Wyszukiwarka ''JPL Small-Body Database Browser''<ref name="brow" /> wskazuje (we wrześniu 2019) jedną [[planetoida|planetoidę]] – [[(11016) Borisov]] (1982&nbsp;SG<sub>12</sub>) – i osiem [[kometa|komet]] nazwanych jego nazwiskiem: [[C/2013 N4 (Borisov)|C/2013&nbsp;N4 (Borisov)]], [[C/2013 V2 (Borisov)|C/2013&nbsp;V2 (Borisov)]]{{u|hiper}}, [[C/2014 Q3 (Borisov)|C/2014&nbsp;Q3 (Borisov)]], [[C/2014 R1 (Borisov)|C/2014&nbsp;R1 (Borisov)]], [[C/2015 D4 (Borisov)|C/2015&nbsp;D4 (Borisov)]], [[C/2016 R3 (Borisov)|C/2016&nbsp;R3 (Borisov)]], [[C/2017 E1 (Borisov)|C/2017&nbsp;E1 (Borisov)]]{{u|hiper}}, 2I/Borisov{{u|hiper}}.
|gmt=Prawdopodobnie doszło tu do jakiegoś przejęzyczenia lub błędnej interpretacji przez redakcję [[RIA Nowosti]], bo [[czas moskiewski]] (obowiązujący na [[Krym (jednostka administracyjna Rosji)|Krymie]]) jest o trzy godziny „późniejszy” niż [[Czas uniwersalny|GMT]], co oznacza, że różnica dat pomiędzy Krymem a Greenwich może nastąpić tylko w nocy i tylko w odwrotną stronę (tak jak w przypadku [[Kapitulacja III Rzeszy#Druga kapitulacja|kapitulacji III Rzeszy]], kiedy w Berlinie był 8 maja przed północą, a w Moskwie już 9 maja po północy) niż w cytowanej wypowiedzi Borysowa. Według danych opublikowanych 11.09.2019 w ''The Astronomer’s Telegram''<ref name="AT" /> dokładny czas zgłoszenia odkrycia to 30.08.2019, godz. 01:03 [[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]].
|hiper=Kometa o orbicie hiperbolicznej <math>(e > 1).</math>
|hipv=2I/Borisov wyróżnia się także największą hiperboliczną nadwyżką prędkości <math>v_\infty</math> spośród wszystkich komet odkrytych przed nią.
|hub=Fotografia [[Warkocz kometarny|kometarnego warkocza]] 2I/Borisov wykonane 12 października 2019 za pomocą aparatu [[Wide Field Camera 3]] umieszczonego na pokładzie [[Kosmiczny Teleskop Hubble’a|Kosmicznego Teleskopu Hubble’a]]. W chwili wykonania tego zdjęcia kometa znajdowała się w odległości około 418 milionów kilometrów od Ziemi (tj. porównywalnej do średniej odległości planety karłowatej [[(1) Ceres|Ceres]] od Słońca) i przemieszczała się z prędkością {{nowrap|177 tys. km/h}}.
|mimo3=2I/Borisov jest, jak wynika z obserwacji, drugą odkrytą przez astronomów kometą międzygwiezdną (pierwszą była [[1I/ʻOumuamua]]) i ma największą spośród wszystkich odkrytych przed nią komet ekscentryczność.
|NEO=[https://minorplanetcenter.net//iau/NEO/PossNEO.html Ocena NEO] w celu obliczenia prawdopodobieństwa, że nowy obiekt jest kandydatem na znalezienie się w pobliżu Ziemi.
|Ob=Manewr Obertha (którego nie należy mylić z wykorzystaniem [[Asysta grawitacyjna|asysty grawitacyjnej]]) oznacza w skrócie wykorzystanie oddziaływania grawitacyjnego planety (lub innego ciała niebieskiego) w ten sposób, że kiedy pojazd kosmiczny skierowany w pobliże tej planety jest przez nią przyciągany (wpada do jej „studni grawitacyjnej”) i wskutek tego coraz bardziej zwiększa swoją prędkość, to w pewnej chwili (najskuteczniej – przy osiągnięciu [[Apsyda (astronomia)|perycentrum]] trajektorii) włączane są z maksymalną mocą silniki przyspieszające. Jest to bardziej wydajny sposób na zwiększenie energii kinetycznej pojazdu niż zastosowanie tego samego impulsu poza studnią grawitacyjną, ponieważ użycie silnika przy wyższych prędkościach wytwarza większą energię mechaniczną niż użycie go przy niższych prędkościach. Nazwa pochodzi od nazwiska [[Hermann Oberth|Hermanna Obertha]], jednego z pionierów techniki rakietowej.
|RU-UA=Odkrywca komety w wywiadzie udzielonym portalowi rosyjskiemu ''Фонтанка''<ref name="Фонтанка" />, pytany wprost o kwestie polityczne związane z faktem, że do odkrycia doszło na [[Krym (jednostka administracyjna Rosji)|półwyspie krymskim]] i czy może to być jakąś przeszkodą w osiągniętym sukcesie odpowiedział: ''Staram się trzymać jak najdalej od polityki. Nauka jest poza polityką. Myślę, że nic nieprzyjemnego w tym sensie nie nastąpi.''
|seria=Ściślej: seria zdjęć wykonywanych pomiędzy 13 a 22 grudnia 2018<ref name="Ye" />.
|toconf=[https://www.minorplanetcenter.net/iau/NEO/toconfirm_tabular.html Strona NEO] w celu potwierdzenia obiektów bliskich Ziemi i potencjalnie niebezpiecznych.
|v∞=Symbol <math>v_\infty</math> oznacza wielkość nazywaną [[język angielski|angielskim]] terminem ''hyperbolic excess velocity'', którą można tłumaczyć jako „hiperboliczną nadwyżkę prędkości”; oznacza ona graniczną wartość prędkości w nieskończenie dużej odległości od Słońca. Gdyby parametr ten wynosił 3 km/s albo mniej, możliwe byłoby wytłumaczenie tego perturbacjami ze strony planet, np. [[Jowisz]] mógłby wyrzucić kometę poza Układ Słoneczny wskutek bliskiego przejścia, działając jak naturalna [[Asysta grawitacyjna|proca grawitacyjna]]{{u|C/1980E1}}, ale wielkości rzędu 30 km/s nie da się wytłumaczyć w ten sposób.
}}

== Przypisy ==
<references>
<ref name="archive-is">Scout: gb00234 w Archive.is: [http://archive.is/ptQHZ (81 obs/225 godz.)] [http://archive.is/Wl1Zs (99 obs/272 godz.)] [http://archive.is/dXd8W (127 obs/289 godz.)] [http://archive.is/w3kOF (142 obs/298 godz.)] [http://archive.is/s7X7w (151 obs/302 godz.)].</ref>
<ref name="AT">{{Cytuj stronę |url = http://www.astronomerstelegram.org/?read=13100 |tytuł = Interstellar Comet gb00234 |autor = Piotr Guzik i in |opublikowany=Astronomer’s Telegram |data = 2019-09-11|język=en |data dostępu = 2019-09-17}}</ref>
<ref name="Atel13100">{{cytuj stronę|url=http://www.astronomerstelegram.org/?read=13100|tytuł=Interstellar Comet gb00234|opublikowany=Astronomer’s Telegram|archiwum=https://web.archive.org/web/20190912164340/http://www.astronomerstelegram.org/?read=13100|zarchiwizowano=2019-09-12|język=en|data dostępu=2019-09-12}}</ref>
<ref name="brow">[https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi#top JPL Small-Body Database Browser].</ref>
<ref name="Calaghan">{{Cytuj stronę |url = https://www.scientificamerican.com/article/a-second-interstellar-object-may-be-streaking-through-our-solar-system/ |tytuł = A Second Interstellar Object May Be Streaking through Our Solar System |nazwisko = Calaghan |imię = Jonathan O. |data = 2019-09-13 |opublikowany = Scientific American |data dostępu = 2019-09-18}}</ref>
<ref name="Cieś">{{Cytuj |autor = Piotr Cieśliński |tytuł = Przybysz z układu Kruger 60. Pruski astronom, krymski odkrywca, polscy badacze i międzynarodowa zagadka |data = 2019-10-15 |data dostępu = 2019-10-15 |opublikowany = wyborcza.pl |url = http://wyborcza.pl/7,75400,25307429,obca-kometa-przyleciala-z-ukladu-gwiezdnego-kruger-60-co-ja.html |język = pl}}</ref>
<ref name="Dybczynski2019">{{Cytuj | autor = Piotr A. Dybczyński, Małgorzata Królikowska, Rita Wysoczańska | tytuł = Kruger 60 as a home system for 2I/Borisov -- a case study |czasopismo =arXiv| arxiv = 1909.10952 | data = 2019 | data dostępu = 2021-12-06 | język = en}}</ref>
<ref name="Gray234">{{cytuj |url= https://www.projectpluto.com/temp/gb00234.htm#elements |tytuł=Pseudo-MPEC for gb00234 |autor=Bill Gray |opublikowany=Project Pluto |archiwum= https://web.archive.org/web/20190911191459/https://www.projectpluto.com/temp/gb00234.htm |zarchiwizowano=2019-09-11|język=en|data dostępu=2019-09-11}}</ref>
<ref name="Gray234c">{{cytuj stronę|url=https://www.projectpluto.com/temp/gb00234c.htm#elements|tytuł=Pseudo-MPEC for gb00234 (non-grav A1+A2)|autor=Bill Gray|opublikowany=Project Pluto|archiwum=https://web.archive.org/web/20190911192042/https://www.projectpluto.com/temp/gb00234c.htm|zarchiwizowano=2019-09-11|język=en|data dostępu=2019-09-11}}</ref>
<ref name="Gray35237">{{cytuj stronę|url=https://groups.yahoo.com/neo/groups/mpml/conversations/messages/35237|tytuł=Is gb00234 an Interstellar Comet or Asteroid|autor=Bill Gray|opublikowany=Minor Planet Mailing List|język=en|data dostępu=2019-09-10|archiwum=https://web.archive.org/web/20201223142359/https://groups.yahoo.com/neo/groups/mpml/conversations/messages/35237|zarchiwizowano=2020-12-23}}</ref>
<ref name="Gray-NEO">{{cytuj stronę|url=https://projectpluto.com/neocp2/mpecs/gb00234.htm#elements|tytuł=Pseudo-MPEC for gb00234 (AutoNEOCP)|autor=Bill Gray|opublikowany=Project Pluto|archiwum=https://web.archive.org/web/20190910052200/https://projectpluto.com/neocp2/mpecs/gb00234.htm#elements|zarchiwizowano=2019-09-10|język=en|data dostępu=2019-09-13}}</ref>
<ref name="Gray-prec">{{cytuj stronę|url=https://projectpluto.com/temp/gb_prec.htm#eph|tytuł=Pseudo-MPEC for gb00234 (precovery-eph)|autor=Bill Gray|opublikowany=Project Pluto|archiwum=https://web.archive.org/web/20190912141149/https://projectpluto.com/temp/gb_prec.htm|zarchiwizowano=2019-09-12|język=en|data dostępu=2019-09-11}}</ref>
<ref name="Guzik2020">{{cytuj pismo |autor=Guzik, P.; Drahus, M.; Rusek, K.; Waniak, W.; Cannizzaro, G.; Pastor-Marazuela, I. |data=2020 |tytuł=Initial characterization of interstellar comet 2I/Borisov |czasopismo=Nature Astronomy |wolumin=4 |wydanie=1 |strony=53-57 |doi=10.1038/s41550-019-0931-8 |arxiv=1909.05851}}</ref>
<ref name="Hibb">{{Cytuj |autor = Adam Hibberd| tytuł = Sending a Spacecraft to Interstellar Comet C/2019 Q4 (Borisov) |czasopismo = [[ArXiv]] |data = 2019-09-12 |arxiv = 1909.06348v1 |język = en |data dostępu = 2019-09-13}}</ref>
<ref name="IAC">{{Cytuj stronę |url = http://www.iac.es/divulgacion.php?op1=16&id=1610&lang=en |tytuł = The Gran Telescopio Canarias (GTC) obtains the visible spectrum of C/2019 Q4 (Borisov), the first confirmed interstellar comet |opublikowany = Instituto Astrofisico de Canarias |język = en}}</ref>
<ref name="iau">{{Cytuj stronę |url = https://www.iau.org/news/pressreleases/detail/iau1910/ |tytuł = Naming of New Interstellar Visitor: 2I/Borisov |data = 2019-09-24 |opublikowany = Międzynarodowa Unia Astronomiczna |język = en |data dostępu = 2019-09-25}}</ref>
<ref name="jpl">[https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7498 ''Newly Discovered Comet Is Likely Interstellar Visitor''] [[NASA]], 2019-09-12.</ref>
<ref name="jplBowell">{{cytuj stronę|url= https://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=sb&sstr=1980E1|tytuł=JPL Small-Body Database Browser: C/1980 E1 (Bowell)|opublikowany=[[Jet Propulsion Laboratory]] |język=en|data dostępu=2019-09-19}}</ref>
<ref name="jpldata">{{JPL|C/2019 Q4|C/2019 Q4}}</ref>
<ref name="KK">{{Cytuj stronę | url = https://kosmonauta.net/2019/11/2i-borisov-precovery/ | tytuł = 2I/Borisov – “precovery” | nazwisko = Kanawka | imię = Krzysztof | data = 2019-11-24 | opublikowany = kosmonauta.net | język = pl | data dostępu = 2019-11-27}}</ref>
<ref name="minor">{{Cytuj stronę |url = https://minorplanetcenter.net/mpc/summary |tytuł = Census of Dwarf/Minor Planets |praca = The Minor Planet Center |opublikowany = Center for Astrophysics, Harvard & Smithsonian |język = en |data dostępu = 2019-09-17 |archiwum = https://web.archive.org/web/20190305034947/https://minorplanetcenter.net/mpc/summary |zarchiwizowano = 2019-03-05}}</ref>
<ref name="MPECK19RA6">{{cytuj stronę|url=https://minorplanetcenter.net/mpec/K19/K19RA6.html|tytuł=COMET C/2019 Q4 (Borisov)|opublikowany=Minor Planet Center|język=en|data dostępu=2019-09-11}}</ref>
<ref name="nucleus">{{cytuj pismo |autor=Jewitt, D.; Hui, M.T.; Kim, Y.; Mutchler, M.; Weaver, H.; Agarwal, J. |data=2020 |tytuł=The Nucleus of Interstellar Comet 2I/Borisov |czasopismo=The Astrophysical Journal Letters |wolumin=888 |wydanie=2 |strony=L23 |doi=10.3847/2041-8213/ab621b |arxiv=1912.05422}}</ref>
<ref name="NYT-20190912">{{cytuj|autor=Dennis Overbye|tytuł=The Maybe Comet From Another Star - Now zinging through Cancer: a glob of light from interstellar space?|url= https://www.nytimes.com/2019/09/12/science/comet-interstellar-oumuamua.html |data=2019-09-12|opublikowany=[[The New York Times]]|data dostępu=2019-09-13|język=en}}</ref>
<ref name="pseudoMPEC">{{cytuj stronę|url= https://projectpluto.com/temp/2017u1.htm|tytuł=Pseudo-MPEC for A/2017 U1 (FAQ File)|opublikowany=Bill Gray of Project Pluto|data=26 October 2017|język=en|data dostępu=2017-10-26}}</ref>
<ref name="RIA12">{{cytuj stronę|url=https://ria.ru/20190912/1558605757.html?in=t|tytuł=Крымский астроном открыл межзвездную комету самодельным телескопом|data=2019-09-12|opublikowany=[[RIA Nowosti]]|język=ru|data dostępu=2019-09-16}}</ref>
<ref name="RIA16">{{cytuj stronę|url=https://ria.ru/20190916/1558728005.html|tytuł=Крымский астроном заявил, что открытая им комета изменит название|data=2019-09-16|język=ru|opublikowany=[[RIA Nowosti]]|data dostępu=2019-09-16}}</ref>
<ref name="rozpad">{{cytuj stronę| url = https://kosmonauta.net/2020/03/czy-2i-borisov-sie-rozpada/ | tytuł = Czy 2I/Borisov się rozpada? | nazwisko = Kanawka | imię = Krzysztof | data = 2020-03-28 | opublikowany = kosmonauta.net | język = pl | data dostępu = 2020-03-31}}</ref>
<ref name="Scout">{{cytuj stronę |url=https://cneos.jpl.nasa.gov/scout/ |tytuł=Scout: gb00234 |opublikowany=JPL CNEOS |archiwum=https://archive.is/20190911213623/https://cneos.jpl.nasa.gov/scout/%23/object/gb00234#/object/gb00234 |zarchiwizowano=2019-09-11 |język=en |data dostępu=2019-09-10}}( ze 151 obserwacjami).</ref>
<ref name="spider">{{cytuj stronę|url=https://www.spidersweb.pl/2019/09/c-2019-q4-borisov.html|tytuł=Astronomowie szykują się na wizytę z zagranicy. Zbliża się do nas obiekt spoza Układu Słonecznego|nazwisko=Domański|imię=Tomasz|opublikowany=Spider’s Web|język=pl|data dostępu=2019-09-16}}</ref>
<ref name="urania">{{Cytuj pismo |autor = [[Krzysztof Ziołkowski]] |tytuł = Nowe ciekawe odkrycia komet |czasopismo = Urania |wydawca = Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii |wolumin = 11 |strony = 277–278 |język = pl |data = listopad 1983}}</ref>
<ref name="US">{{Cytuj stronę |url = http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/CHRG-113hhrg80552/pdf/CHRG-113hhrg80552.pdf |tytuł = Threats From Space: a Review of U.S. Government Efforts to Track and mitigate Asteroids and Meteors (Part I and Part II) – Hearing Before the Committee on Science, Space, and Technology House of Representatives One Hundred Thirteenth Congress First Session |autor = U.S.Congress |data = 2013-03-19 |język = en}}</ref>
<ref name="Ye">{{Cytuj pismo | nazwisko = Ye | imię = Quanzhi | nazwisko2 = Kelley | imię2 =  Michael S. P. | nazwisko3 =Bolin | imię3 = Bryce T.| autor link3 = | nazwisko4 = Bodewits | imię4 =Dennis| autor5 = i in.| tytuł = Pre-discovery Activity of New Interstellar Comet 2I/Borisov Beyond 5 AU |data=2019-11-15 |data dostępu=2019-11-27| język = en |czasopismo = [[ArXiv]] | arxiv =1911.05902 | doi = 10.1088/0004-637X/787/2/115}}</ref>
<ref name="ГАИ">{{Cytuj stronę |url = http://www.sai.msu.ru/dept/crimea/index.html |tytuł = Крымская астрономическая станция ГАИШ МГУ имени М.В.Ломоносова (КАС МГУ) |opublikowany = Государственный Астрономический Институт имени П.К. Штернберга МГУ |język = ru |data dostępu = 2019-09-18}}</ref>
<ref name="Фонтанка">{{Cytuj stronę |url = https://www.fontanka.ru/2019/09/13/052/ |tytuł = «Готовы открывать кометы бесплатно, лишь бы имя осталось». Российский астроном Геннадий Борисов о первой в истории человечества межзвёздной комете |nazwisko = Нелюбин |imię = Николай |data = 2019-09-13 |opublikowany = Фонтанка.ру |język = ru |data dostępu = 2019-09-18}}</ref>
</references>

== Linki zewnętrzne ==
* [https://in-space.ru/wp-content/uploads/2019/09/gb00234.gif animacja odkrycia]
* [https://projectpluto.com/temp/2i.htm FAQ] wg Bill Gray w ProjectPluto
* gb00234 [http://orbitsimulator.com/gravitySimulatorCloud/simulations/1568147419153_gb00234.html symulacja orbity hiperbolicznej] wg Tony Dunn
* Forbes: [https://www.forbes.com/sites/jonathanocallaghan/2019/09/11/a-second-interstellar-object-has-almost-certainly-been-found-in-our-solar-system ''A Second Interstellar Object Has Almost Certainly Been Found In Our Solar System.'']
* [https://www.nationalgeographic.com/science/2019/09/bizarre-interstellar-comet-from-another-star-system-just-spotted/ ''Bizarre comet from another star system just spotted'']

[[Kategoria:Droga Mleczna]]
[[Kategoria:Komety jednopojawieniowe]]
[[Kategoria:Obiekty astronomiczne odkryte w 2019]]
[[Kategoria:Obiekty międzygwiezdne]]